Azerbaycanin Xalq Musiqisinin Esaslari

[Emine]

BİRİNCİ HİSSƏ
ƏSAS CƏHƏTLƏR

II. TETRAXORDLARIN BİRLƏŞMƏ ÜSULLARI



Azərbaycan ladlarının səsqatarları tetraxordların yə'ni bir-birinin ardınca gələn dörd diatonik pərdənin birləşmələrindən qurulur.

Tetraxordlar xalis kvarta həcmində olarsa — xalis, artırılmış kvarta həcmində olarsa — artırılmış, əksildilmiş kvarta həcmində olarsa —əksildilmiş adlanırlar.

Tetraxordlar dörd üsul ilə birləşdirilə bilər: Birinci üsul — zəncirli birləşmədir; burada alt tetraxordun axırıncı tonu eyni zamanda üst tetraxordun birinci tonu olduğuna görə bu iki tetraxord arasında xalis pri- m a intervalı əmələ gəlir. Musiqi nəzəriyyəsinə aid tədris kitablarında buna qovuşuq - birləşmə deyilir.

İkinci üsul - yanaşı birləşmədir; burada alt tetraxordun axırıncı tonu ilə üst tetraxordun birinci tonu böyük sekunda intervalı (ayrı birləşmə) təşkil edir.

Üçüncü üsul — orta yarımton vasitəsilə birləşmədir; burada alt tetraxordun axırıncı tonu ilə üst tetraxordun birinci tonu kiçik tersiya intervalı təşkil edir.

Dördüncü üsul — orta ton vasitəsilə birləşmədir; burada alt tetraxordun axırıncı tonu ilə üst tetraxordun birinci tonu böyük tersiya intervalı təşkil edir.

Birləşdirilmiş tetraxordlar quruluşca bərabər və qeyri-bərabər ola bilər.

Bərabər tetraxordların birləşməsi səsqatarı sıralarında pərdələrin konsekvent qaydada ardıcıllığını yaradır. Bərabər quruluşlu xalis tetraxordların birinci üsul ilə birləşməsi ardıcıl xalis kvartalar sırasından ibarət səsqatarı əmələ gətirir.

Misal üçün:

[Revane]

emeklerınıze salık ablam