Milli İstihbarat Teşkilatı Tarihçesi

[Türk Milliyetçisi]

SUNUŞ

Rejimleri ne olursa olsun dünyadaki bütün devletler, millî güvenliklerine
içeriden ve dışarıdan yönelik mevcut veya muhtemel tehditler hakkında
önceden bilgi sahibi olabilmek ve alınacak karşı tedbirler yönünden
gelişmeleri ilgili makamlara zamanında bildirmek için millî ve uluslar
arası alanda görev yapacak bir İstihbarat Teşkilâtı'na ihtiyaç duymuşlardır.

Türkiye'de, Cumhuriyet döneminde bu ihtiyaç doğrultusunda kurulan
ilk istihbarat teşkilâtı Millî Emniyet Hizmetleri Riyâseti
(1927-1965) olmuştur. Riyâset, kurulduğu yıllarda ve sonrasında
bütün güçlüklere rağmen, millî hedeflere ulaşma yolunda çağdaş demokrasinin
ve hukuk üstünlüğünün gereklerine uygun ve tarafsız olarak, insan
hakları ilkelerine bağlı bir anlayış ve modern bir yapı içerisinde
yasanın verdiği görevleri özveri ile yürütmüştür.

Faaliyetlerinin temeli gizlilik ilkesine dayanan istihbarat teşkilâtlarının
gücü, özellikle kendi toplumlarından görecekleri destekle doğru
orantılıdır. Bu cümleden olarak, toplumun bu desteğini sağlamanın
yolu, istihbarat teşkilâtının tanıtılmasından ve faaliyetlerinin
gizlilik ilkesi ile dengelenerek kamuoyuna yansıtılmasından geçmektedir.
Büyük Atatürk'ün öngördüğü ilkeler doğrultusunda, günün şartları
içinde ortaya çıkan sorunları değerlendirerek kendini yenileme ve
geliştirme atılımında olan Millî İstihbarat Teşkilâtı (MİT), Türkiye
Cumhuriyeti Devleti'nin devamı için demokratik, lâik ve hukuk ilkeleri
çerçevesinde geleceğe ışık tutmayı da benimsemiştir. İşte Millî
İstihbarat Teşkilâtı'nın nüvesini teşkil eden Millî Emniyet Hizmetleri
Riyâseti'nin arşiv belgelerine göre hazırlanan tarihçesinin bu anlayış
ile kaleme alınmış olması ve bu kitapta kamuoyu tarafından merak
edilen MAH Riyâseti'nin 38 yılda gerçekleştirdiği bazı operasyon
örneklerinin de konularına göre gizliliğe riayet edilerek genel
bir çerçevede verilmiş bulunması özellik teşkil etmektedir.

Türk ve dünya istihbarat tarihine katkı sağlayıcı bu Tarihçeyi
hazırlayan Atatürk Araştırma Merkezi Üyesi Tarih Doktoru Erdal İlter'e
ve kendisine yardım eden arşiv ekibimize, sabır ve titiz çalışmalarından
dolayı teşekkür ederim.

Bu tarihçenin, Millî Emniyet Hizmetleri Riyâseti (M.E.H./ MAH)
ile Türk İstihbarat Tarihi'ne ilgi duyan çevreler için gerçek bir
kaynak kitap olarak yararlı olacağını umuyorum.

Ankara, Mayıs 2001


Şenkal ATASAGUN
Millî İstihbarat Teşkilâtı Müsteşarı

ÖNSÖZ

Türkiye'de Cumhuriyet döneminde kurulan istihbarat örgütlerinin
birinci elden (otantik) arşiv belgelerine dayalı bir tarihi yazılamamıştır.
Bunun sebepleri arasında, arşivlerimizin bazı bölümlerinin tasnif
işleminin sürdürülmesinden dolayı kapalı bulunması ve istihbarata
dayanan belgelerin bir kısmının gizliliğini halen koruması gösterilebilir.

Türkler'de istihbarat faaliyetlerinin çok eski dönemlerde başladığı
bilinmektedir. Bu faaliyetlerin bir sistem içinde organize edilmesi,
ilk defa Tanzimât (1839-1856) ve Islahât (1856-1876) dönemlerinde,
bilâhare II. Abdülhamid döneminde kurulan Yıldız İstihbarat
Teşkilâtı (1880-1908) ile gerçekleştirilmiştir. Daha sonra
Enver Paşa tarafından kurulan Teşkilât-ı Mahsûsa (1913-1918),
ilk modern Türk İstihbarat Teşkilâtı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Mütareke ve Millî Mücadele (1918-1922) dönemlerinde, vatanın savunulması
ve kurtarılması amacıyla ortaya çıkan askerî istihbarat grupları
ise kişisel gayretler ile kurulmuş, faaliyetleri hemen hemen İstanbul
ve çevresi ile sınırlı kalmış ve Ankara Hükümeti'nin mutlak otoritesine
her zaman tâbi olmamışlardır.

