Türk dilleri veya Türk lehçeleri

[Doktor Amca]

Eski Türkçe	Türkiye Türkçesi	Azerice	Türkmence	Tatarca	Kazakça	Özbekçe	Uygurca	Tuvaca
ana	ana	ana	ene	ana	ana	ona	ana	ava
burun	burun	burun	burun	borın	murιn	burun	burun	dumçuk
qol	kol	qol	gol	qul	qol	qo‘l	qol	hol
yol	yol	yol	ıol	yul	jol	yo‘l	yol	oruk
semiz	semiz	semiz	semiz	simez	semiz	semiz	semiz	semis
topraq	toprak	torpaq	topraq	tufraq	topıraq	tuproq	tupraq	dovurak
qan	kan	qan	gan	qan	qan	qon	qan	han
kül	kül	kül	kül	köl	kül	kul	kül	hül
sub	su	su	suw	su	suw	suv	su	sug
aq	ak	ağ	ak	aq	aq	oq	aq	ak
qara	kara	qara	gara	qara	qara	qora	qara	kara
qızıl	kızıl	qızıl	qyzyl	qızıl	qızıl	qizil	qizil	kızıl
kök	gök	göy	gök	kük	kök	ko‘k	kök	kök

[Doktor Amca]

Türkçe ulusal diller


Türkiye Türkçesi, Azerice, Türkmence, Kazakça, Kırgızca ve Özbekçe, ülkelerinin ulusal dilidir. Bunun yanında bazı özerk Türkî cumhuriyetlerinde ve bölgelerinde resmi dil olarak geçenler vardır: Çuvaşça, Kumıkça, Karaçay-Balkarca, Tatarca, Başkırca, Yakutça, Hakasça, Tuva, Altayca ve Çin'de Uygurca.

Ülkelere göre Türkî diller

Türkî diller Avrupa'nın ve Asya'nın otuz ülkesinde konuşulur. Çizelge alt gruplara ayrılmıştır ve sayılar yalnızca ana dili olarak konuşanları göstermektedir.

