El-məişət inanc və yozumları

[AyMaRaLCaN]

El-məişət inanc və yozumları



El-məişət inanc və yozumları
Anası, qızı və özü dul olan qadının maşasını və ocaq daşını suya salsan yağış yağar.
***
Atasına oxşayan qız xoşbəxt olar.
***
Adamın boğazı göynəyəndə pay yeyərlər.
***
Ay üçgunluk olanda budaq budanmaz, ağac kəsilməz, toxum səpilməz.
***
Ayağa süpürgə dəyəndə evə dava düşər.
***
Ay tutulanda tüfəng atarlar.
***
Ayı barmaqla göstərməzlər.
***
Ay çıxanda onu görənin işi uğurlu olar.
***
Aya qarşı gərnəşənin sağlamlığı olmaz.
***
Ay işığı düşən qapının üstünə çirkli su atan adamın axırı yaxşı olmaz.
***
Ayaqının altı qaşınanda səfərə çıxmalı olarsan.
***
Ayaqqabıların qapıda bir-birindən aralı dayanıbsa, deməli əziz adamlarından ayrı düşərsən.
***
At təngiyib yol getmirsə, deməli qəzə gözləyir.
***
Atı satanda yüyən və noxtasını verməzlər.
***
Axşam ev süpürməzlər ki, evin rusuzu gedər.
***
Axşam güzgüyə baxmazlar.
***
Axır çərşənbə günü və yaxud bayram axşamı küsülü olsan, yeddi il barışmazsan.
***
Adətən, heyva ağacının budaqlarından qırıb uşaqların qoluna bağlayarlar ki, göz-nəzərdən uzaq olsun.
***
Axşam yerə isti su atmazlar.
***
Adətən, çoxdan gözlədiyin adamın tez qayıtması üçün qapı ağzında qayçı və ya bıçaq qoyarlar.
***
Axır çərşənbə gecəsi pis danışmaq olmaz. Bu gecə adamın hər əməli, davranışı dəyişir.
***
Ayağının baş barmağı böyük olan adamın bəxti açıq olar.
***
Baltanı ağzı yuxarı qoysan yağıs yağar.
***
Bayquş həyətdə ağaca qonanda ev sahibi pis xəbər eşidər.
***
Bəy toyunda oynasa ucuzluq olar.
***
Bir iş dalınca getmək istəyəndə qabağına boş qabla çıxsalar getdiyin yerdən əliboş qayıdarsan.
***
Birinin başına cındır palaz atıb, üstünə su töksən, yağış yağar.
***
Birinci gecə qonaq olduğun evdə yatıb yuxuda kimi görsən, qismətin odur.
***
Biri digərinin ayağını tapdalayanda ayağı tapdalanan da tapdalayanın ayağını tapdalamalıdır, yoxsa əzizi ölər.
***
Bir qızı özünə bağlamaq istəsən paltarından cırıb bir parçasını qoltuğuna qoy.
***
Bıçaq yerə düşəndə kişi qonaqı gələr.
***Başlar toqquşunda yerə tüpürüb deyərlər: “Başıma keçəl düşməsin”
***
Başmağı və ayaqqabını üst-üstə qoysan, ya ağzı aşağı çevirilib yatsan zərər çəkərsən.
***
Bayram günü çal oyna ki, ömrün şadlıqda keçsin.
***
Bəhər üstə ağac kəsməzlər, ağac yiyəsinə ziyan dəyər.
***
Bərk külək əsəndə ələk və xəlbirin üstünü basdırırlar.
***
bətnində uşaq tərpənəndə Aya və güzgüyə baxsan uşaq göyçək olar.
***
Boğanaq olanda qızlar deyər ki, boğanaq, tozanağını uzaq elə, sənə ərə gedəcəyəm.
***
Boşqabı bulaşıq qoysan şərə düşərsən.
***
Başmağı qayırtdırmağa cüt verərlər, tək versən ərin (arvadın) ölər.
