Ahmet Yesevi

[Yaver ARANCI]

Ahmet Yesevi,
D.: 1103 Sayram
Ö.: 1165 Yasi, Kazakistan

Ünlü Türk mutasavvıf ve şair. Yesevi yolunun öncüsüdür. Yaygın olan kanaate göre, Lokman Perende'yi ve Bektaşi Veli'yi etkilemiştir. Arapça ve Farsça da bilmesine rağmen şiirlerini Türkçe söylemiştir.

Türkistan'da yetişen büyük velilerdendir. Adı Ahmet bin İbrahim bin İlyas Yesevi olup; Piri Sultan, Hoca Ahmet, Kul Hace Ahmet diye de tanınır. Babası Hace İbrahim'in nesebi Ali'nin oğlu Muhammet bin Hanefi'ye dayanır.

Hicri 5. asrın ortalarında doğduğu tahmin edilmektedir. Babası İbrahim erken yaşta öldü. Yasi kentinde Arslan Baba adında bir sufi öğretmenin etkisinin altında kaldı. Onun ölümünden sonra Buhara'ya giderek kendi eğitimini Yusuf Hemedani'nin yanında 1140 yılında tamamladı.

63 yaşına gelince kendisine yer altında bir hücre kazdırmış ve kalan ömrünü burada tamamlamıştır.

Ahmed Yesevi, hikmetlerinin birçoğunda bu uzlete çekilmesinin sebebi olarak Muhammed'in altmışüç yaşında vefat ederek yer altına girişini ve bu yüzden kendisinin de yer üstünde Muhammed'den daha fazla gezmekten haya etmesini göstermektedir. "Divan-ı Hikmet"te Ahmed Yesevi’ nin yer altında uzlete çekilişini ve uzlet hayatı esnasında yaşadığı manevi halleri anlatan hikmetler önemli bir yere sahiptir.

Ahmet Yesevi, Yunus Emre'den önce yetişmiş ilk büyük Türk mutasavvıflarındandır. Ona saygıyı ifade eden Hazrat-i Türkistan veya Şah-i Türkistan ünvanı verilmiştir.

Mozolesi, Türkistan kentinde güney Kazakistan'da 1389 ile 1405 yıllarında Timurlenk tarafından yapıldı. 2002 yılında UNESCO tarafından dünya tarih eseri olarak kabul gördü. Ahmet Yesevi'nin türbesi Türkiye Cumhuriyeti tarafından restore edilmiştir.

Ahmet Yesevi'nin şiirlerine "HİKMET" adı verilmektedir.

Yesevilik

Yesevilik İslam'da kadın-erkek denkliğini yaşatan bektaşiliğin de beslendiği tasavvuf yolu. Hoca Ahmet Yesevi, amcası Arslan Baba'dan tasavvuf eğitimi aldı ve onun ölümünden sonra Yusuf Hemedani'nin yanında eğitimini tamamladı. Türkistan'da faaliyetlerini sürdüren Ahmet Yesevinin yolu zamanla Yesevilik adını aldı. 'Horasan Okulu' olarakta adlandırılan tasavvuf akımının en önemli temsilcisi olan Ahmet Yesevi'den adını alan Yesevilik yolu, İslam inancı ile Türk geleneklerini, inanç ve yaşam tarzlarını bir sentez haline getirdi.

Yesevilik gibi Yusuf Hemedani'nin etkisiyle ortaya çıkan ve maveraünnehir'in 15.-16. asırlardaki mutaassıp muhitinin tesirini taşıyan nakşibendi tarikatına mensup müellifler, Ahmet Yesevi hakkında birtakım şeyler yazmışlardır ki, ona ait eski kaynaklar bunlardır. Bu müellifler, Yeseviliğin ilk şeklini ve Ahmed Yesevi'nin hakiki şahsiyetini tarihi realiteye uygun olarak tasvir etmemişler, kendi arzu ve temayüllerine göre, hakikati tamamiyle değiştirmişlerdir, Yeseviliğin ilk yayıldığı göçebe Türk muhitlerinin icapları ve din değiştirme psikolojisinin umumi kaideleri göz önüne getirilince, buna imkân olmadığı anlaşılır. İlk türk mutasavvıfı olan hoca Ahmet Yesevi Divan-ı Hikmet adlı eserdrinde Türklere İslam'ın ve dervişliğin yollarını İslamiyet'i Türkçe olarak öğretmeyi amaçlamıştır.Ahmet Yesevi'nin takipçileri Anadolu'ya gelerek görüşlerini burada da yaymaya devam ettiler.

[Yasemen]

Tşkler general emeğine sağlık yararlı bilgi.