Grup ve dilleri	Konuşanların sayısı	Konuşulduğu ülkeler
OGUR ya da BOLGAR grubu
Çuvaşça	2 milyon	Rusya (Çuvaşistan) 2 milyon, Kazakistan 22.000
KIPÇAK grubu
Karaimce	ölmek üzere	Litvanya 20, Ukrayna <10, Polonya <10
Kumukça	420.000	Rusya (Dağıstan)
Karaçay-Balkarca	300.000	Rusya (Karaçay-Çerkez, Kabardey-Balkar)
Kırım Tatarcası	500.000	Ukrayna 200.000, Özbekistan 190.000, Kırgızistan 40.000, Balkanlar
Tatarca	.8.8 milyon	Rusya 5.800.000 Özbekistan 470.000, Kazakistan 330.000, Kırgızistan 70.000, Tacikistan 80.000, Türkmenistan 50.000, Ukrayna 90.000, Azerbaycan 30.000 etnik olarak Tatarlar: 6,6 milyon
Başkurtça	2,5 milyon	Rusya 1,8 milyon, Özbekistan 35.000, Kazakistan 20.000
Nogayca	70.000	Rusya (Kuzeykafkas)
Karakalpakça	400.000	Özbekistan
Kazakça	16 milyon	Kazakistan 11,7 milyon, Çin 700,000, Özbekistan 800.000, Rusya 650.000, Moğolistan 100.000
Kırgızca	5,5 milyon	Kırgızistan 4.5 milyon, Özbekistan 200.000, Çin 200.000
OĞUZ grubu
Türkçe (Türkiye Türkçesi)	83 milyon	Türkiye 72.5 milyon, Balkanlar 1 milyon-1.5 milyon, Irak 600.000-3.000.000, Kıbrıs 280.000, Rusya 100.000, Almanya 2,8 milyon-3.5 milyon, Batı Avrupa 2.000.000, Suriye 200,000-1.5 milyon
Gagavuzca	300.000	Moldavya 170.000, Balkanlar 50.000, Ukrayna 20.000, Bulgaristan 10.000,Rusya
Azerbaycanca	41 milyon	Iran 30 milyon, Azerbaycan 9 milyon, Türkiye 500.000, Rusya 2 milyon, Gürcistan 500.000
Türkmence	7.5 milyon	Türkmenistan 4,8 milyon, Iran 2 milyon, Afganistan 750.000, Irak 250.000, Özbekistan 250.000
Ahiskaca	1 milyon	Türkiye,ABD,Gürcistan,Rusya,Orta Asya 1 milyon, Iran 2 milyon, Afganistan 500.000, Irak 250.000, Özbekistan 250.000
Horasan-Türkçesi	400.000[kaynak belirtilmeli]	Iran ( Horasan ili)
Kaşgayca	1,5 milyon[kaynak belirtilmeli]	Iran (Fars, Kuzistan illeri)
Aynallu	7.000	Iran (Markazi, Ardebil ve Zanjan illeri)
Afşarca	300.000	Afganistan (Kabul, Herat), Kuzeydoğu-Iran
Salarca	55.000	Çin (Qinghay ve Gansu illeri)
UYGUR grubu
Özbekçe	28 milyon-30 milyon	Özbekistan 25 milyon, Afganistan 2,5 milyon, Tacikistan 1 milyon, Kırgızistan 750.000, Kazakistan 400.000, Türkmenistan 300.000
Uygurca	20 milyon	(Doğu Türkistan) Çin 20 milyon, Kırgızistan 200.000, Kazakistan 200.000
Yugurca	5.000	Çin (Gansu ili)
Ayni (Türk dili) (Japon kavimi Aynu ile ilgisi yoktur)	7.000	Çin (Sincan Uygur Özerk Bölgesi)
SİBİRYA grubu
Yakutça	456.000	Rusya (Yakutistan Özerk Bölgesi)
Dolganca	5.000	Rusya (Taymir Özerk Bölgesi)
Tuvaca	350.000	313 940 Rusya[4] , 31 823 Moğolistan[5], 4 000 Çin
Tofaca	ölmek üzere †	Rusya (Tuva Özerk Bölgesi)
Hakasça	65.000	Rusya (Hakasya Özerk Bölgesi)
Altayca	75.000	Rusya, Altay Özerk Bölgesi)
Şorca	10.000	Rusya, Altay Özerk Bölgesi
Çulimce	2.500	Rusya, Kuzey Altay Özerk Bölgesi)
ARGU grubu
Halaçça	42.000	İran (merkez il, Kom ve Arak arasında)
TOPLAM	- 167,000,000[6]

[Doktor Amca]

Tükenmek üzere olan Türkî diller


Bazı diller yalnızca birkaç yaşlı kişi tarafından konuşulmaktadır ve yok olma yolundadırlar. Kaybolmak üzere olan diller şunlardır:

• Güney Sibirya'da Tofaca ya da Karaçayca
• Litvanya'da ve Polonya'da Karaimce
• Musevi-Kırım-Tatarcası
• Kuzeybatı Çin'de Ili Turki (Ili ovasında).

Yalnızca birkaç bin konuşanı kalmış olanlar:

• İran'da Aynallu dili
• Çin'de Yugurca (Gansu ili)
• Kaşkayca (Kaşkay İli)
• Kuzey Sibirya'da Dolganca
• Güney Sibirya'da Çulimce (Altay bölgesinin kuzeyinde Çulım ırmağı kenarında).