***
Bayram günü təzə paltar geyən xoşbəxt olar.
***
Bayram axşamı səməni goyub şam yandıranın işi uğurlu olar.
***
Bayram axşamı yandırılan şamlar ailədəki adamların sayına bərəbər olmalıdır. Hərə özünə bir şam seçir. Hansı şam gec sönsə onun sahibinin ömrü o birilərdən uzun olar.
***
Bayram axşamı ilk dəfə kim evə gələrsə ondan bir söz soruşurlar, əgər cavabı səni qane edərsə deməli, təzə ilin uğurlu olacaq, əgər qane etməzsə ilin uğursuz olacaq.
***
Bazar ertəsi ağır gün hesab edilir.
***
Başqasından soğan aldıqda onu ələ götürməzlər, ətəyə qoyarlar.
***
Boyunun dalında ət xal olan adam dövlətli olacaq.
***
Burun qaşınanda xiffət olacaq.
***
Boşqabı yemək yedikdən sonra təmiz sıyırsan, nişanlın göyçək olar.
***
Vələsdən beşik düzəltməzlər.
***
Vələsdən qəbir taxtası qoymazlar.
***
Qabaq dişləri iri olan adam xoşbəxt olar.
***
Qabağından qara pişik keçşə getdiyin işdən boş qayıdarsan.
***
Qapını əllə daraqlamazlar, bədbəxtlik olar.
***
Qapıda ayaqqabıları saysan ailədə ölü düşər.
***
Qaranquş yuvasını dağıtmazlar.
***
Qaranquş aşağıdan uçanda yağın yağar.
***
Qaranquş yuva quran həyətdə həmişə şadlıq olar.
***
Qarğa çox olanda qış sərt keçər.
***
Qarğa qarıldayanda bəd xəbər eşidərsən.
***
Qayçının ağzını açıq qoymazlar, yoxsa düşmənlərinin ağzını açmış olarsan.
***
Qatıq və çörək deyir: “Məni isti-isti kəsmə”
***
Qaşları bitişik olan qohumla evlənər.
***
Qazan dibi qaşıyanın toyunda qar yağar.
***
Qoz ağacının altında yatmazlar.
***
Qonşuda dırnaq kəsməzlər.
***
Qız saçını hörərkən saçının kiçik bir hissəsi hörükdən kənarda qalarsa, deməli evə qonaq gələcək, qıza elçilik ediləcək.
***
Qızın arxadan yanına vursan, paltarını üç dəfə aşağı dart, yoxsa əri onu istəməz.
***
Qəbristanlığı əl ilə göstərməzlər.
***
Qəbri əl ilə göstərəndə şəhadət barmağını dişləyərlər.
***
Qurban kəsilən gün evdə iş görməzlər.
***
Qulağın cingildəyəndə, sözünü danışırlar.
***
Qurbağanı öldürüb arxası üstə çevirsən, leysan yağış yağar.
***
Dağdağan ağacını kəsmək xeyir verməz.
***
Qulağı kiçik olan kişinin arvadı gözəl olar.
***
Qulağı yekə olan adamın baxtı açıq olar.
***
Qəbristalığa cüt gül apararlar.
***
Qulaq qaşınanda yağış yağar.
***
Qolları qucaqlayıb dayanmazlar.
***
Qapı ağzinda görüşməzlər.
***
Qoyunu saymaq nəhsdir.
***
Dağdağan odunu yandıran xəstələnər.
***
Dad edənin hayına yetməsən günaha batarsan.
***
Deyirlər pis yuxunu suya danışarlar.
***
Deyirlər Novruz axşamı ailənin bir üzvü evdə olmasa o yeddi il bayramı ailəsindən uzaqla keçirər.
***
Deyirlər təzə gəlinin ayağının düşər-düşməzi olar.
***
Demək istədiyin sözü səndən qabaq deyən çox yaşar.
***
Düyünü ayaq altına tökməzlər.
