Türkülerimiz ve Hikayeleri

[Doktor Amca]

Arpaçay'ı Aşdı Taşdı
Arpaçayı aştı taştı
Sel Saramı aldı kaçtı
Üç bacının gözü yaştı

Apardı seller Saramı
Bir uca boylu balamı

Arpaçayı derin olmaz
Akan sular serin olmaz
Sara gibi gelin olmaz

Apardı seller Saramı
Bir uca boylu balamı

Gidin deyin Han Çobana
Gelmesin bu el Mugan'a
Gelse batar na-hak kana

Apardı seller Saramı
Bir uca boylu balamı

Arabalar gelir koşa
Ben kurbanım kalem kaşa
Oğlan elin çıktı boşa

Apardı seller Saramı
Bir uca boylu balamı


Arpaçay'ı Aşdı Taşdı
İnsanoğlu, türküsüz kaldığı zaman gurbettedir derler. Türküler var, türkülerde ulus var yaşam var. İnce yüce duygularla insan var.

Türkülerimiz, ninnilerimiz ve ağıtlarımız bir olay üzerine doğmuş. Tümünün bir öyküsü var. Tümünde ortak olan: İnsan duygularını dile getirmesi.

Bu öykü, Kars'ın Arpaçayı ilçesine bağlı Şöregel adıyla anılan düzlük bir araziden geçen Arpaçayı suyu ile Kar Suyu'nun birleştiği Mugan denilen yerde geçer.

Bir zamanlar Mugan denilen bu yerde bir köy varmış. Köyün varlıklı ağasının Saran adında bir kızı varmış ki; uzun boyu ince beli, sırma gibi saçlarıyla köy yiğitlerinin düşlerine girermiş. Saran, güzelliğinin yanısıra çok da becerikliymiş... Koyunları, inekleri sağar, ata biner, renk renk kilimlerin en güzelini dokurmuş.

Saran'ın babasının sürüsünü güden bir çoban varmış. İsmi Han. O da uzun boylu yakışıklı, yiğit bir delikanlı. Günlerden bir gün, Han çoban, koyunları, sağılması için ağıla getirmiş... O günde Saran süt sağıyormuş ağılda... Derken iki gencin bakışları karşılaşmış, gözlerinden çıkan aşk kıvılcımları gönüllerinde alevlenmiş, birbirlerine aşık olmuşlar... Ama ne çare, kız ağa kızı... Oğlan ise garip bir çoban... Derdini kalbine gömmüş Han Çoban, gömmüş ama, sonunda dayanamamış yaşlı ninesine anlatmış. Yaşlı nine bu durumu Saran'ın anasıyla konuşmuş. Konuşmuş konuşmasına da anası ne yapsın.

Yaşlı nineye, dönüp:
-"Han Çoban, yiğit namuslu bir delikanlı, Kızım Saran'a da layık, ne var ki ağa bunu duyarsa küplere biner, bizleri yaşatmaz" demiş.

Nine de; ağayı razı edebilmek için köyün ileri gelenlerini toplayıp, ağadan "Allah'ın emri, peygamber'in kavli" ile Saran kızı, Han çobana istemişler. Ağa önce kızmış, itiraz etmiş, sonunda:

"Bir şartla olur" demiş. "Çobana nişan ederim ama yedi yıl kızla oğlan birbirlerini görmeyecekler. Han Çoban yayladaki otlaktan köye inmeyecek"

"Ağanın söyledikleri Han çobanla, Saran kıza anlatıldığında, onlar: "Yeter ki sağlık olsun, yedi yıl nedir ki, kuş gibi gelir, düş gibi geçer" demişler. Demişler ama yedi yıl bu, dile kolay. Saran kız kardeşleriyle birlikte oturmuş dokuma tezgahına, her yıl için bir halı dokumuş... Sonunda yedi yıl tamamlanmış yedi halı da dokunmuş. Köy halkı neşe içinde düğün gününü beklerken, Saran, kardeşleri ve anasıyla birlikte, yedi yılda dokuduğu halıları temizlemek için Arpaçayı'na gelip yıkamaya başlamışlar. Derken hava kararmış... Gök gürlemiş... Şimşekler çakmış.... O sırada sel halılardan birini götürürken, Saran kız çeyizini kurtarmak için kendini suya atmış... Bir anda suyun içinde kaybolup gitmiş...