Diğer Türkî diller böyle bir yok olma tehlikesi taşımıyor ve büyük Türk dillerinin konuşucu sayısı giderek artmaktadır.
Türkî dillerin sınıflandırılması

"Ağızlar, yazı dilinin bozulmuş bir şekli değil, onun yanında, fakat ondan bağımsız olarak yaşayan ve nesiller boyu devam edegelen dil değerleridir.""Bugün Anadolu’nun birçok yer, köy, oba, dağ, ırmak ve saire adları, Türkî boy, uruğ ve soylarına izafe edildiklerinden bu eski Türkî hatıralarını muhafaza ettikleri gibi, eski gelenek ve görenekler de silinip ortadan kalkmamıştır. Hele şive ve ağız malzemesi bakımından, Türkî kabilelerin, uruğlarının ve sairenin, Türk dili tarihinde unutulmaz hizmetleri vardır."

Sınıflandırma sorunları

Dillerin benzerliğinden ve tarihte birbirlerinden çok etkileşmiş olmalarından dolayı, Türk dil grubunun sınıflandırılması kolay değildir. Ayrıca Türk halklarının geçmişteki göçebe yaşam tarzı coğrafi sınırlar çizilmesini de zorlaştırır. Bu yüzden farklı sınıflandırmalara rastlamak mümkündür. Çoğu, Rus dil bilimcisi Aleksander Samoiloviç'in 1922'de yaptığı sınıflandırmanın üzerine kurulmuştur. Dil ailelerindeki sınıflandırmaların genellikle genetik bilgilere dayanarak yapılmasına rağmen, Türkî dil grubunda coğrafi dağılım daha büyük rol oynamaktadır.
Çuvaşçanın ayrımı

Çuvaşça, çoktan ölmüş eski Ön Bulgar dili ile birlikte diğer Türkî dillerine daha uzak kalan Bolgarca dalını oluşturur. Bazı bilimciler, diğer Türkî dillerden farklı olduğu için Çuvaş dilini gerçek Türkî dil olarak tanımazlar. Bu büyük farkın, diğer Türkî dillerinden daha erken ayrılmasından kaynaklanmış olup olmayacağı sorusu henüz yanıtlanamamıştır. Bu farklardan birisi diğer Türkî dillerde sonu /-z/ ile biten sözcüklerin /-r/ ile bitmesidir:
Çuvaşca "tahar", ama Nogayca "togiz" - ("dokuz")Çuvaşca "kör", ama Türkçe "köz"Çuvaşça, Rusya'nın Avrupa tarafında, Moskova'nın doğusunda Çuvaşistan'da 1 milyon kişi tarafından konuşulur. Başkurtistan ve Tataristan'daki konuşucuları ile birlikte toplam 1,8 milyon konuşanı vardır. ÇuvaşlarHıristiyan-Ortodoks'tur ve Kiril alfabesi'ni kullanırlar, Çuvaşça dergiler, gazeteler, radyo ve TV programları vardır. Kendilerini kültürel ve tarihsel olarak İdil Bulgarlarının torunları olarak görürler.

Halaçcanın ayrımı

Diğer Türkî dillerine en uzak kalan Halaç dilidir. Dil bilimcisi Gerhard Doerfer'in görüşüne göre Halaç, Türkî dillerinin Argu grubunun son üyesidir. Türkî-i Kadim'den çok erken ayrılmış ve 13. yüzyılda İran'da, etrafı Farsça konuşanlarla çevrili kalmıştır. (Yani ETHNOLOGUE 2005'te iddia edildiği gibi, Azerice ile yakın akrabalığı yoktur). Halaç bugün 40.000 kişi tarafından İran'ın Kom ve Akar illerinde konuşulur ve İran'daki Türkî diller arasında en ilginçlerindendir. Diğer dillerden ayrı kalması ve Farsça'dan etkilenmesine rağmen, ana dilden parçalar korumuştur. Ancak sesi Farsça'ya benzer.

Ötekiler

Türkî dillerin öteki dört grubu günümüzdeki coğrafi dağılımlarına göre değil, eski kavimlerin dağılımına göre sınıflandırılmıştır. Böylece;

• Kıpçakî: Kuzeybatı Türkî dili
• Oğuzca: Güneybatı Türkî dili
• Uygurî: Güneydoğu Türkî dili
• Sibirya Türkî dili diye ayrılırlar.