***
Deyirlər odun üstünə su tökməzlər. Od sönsə, ocaq sönör.
***
Dırnağı küçəyə atmaq günah hesab edilir.
***
Evə yarasa girəndə onu öldürərlər.
***
Evi biri süpürəndə yarımçıq qalarsa başqası süpürməz, yoxsa birinci süpürməyə başlayanın ömrü yarımçıq qalar.
***
Evi süpürəndə ayağına süpürgə dəysə, sözün ötməz.
***
Evdə sınıq qab saxlamazlar.
***
Eyni vaxtda bir dəsmalın uclarına əlini silənlər çox keçməz ki, dalaşarlar.
***
Ehsan heyvanının kəllə-paçasını ölü sahibi yeməz.
***
Evdən başqa yerə gül verməzlər.
***
Əri çox istiyən arvadın paltarı tikilən zaman sap tez-tez qırılar.
***
Əldə qayçı oynadanda dava düşər.
***
Əli kağıza silməzlər.
***
Əlindən çörək düşəndə sevinərsən.
***
Əncir ağacı altında yatmazlar.
***
Ənciri budamazlar.
***
Əncir ağacını kəsməzlər.
***
Əncir ağacının odununu yandıran xeyir tapmaz.
***
Əyində paltar tikməzlər - şərə düşərsən.
***
Əynində paltar tikəndə ağzına bir ip götür ki, şərə düşməyəsən.
***
Əgər qızın ayağının baş barmağı o biri barmaqlarından böyük olsa, deməli ərə gedəndən sonra ərinin hər bir sözünə itaət edəcəkdir. Ikinci barmağı böyük olsa qız ərinin üstündə hökmran olacaq.
***
Əgər yaxşı yuxu görmüsənsə onu danışmaq olmaz. Çünki danışdıqda yuxu yerinə yetməz.
***
Əli soyuq olan adamın ürəyi isti olar.
***
Zahı arvadın üstünə iynə-sancaq sancarlar ki, bəd ruhlar ona xətər yetirməsin.
***
Ziyan çəkən qurban deyər.
***
Ziyana düşən evdən sədəqə çıxararlar.
***
Zoğal ağacının altında yatmazlar.
***
Zoğal ağacını kəsməzlər.
***
Zoğal ağacını yandırmazlar.
***
Zifaf gecəsi qapını bağlamazlar.
***
Zifaf gecəsi bəy üstünə həmzəti adam qoymazlar.
***
Zülfü hörərlər.
***
Zülfü üzə töküb gəzməzlər.
***
İti noxtasıynan verməzlər.
***
İt ulayanda ona çarıq atarlar.
***
İt yaylaqda ləhləyəndə dolu düşər.
***
İt kəlləsi asılmış həyət bədməzərdən qorunar.
***
İt ulaması xeyir gətirməz.
***
İki qız dayanıbsa onların arasından keçmə şərə düşərsən.
***
İstiot dağılanda dava düşər.
***
İlandan danışılanda ürəyində nə arzu tutsan ona qovuşarsan.
***
İlğın ağacı ilə kimi vursan xəstələnər.
***
İlin axır çərşənbəsində tezdən üzünü axar su ilə yuyan gözəlləşər.
***
İlin axır çərşənbəsində qulaq falına çıxarlar.
***
Yaxın adamdan bal alanda əvəzində bir şey verərlər.
***
Yataqda yuxu danışmazlar, düşər-düşməzi olar.
***
Yarpız olan həyətdə ilan olmaz.
***
Yeni doğmuş Aya baxan adam o dəqiqə bir bəzək şeyinə baxarsa, işi uğurlu olar.
***
Yerə qaşıq düşəndə arvad qonağı gələr.
***
Yoldan qayıtmazlar.
***
Yoldan qayıdanda, qayıtdığın yerdə dayan və üç dəfə həmin yerə tüpür.
***
Yuxuda toy görsən, yas olar.
***
Yuxuda ayaqqabı görəndə darlığa düşərsən.
