Sovyet Rusya'nın dağılmasıyla Orta Asya'da bir Türk varlığı ortaya çıkmış ve Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinin kurulmasıyla bu varlık ispatlanmıştır. Bu gün ise Orta Asya Türk Cumhuriyetleri gelişme hızları ve doğal kaynaklarıyla yavaş yavaş dünya devlerinin göz bebeği olma yolundadır. Geçtiğimiz sene Kazakistan'ın bu sene ise Azerbaycan Cumhuriyeti'nin yaklaşık yüzde 20 büyüme hızıyla dünya ülkeleri ilerleme raporunda birinci sırayı almaları bir kez daha dikkatleri bu coğrafyaya çekmiştir.
Bu ülkelere din dil ve ırk bağıyla bağlı olan Türkiyeli iş adamları ve öğrenciler için de bu ülkeler son yılların yükselen yıldızı olmuştur. Özellikle Azerbaycan'da 2004-2005 eğitim yılında 3500 Türkiyeli öğrenci lisans eğitimi almaktayken bu sayı 2005-2006 eğitim yılında 5000 öğrenciye ulaşmıştır. Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de yaklaşık 60.000 Türkiye Vatandaşı bulunmaktadır ve bu durumda Azerbaycan için küçük Türkiye tabiri de yanlış olmaz sanırım. Durum Kazakistan ve Kırgızistan içinde pek farklı değildir.
Neden Orta Asya'da Eğitim?
Bu soruyu bundan 4 yıl önce sorsaydık üniversite hayallerini ertelemek istemeyen ve ÖSS'de düşük puan alan öğrencilerden epeyce bahsetmek zorunda kalırdık sanırım. Ancak üniversite okuma şansının ülkemizde gittikçe azalması, Orta Asya cumhuriyetlerine talebi arttırmış, bu da Orta Asya puanlarının hiç beklenmedik şekilde artmasına sebeb olmuştur.
Bu sene Azerbaycan'a en son giren Türk öğrenci, Türkiye'de yaklaşık yüzde 40'lık dilimin içindedir. Aynı zamanda bu ülkelerde eğitimin genellikle Rusça yapılması, en azından bir sene Rusça hazırlık eğitimi verilmesi ve halen halkın önemli bölümünün günlük hayatında Rus Dilini konuşması ve bununda öğrencilere Rusça'yı konuşarak ve kolay öğrenme imkanı vermesi bu ülkelerin tercih sebebleri arasındadır.
Bu ülkeler Türkiye şartlarına göre oldukça ucuzdur. Örneğin Kırgızistan'da öğrenci yurtlarının aylık ücreti 5 dolar civarındadır. Azerbaycan'da ise evler içindeki eşyalarla beraber kiralanmakta kiraları ise 200 ile 400 dolar arasında değişmektedir. Kazakistan'da eğitim veren Ahmet Yesevi Üniversitesi için ÖSS de başarılı olmak yetmemekte, aynı zamanda sözlü mülakatta da başarı şartı aranmaktadır. Söz konusu ülkelerdeki gelişme hızı ise gelecekte bu ülkeri ve şivelerini bilen öğrenciler için bir şans olabilir.
Bu okullarda okumayı düşünen öğrencilerin ilk korkusu ise okullarda ve devlet kurumlarında rüşvetçi bir sistemin işleyişidir. Ancak bu konunun çözümü yolunda oldukça hızlı mesafe alındığını söylemeliyim. Özellikle Azerbaycan'da polis maaşlarına yüzde 700 lük zam (yanlış okumadınız yüzde 700) yapılmış olması bu yoldaki ilk iyi işaretlerden biri. Aynı zamanda öğretmenler ile üniversite öğretim elemanlarının maaşlarında önemli oranda iyileştirmeye gidildiğini hatırlatmalıyım. Bu gelişmelerin, Azerbaycan'daki rüşvet sorununu ciddi ölçüde hafifleteceğini düşünüyorum.
Kısaca Orta Asya Türk Cumhuriyetleri, gittikçe iyileşen hayat standartları Türkiye vatandaşlarının çokluğu ve okuma imkanı sunduğu bölümlerin genişliğiyle önümüzdeki yıllarda Türk öğrencilerin gözdeleri arasında yükselmeye adaydır.
Azerbaycan Üniversitelerinin denkliğini ülkelerinde tanıyan ve Azerbaycan Üniversitelerine çok sayıda öğrenci gönderen ülkelerden bazıları şunlardır: İran, Çin, Rusya, Dubai ve Kazakistan.