Yakutça ve Dolganca da uzun süre ayrı kalmalarından dolayı diğer Türkî dillerden farklıdır. Bu diller zamanla daha çok Tunguz ve Moğol dillerine yaklaşmışlardır, diğer dillerdeki Arapça ve Farsça sözcükler bunlarda bulunmaz.
Müslüman Türkî halklarının dillerinin benzemesinde, İslam'a geçişle birlikte Arapça ve Farsça'dan etkilenmiş olmalarının da payı vardır. Eski Sovyetler Birliği'nde yaşayanlar Rusça'dan da etkilenmişlerdir.
Özellikle Tanzimat döneminden sonra Türkiye Türkçesi, Fransızca'dan pek çok terim almıştır. Bunların yanında son dönemde İngilizce'den de Türkiye Türkçesine pek çok sözcük girmiştir. Ancak Cumhuriyet'in kurulmasından sonra Atatürk tarafından TDK'nin kurulmasıyla birlikte Türkçe'de öze dönüş süreci başlamıştır.

Modern dil biliminde sınıflandırma

En son verilere göre (Johanson, Lars & Éva Agnes Csató, eds. (1998). The Turkic languages. London: Routledge), Türkî dil grubunun sınıflandırması şu şekilde yapılır (konuşucu sayıları 2006 yılına göre verilmiştir):
Ana Türkî dil

• Ogurca (yada Bolgarca)
  
  • Bolgarca (ölü), Çuvaşça (1,8 milyon)
  
  
• Türkî-i Kadim (Genel isim olarak kullanımı)
  
  • Kıpçakça (Kuzeybatı Türkî)
    
    • Batı: Kırım-Tatarcası (500.000), Kumıkça (280.000), Karaçay-Balkarca (250.000), Karaimce (ölmek üzere), Kumanca (ölü)
    • Kuzey: Tatarca (7,8-8.8 milyon), Başkurtça (2,2 milyon)
    • Güney: Kazakça (14-16 milyon), Kırgızca (5,2 milyon), Karakalpakça (400.000), Nogayca (70.000)
    
    
  • Oğuzca (Güney-Batı Türkî)
    
    • Batı: Türkiye Türkçesi (77 milyon, ikinci dil olarak konuşanlarla 83 milyon), Azerice (35-40 milyon), Gagavuzca (400.000)
    • Doğu: Türkmence (6,8-8.5 milyon), Horasan-Türkçesi (400.000 ?)
    • Güney: Kaşgayca (1,5 milyon), Afşarca (300.000), Aynallu dili (7.000), Sonkori (?)
    • Salar: Salarca (60.000)
    
    
  • Uygurca Uygurca 20-25 milyon (Güneydoğu Türkçe)
    
    • Çagatay Çagatayca (ölü)
    • Batı: Özbekçe (28 milyon)
    • Doğu:
      
      • Eski Türkçe (Orhun Kök, Yenisey Kök, Eski Uygurca, Karahanlıca) (ölü)
      • Uygurca (20-25 milyon)
      • Yugurca (Batı Yugur) (5.000)
      • Ayni dili (Ainu) (7.000)
      • İli Tûrki dili (100)
      
      
    
    
  • Sibirce (Kuzeydoğu Türkî)
    
    • Kuzey:
      
      • Yakutça (456.000), Dolganca (5000)
      
      
      
    • Güney:
      
      • Yeniseyce Hakasça (65.000), Şorca (10.000)
        
      • Sayan Tuvaca (200.000), Tofaca (Karaçayca) (ölü)
      • Altayca Altayca (75.000) (lehçeleri: Oyrot dili; Tuvaca, Kumanda, Ku; Teloytca, Telengitçe)
      • Çulim Çulimce (500)
      
      
    
    
    
  • Argu
    
    • Halaçça (Kalayca) (42.000)
    