1922 yılı ortalarından 1925 yılı sonlarına kadar istihbarat, propaganda,
takip ve araştırma görevleri, Ordu Müfettişlikleri İstihbarat Şubeleri
tarafından yürütülmüş ve nihayet bu görevler Millî Emniyet Hizmetleri
(M.E.H./ MAH) Riyâseti'ne devredilmiştir.

İlk defa yeni bulunan arşiv belgelerine dayanılarak hazırladığımız
Millî İstihbarat Teşkilâtı Tarihçesinde şimdilik sadece
Millî Emniyet Hizmetleri Riyâseti (1927-1965) dönemi
ele alınmıştır. Bu araştırmamız giriş ve iki bölümden oluşmaktadır.
Giriş Bölümü'nde; istihbaratın tanımı ve istihbarat çarkı üzerinde
durulmuştur. Birinci Bölüm'de; 1926 yılına kadar Türkler'de istihbaratın
seyri özet olarak incelenmektedir. İkinci Bölüm'de ise, asıl konumuz
olan Millî Emniyet Hizmetleri Riyâseti'nin kuruluşu ve ilk yapılanma
çalışmaları, kadro ve bütçesi, yerleşme durumu, M.E.H.'in MAH rumûzu
ile nasıl telâffuz edilmeye başlandığı, riyâsetin üzerindeki gizlilik
perdesinin ne zaman kaldırıldığı, riyâsetin kuruluş, yerleşme ve
intibak dönemlerinde karşılaştığı güçlükler, gerçekleştirdiği önemli
operasyonlardan örnekler, MAH'ın Millî İstihbarat Teşkilâtı (MİT)'na
dönüştürülmesi ve MİT içindeki yeri, M.E.H./MAH Reisleri'nin biyografileri
ile hizmet süreleri, MİT Özel Arşiv'nde yer alan birinci elden belgelerin
ışığında ortaya konulmuştur.

Tarihçe'nin sonuna, bir kronoloji listesi ve bibliyografya ile
okuyucuya kolaylık sağlamak için indeks ilâve edilmiştir. Ayrıca,
eserin yazımında faydalanılan birinci elden belgelerin fotokopileri
de EKLER bölümünde gösterilmiştir. Akıcılığı sağlamak için, faydalandığımız
ve bibliyografyada gösterilen telif eserlere ait dipnotları kullanılmamış,
sadece EK'de bulunan belgelere ait dipnotlara işaret edilmiştir.

Bu tarihçe, Türk ve dünya istihbarat tarihine katkı sağlamak,
dünyadaki gelişmeleri de dikkate alarak Millî İstihbarat Teşkilâtı'nın
devlet ve millet hayatındaki önemini, demokratik parlamenter rejimin
idâmesi için yurt içinde ve dışındaki faaliyetleriyle ülke için
nasıl yapıcı bir güç ve son derece gerekli bir teşkilât olduğunu
Türk kamuoyuna göstermek amacıyla hazırlanmıştır. Başka bir ifadeyle
bu tarihçeden amaç, Cumhuriyet döneminin ilk istihbarat teşkilâtı
olan Millî Emniyet Hizmetleri Riyâsetinin tarihî perspektif
içerisinde değerlendirilmesi ve 1927-1965 yılları arasının istihbarat
açısından yerinin tespit edilmesidir.

Bu çalışmanın hazırlanması sırasında değerli yardımlarını esirgemeyenlere
burada teşekkür etmek isterim. Çalışmaya başlamamda ve tarihçenin
yazımında bana cesaret veren, beni destekleyen, değerli görüşleri
ile beni aydınlatan Millî İstihbarat Teşkilâtı Müsteşarı Sayın Şenkal
ATASAGUN'a en içten teşekkürlerimi sunmayı bir borç sayarım.

Ayrıca bana yardım eden dostlarıma, MİT Arşivi, Genelkurmay ATASE
Başkanlığı ve Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü görevlilerine ilgilerinden
dolayı minnettarım.

Ankara, Mart 2001
Dr. Erdal İLTER


[Linkleri Görebilmek İçin Üye Olmanız Gerekmektedir. Üye Olmak İçin Tıklayın...]


Milli İstihbarat Teşkilatı Tarihçesini sayfadaki bağlantıdan
ücretsiz olarak indirip okuyabilirsiniz.