Sonunda Saran'ın cesedini sudan çıkarmışlar. Kızını o durumda gören Saran'ın anası bu ağıdı yakmış.

[Doktor Amca]

Azerbaycanlı besteci Mehmet Türkel Bey tarafından, Azerbaycan halkı adına büyük önder Atatürk'e ithaf edilen bu eser, ilk kez 6 Ekim 1924 yılında Atatürk'ün Kars'a geldiği an, Kars tren garında karşılama töreninde okunmuş ve oyun olarak da oynanmıştır.

Bu eserin daha sonra Türkiye'nin her köşesinde sevgiyle benimsenerek okunduğu biliniyor. Muzaffer Sarısözen, Kars yöresi derlemeleri sırasında yöre ekibinden dinleyerek TRT arşivine kazandırmıştır.

Hoş Gelişler Ola
Hoş gelişler ola Mustafa Kemal Paşa
Askerin milletin bayrağınla çok yaşa

Arş arş arş ileri ileri
Arş ileri marş ileri
Dönmez geri Türk'ün askeri
Sağdan sola soldan sağa
Al da bayrağın düşman üstüne

Cephede süngüler ayna gibi parlıyor
Azeri Türkleri bayrak açmış bekliyor

Arş arş arş ileri ileri
Arş ileri marş ileri
Dönmez geri Türk'ün askeri
Sağdan sola soldan sağa
Al da bayrağın düşman üstüne

Parlayan yıldızın alemi tenvir eder
Cumhuriyet bayrağı semalar içre süzer

Arş arş arş ileri ileri
Arş ileri marş ileri
Dönmez geri Türk'ün askeri
Sağdan sola soldan sağa
Al da bayrağın düşman üstüne
Yöre Ekibi - Kars

[Doktor Amca]

Acem Kızı
Silkinip de Hanova’ya çıkınca
Eylen Hanova’da kal Acem Kızı
Uğrun uğrun kaş altından bakınca
Can telef ediyor gül Acem Kızı

Canım kurban olsun kıymet bilene
Belin ince boyun benzer fidana
Ateşine yandı Tarsus Adana
Getirdin başıma hal Acem Kızı

Silkinip de Hanova’ya çıkarsın
Misk ü amber gül yanağa takarsın
Kaş altından uğrun uğrun bakarsın
Can alır sendeki tel Acem Kızı

Seni saran oğlan neylesin canı
Yumdukça gözünden döker mercanı
Burnu fındık ağzı kahve fincanı
Şeker mi şerbet mi bal Acem Kızı

Yavru şahin gibi ben de döneyim
Yeleli de kıratıma bineyim
Berdül aynasında gökçek yanağın
Dudağından akar bal Acem Kızı

Canani aşık da der ki naz olur
Yavaş salın sonun belki hız olur
Mısır haznesini versem az olur
Beni de üstüne al Acem Kızı
Aşık Canani - Kars

[Doktor Amca]

Nasihat (Yar Oynamasın)
Hasta Hasan evinde uzun zaman hasta yattığı için, çok sevdiği karısı ona sürekli bakmaktadır. Ancak bir gün köyünde bir düğün olur ve hasta Hasan da bu düğüne ailece davetlidir.

Ailece davetli olmasına karşın, hasta olduğu için, kalkıp bu düğüne gidemez. Karısı da onu bırakıp gidemez.

Köyün kadınları düğüne bu ailenin gelmediğini görünce, toplanırlar ve hasta Hasan’ın evine gelirler. Amaç, hasta Hasan gidemiyorsa hiç olmazsa karısına izin alıp götürmek.

Hasta Hasan’dan karısını düğüne götürmek için izin isterler. Hasta Hasan karısına düğüne gitme iznini verdikten sonra, alır sazı eline bir türkü söyler.


Nasihat (Yar Oynamasın)

Gözeller yığılf toya gedeller
Amanat amanat yar oynamasın
Men bilirem da rıca minnet edeller
Yüngüllüf edip de tez oynamasın

Gözeller yığılıp yüze bakarlar
Al yanağa kızıl güller takarlar
Sonra söyler başımıza kalkarlar
Karakaş altında göz oynamasın

Hasta Hasan deyir ela göz yarım
Sana kurban olsun devletim varım
Demirem oynamasın oynasın yarim
Disekten aşağı bel oynamasın
Aşık Murat Çobanoğlu - Kars