    
  
  

sözcük
Sınıflandırmanın kriterleri

Üstteki sınıflandırmada coğrafi dağılımın yanı sıra geleneksel dil biliminin kriterleri de dikkate alınmıştır:

• Ogur dil grubundaki /-r/ yerine /-z/ kullanılması, bu dil grubunu diğerlerinden ayırır.
• Sibirya-Türkî dillerini diğerlerinden farkına bir örnek: Tuvaca dilinde "adak", Yakutça "atah" diğerlerinde ise "ayak" denir. Yalnızca Halaç dilinde "hadak" denir.
• Oğuz dil grubu diğerlerinden sonek başlatan /G/'nin eksik olmasıyla ayrılır. Örnek: "kalan" (kalmak), diğer Türkî dillerinde "kalGan"; "bulanmak", diğerlerinde "bulGanmak".
• Sonekin sonuna eklenen /G/ güneydoğu Türkî grubunu kuzeybatı grubundan ayırır: Uygurca "taglik" ama Tatarca "tawlı" - (dağlık).

[Doktor Amca]

Sözlük karşılaştırması


Bu tablo, önemli sözcükleri farklı Türk dillerinde karşılaştırır, böylece Çuvaşça'nın ve Yakutça'nın farklığını ve diğerlerinin birbirine yakınlığını görmemizi sağlar. Bazı sözcüklerin tabloda eksik olması, o dilde o sözcüğün varolmadığı anlamına gelmez. Bazı dillerde bazı sözcükler farklı etimolojik kökten gelirler ve bu yüzden karşılaştırılması anlamlı değildir.

	Eski Türkçe	Türkiye Türkçesi	Türkmence	Tatarca	Kazakça	Özbekçe	Uygurca	Yakutca	Çuvaşca
	ata	ata		ata		ota	ata		atte
	ana	anne/ana	ene	ana	ana	ona	ana		anne
	o'gul	oğul	oğul	ul, uğıl	ul	o'gil	oğul	uol	ıvăl
	er(kek)	erkek	erkek	ir	erkek	erkak	är(käk)	er	ar, arşçin
	kyz	kız	gyz	qız	qιz	qiz	qiz	ky:s	he'r
	kiši	kişi	kişi	keşe	kisi		kişi	kihi	şçin
	kelin	gelin	geli:n	kilen	kelin	kelin	kelin	kylyn	kilen
	Eski Türkçe	Türkiye Türkçesi	Türkmence	Tatarca	Kazakça	Özbekçe	Uygurca	Yakutca	Çuvaşca
	jürek	yürek	ıürek	yöräk	jürek	yurak	yüräk	süreq	ıratu
	qan	kan	ga:n	qan	qan	qon	qan	qa:n	jon
	baš	baş	baş	baş	bas		baş	bas	pušç
	qyl	kıl	qyl	qıl	kyl	kyl	qil	kyl	χe'le'r
	köz	göz	göz	küz	köz	ko'z	köz	kos	kör
	kirpik	kirpik	kirpik	kerfek	kirpik	kiprik	kirpik	kirbi:	χurbuk
	qulqaq	kulak	gulak	qolaq	qulaq	quloq	qulaq	gulka:k	hălha
	burun	burun	burun	borın	murιn	burun	burun	murun	sămsa;
	qol	kol	gol	qul	qol	qo'l	qol	qol	hul
	el(ig)	el	el				al(qan)	ili:	ală
	barmak	parmak	barmak	barmaq		barmoq	barmaq		pürne
	tyrnaq	tırnak	dyrnaq	tırnaq	tιrnaq	tirnoq	tirnaq	tynyraq
	tiz	diz	dy:z	tez	tize	tizza	tiz	tüsäχ
	baltyr	baldır	baldyr	baltır	baldyr	boldyr	baltir	ballyr
	adaq	ayak	aıaq	ayaq	ayaq	oyoq	ayaq	ataq
	qaryn	karın	garyn	qarın	qarιn	qorin	qor(saq)	qaryn	hırăm
	Eski Türkçe	Türkiye Türkçesi	Türkmence	Tatarca	Kazakça	Özbekçe	Uygurca	Yakutca	Çuvaşca
	at	at	at	at	at	ot	at	at	ut
	siyir	sığır	sygyr	síır (sıyır)	siyιr	sigir	seyir
	yt	it	it	et	iyt	it	it	yt	jyda
	balyq	balık	balyk	balıq	balιq	baliq	beliq	balyk	pulă
	bit	bit	bit	bet	biyt	bit	pit	byt	pıjdă
	Eski Türkçe	Türkiye Türkçesi	Türkmence	Tatarca	Kazakça	Özbekçe	Uygurca	Yakutca	Çuvaşca
	ev	ev	öı	öy	üy	uy	öy		av
	otag	otağ	otaq		otaq	otoq	otağ	otu:
	yol	yol	yo:l	yul	jol	yo'l	yol	suol	şçăl
	köprüq	köprü	köpri	küpar	köpir	ko'prik	kövrük	kürpe	keper
	oq	ok	ok	uk		o'q	oq	oχ	ugu
	ot	ot	ot	ut	ot	o't	ot	uot	vot
	kül	kül	kül	köl	kül	kul	kül	kül	kö'l
	suv	su	suw	syw	suw	suv	su	ui	syv
	kemi	gemi	gämi	kimä	keme	kema	kemä		kime
	köl	göl	köl	kül	köl	ko'l	köl	küöl	külĕ
	atov	ada	ada	atan	aral	orol	aral		ută
	küneš	güneş	gün	qoyaş	kün		kün	kün (quyaş)	hĕvel
	bulut	bulut	bulut	bolıt	bult	bulut	bulut	bylyt	pĕlĕt
	yulduz	yıldız	ıyldyz	yoldız	zhuldιz	yulduz	yultuz	sulus	şçăltăr
	topraq	toprak	toprak	tufraq	topιraq	tuproq	tupraq	toburaχ	tăpra
	töpü	tepe	depe	tübä	töbe	tepa	töpä	töbö	tüpe
	yağac	ağaç	agaç	ağaç	ağaš		yağaç		jyvăşç
	tenri	tanrı	taňry	täñre			täñri	tanara	tură
	Eski Türkçe	Türkiye Türkçesi	Türkmence	Tatarca	Kazakça	Özbekçe	Uygurca	Yakutca	Çuvaşca
	uzun	uzun	uzyn	ozın	uzιn	uzun	uzun	uhun	vărăm
	yany	yeni	yany	yaña	janga	yangi	yeñi	sana	şĕnĕ
	semiz	semiz	semiz	simez	semiz	semiz	semiz	emis	samăr
	tolu	dolu	do:ly	tulı	tolι	to'la	toluq	toloru	tulli
	aq	ak	ak	aq	aq	oq	aq
	qara	kara	gara	qara	qara	qora	qara	χara	χura
	qyzyl	kızıl	gyzyl	qızıl	qızıl	qizil	qizil	kyhyl	χĕrlĕ
	kök	gök	gök	kük	kök	ko'k	kök	küöq	kăvak
	Eski Türkçe	Türkiye Türkçesi	Türkmence	Tatarca	Kazakça	Özbekçe	Uygurca	Yakutca	Çuvaşca
1	bir	bir	bir	ber	bir	bir	bir	bi:r	pĕrre
2	eki	iki	iki	ike	yeki	ikki	ikki	ikki	ikkĕ
4	tört	dört	dö:rt	dürt	tört	to'rt	töt	tüört	tăvattă
7	yeti	yedi	yedi	cide	jeti	yetti	yättä	sette	şiççĕ
10	on	on	o:n	un	on	o'n	on	uon	vunnă
100	yüz	yüz	yü:z	yöz	jüz	yuz	yüz	sü:s	şĕr

Şahıs Zamirleri
Türkiye	Azerbaycan	Türkmen	Özbek	Yeni Uygur	Başkırt	Tatar	Kazak	Kırgız	Yakut	Çuvaş
ben	mən	men	men	män	min	min	men	men	min	epĕ / ep
bana	mənə	maňa	menga	maña	miñä	miña	mağan	maga	miexe / miexeğe	mana
beni	məni	meni	meni	meni	mine	mine	meni	meni	miigin	mana
bende	məndə	mende	menda	mändä / meniñdä	mindä	mindä	mende	mende	-	manra
benden	məndən	menden	mendan	mändin / meniñdin	mindän	minnän	menen	menden	miigitten	manran
benim	mənim	meniň	mening	meniñ	mineñ	minem	meniñ	menin	miene	man / manăn
benimle	mənimlə	men bilen / meniň bilen	men bilan / mening bilan	män bilen / meniñ bilän	mineñ menän	minem belän	menimen	men menen	miiginen	manpa
Türkiye	Azerbaycan	Türkmen	Özbek	Yeni Uygur	Başkırt	Tatar	Kazak	Kırgız	Yakut	Çuvaş
sen	sən	sen	sen	sän	hin	sin	sen	sen	en	esĕ / es
sana	sənə	saňa	senga	saña	hiñä	siña	sağan	saga	eyiexe / eyiexeğe	sana
seni	səni	seni	seni	seni	hine	sine	seni	seni	eyigin	sana
sende	səndə	sende	senda	sändä / seniñdä	hindä	sindä	sende	sende	-	sanra
senden	səndən	senden	sendan	sändin / säniñdin	hindän	sinnän	senen	senden	eyigitten	sanran
senin	sənin	seniň	sening	seniñ	hineñ	sineñ	seniñ	senin	eyiene	san / sanăn
seninle	səninlə	sen bilen / seniň bilen	sen bilan / sening bilan	sän bilän / seniñ bilän	hineñ menän	sineñ belän	senimen	sen menen	eyiginen	sanpa
Türkiye	Azerbaycan	Türkmen	Özbek	Yeni Uygur	Başkırt	Tatar	Kazak	Kırgız	Yakut	Çuvaş
siz	siz	siz	siz	siz / sili	heź	sez	siz	siz	en	esir / esĕr
size	sizə	size	sizga	sizgä / siligä	heźgä	sezgä	sizge	sizge	eyiexe / eyiexeğe	sire
sizi	sizi	sizi	sizni	sizni / silini	heźźe	sezne	sizdi	sizdi	eyigin	sire
sizde	sizdə	sizde	sizda	sizdä / silidä	heźźä	sezdä	sizde	sizde	-	sirĕnte
sizden	sizdən	sizden	sizdan	sizdin / silidin	heźźän	sezdän	sizden	sizden	eyigitten	sirĕnten
sizin	sizin	siziň	sizning	sizniñ / siliniñ	heźźeñ	sezneñ	sizdiñ	sizdin	eyiene	sirĕn
sizinle	sizinlə	siz bilen / siziň bilen	siz bilan / sizning bilan	siz bilän / sizniñ bilän / sili bilän	heźźeñ menän	sezneñ belän	sizben	siz menen	eyiginen	sirĕnpe
Türkiye	Azerbaycan	Türkmen	Özbek	Yeni Uygur	Başkırt	Tatar	Kazak	Kırgız	Yakut	Çuvaş
o	o	ol	u	u	ul	ul	ol	al	kini	văl / ul
ona	ona	oňa	unga	uniñğa	uğa	aña	oğan	aga	kiniexe	ăna
onu	onu	onu	uni	uni	unı	anı	onı	anı	kinini	ăna
onda	onda	onda	unda	unda / uniñda / anda	unda	anda	onda	anda	-	unra / unta
ondan	ondan	ondan	undan	undin / uniñdin / andin	undan	annan	onan	andan	kinitten	unran / untan
onun	onun	onuň	uning	unuñ	unıñ	anıñ	onıñ	anın	kiene	un / unăn
onunla	onunla	o bilen / onuň bilen	u bilan / uning bilan	u bilän / unuñ bilän	unıñ menän	anıñ belän	onımen	al menen	kininen	unpa
Türkiye	Azerbaycan	Türkmen	Özbek	Yeni Uygur	Başkırt	Tatar	Kazak	Kırgız	Yakut	Çuvaş
biz	biz	biz	biz	biz	beź	bez	biz	biz	bihigi	epir / epĕr
bize	bizə	bize	bizga	bizgä	beźgä	bezgä	bizge	bizge	bihiexe / bihiexeğe	pire
bizi	bizi	bizi	bizni	bizni	beźźe	bezne	bizdi	bizdi	bihigini	pire
bizde	bizdə	bizde	bizda	bizdä	beźźä	bezdä	bizde	bizde	-	pirĕnte / pirte
bizden	bizdən	bizden	bizdan	bizdin	beźźän	bezdän	bizden	bizden	bihigitten	pirĕnten / pirten
bizim	bizim	biziň	bizning	bizniñ	beźźeñ	bezneñ	bizdiñ	bizdin	bihiene	pirĕn
bizimle	bizimlə	biz bilen / biziň bilen	biz bilan / bizning bilan	biz bilän / bizniñ bilän	beźźeñ menän	bezneñ belän	bizben	biz menen	bihiginen	pirĕnpe
Türkiye	Azerbaycan	Türkmen	Özbek	Yeni Uygur	Başkırt	Tatar	Kazak	Kırgız	Yakut	Çuvaş
siz	siz	siz	senlar	silär / sänlär	heź	sez	sender	siler	ehigi	esir / esĕr
size	sizə	size	senlarga	silärgä / sänlärgä	heźgä	sezgä	senderge	silerge	ehiexe / ehiexeğe	sire
sizi	sizi	sizi	senlarni	silärni / sänlärni	heźźe	sezne	senderdi	silerdi	ehigini	sire
sizde	sizdə	sizde	senlarda	silärdä / sänlärdä	heźźä	sezdä	senderde	silerde	-	sirĕnte
sizden	sizdən	sizden	senlardan	silärdin / sänlärdin	heźźän	sezdän	senderden	silerden	ehigitten	sirĕnten
sizin	sizin	siziň	senlarning	silärniñ / sänlärniñ	heźźeñ	sezneñ	senderdiñ	silerdin	ehiene	sirĕn
sizinle	sizinlə	siz bilen / siziň bilen	senlar bilan	silär bilän / sänlär bilän	heźźeñ menän	sezneñ belän	sendermen	siler menen	ehiginen	sirĕnpe
Türkiye	Azerbaycan	Türkmen	Özbek	Yeni Uygur	Başkırt	Tatar	Kazak	Kırgız	Yakut	Çuvaş
onlar	onlar	olar	ular	ular	ular	alar / ular	olar	alar	kiniler	vĕsem / vălsem
onlara	onlara	olara	ularga	ularğa	ularğa	alarğa	olarğa	alarga	kinilerge	vĕsene
onları	onları	olary	ularni	ularni	ularźı	alarnı	olardı	alardı	kinileri	vĕsene
onlarda	onlarda	olarda	ularda	ularda	ularźa	alarda	olarda	alarda	-	vĕsenche
onlardan	onlardan	olardan	ulardan	ulardin	ularźan	alardan	olardan	alardan	kinilerten	vĕsenchen
onların	onların	olaryň	ularning	ularniñ	ularźın	alarnıñ	olardıñ	alardın	kiennere	vĕsen / vĕsenĕn
onlarla	onlarla	olar bilen	ular bilan	ular bilän	ular menän	alar belän	olarmen	alar menen	kinilerinen	vĕsempe