***
Yuxuda balıq gördükdə ələ pul gələr.
***
Yuxuda ilan görmək yoldur.
***
Yuxuda qan görəndə qan qoxumların gələr.
***
Yuxuda qızıl görmək səsdir.
***
Yuxuda it dostdur.
***
Yuxuda ət görəndə əzizlərindən bəd xəbər eşidərsən.
***
Yuxuda süfrə bərəkətdir.
***
Yuxuda diş çəkdirmək zərər gətirər.
***
Yuxuda dəniz, su görmək aydınlıqdır.
***
Yuxuda pul görmək səsdir.
***
Yuxuda uçanda, ata minəndə deyirlər, murada yetərsən.
***
Yuxuda üzüm görmək göz yaşıdır.
***
Yuxuda gülmək, ağlamaq, ağlamaq isə gülməkdir.
***
Yuxuda gördüyün adamın səni yuxuda görməyini istəyirsənsə balışını çevir.
***
Yuxuda qorxan adamın başının altına bıçaq və ya qayçı qoyarlar.
***
Yola gedən adamın dalınca su atıb deyərlər ki, bu su quruyuna kimi qayıt.
***
Yeni azad olmuş qadının yanına içərisində su olan qabda üç yumurta qoyurlar ki, ona Yəsər toxunmasın. Əgər yumurtalar çartlasa deməli ona nəzər toxunub, əgər çartlamasa nəzər toxunmayıb.
***
Yaxın adamdan yaylıq alanda əvəzinə başqa şey verərlər. Yaylıq ayrılıqdır.
***
Yuxuda bir adamı öpmək xəyanət deməkdir.
***
Çörək yedikdə yemək süfrəyə tökülərsə, qaynanan deyişgən olacaq.
***
Kişinin ayaqqabısı qapıda yan üstə dayananda evə qonaq gələr.
***
Kitabı açıq qoyub yatmazlar, yaddaşsız olarsan.
***
Körpə qorxmasın deyə başının altına bıçaq qoyular.
***
Körpə uşağın əlinin üstündə öpməzlər, dayısı kasıb olar.
***
Köçən gəlinin dalınca daş atarlar ki, yeri möhkəm olsun.
***
Kürəklərinin arası qızışarsa hardasa əziz adamın dara düşüb, sənin köməyinə ehtiyacı var.
***
Kürən adamla yoldaşlıq eləmə.
***
Gəlin hamilə vaxtı dovşan əti yesə uşağın ağzı mırıq olar.
***
Gecə dırnaq tutan ömründən kəsir.
***
Gecə vaxtı ev süpürmək həmin evə kasıblıq, kədər və matəm gətirir.
***
Gəlin köçmüş qızı görməyə gedəndə adətən ata evində qıza məxsus nə varsa hamısını apararlar. Ancaq ayaqqabından başqa. Əgər aparsalar gəlinin ər evində yeri dar olar.
***
Gəlinin ayağı altında qab sındıranda ayağı düşərgəli olar.
***
Gəlin gedən qız əlinə düyü alıb rəfiqələrinin adını çəksə, onların da baxtı açılar.
***
Gözün səyriyirsə əziz adamın səni arzulayır.
***
Gözün yol çəkirsə, uzaqdan yaxın adamın gələcək.
***
Gün tutulanda mis qabları döyəcləyərlər.
***
Gəlini qapıda əyləşdirib qucağına oğlan uşağı verərlər ki, ilki oğlan olsun.
***
Güzgünün sınması nə isə bir bədbəxtlik olacağını göstərir.
***
Güclü yağış yağanda meşədə çaqqal ulasa demək səhər gün çıxacaq.
***
Günəş tutulanda tügəng atarlar.
***
Gündüz güclü istidə tiyuqlar bir yerə toplaşarsa, demək yağış yağacaq.
***
Güllə ilə ölmüş adamın qəbrindən daş, torpaq götürüb suya salsan yağış yağar.
***
Gecə ulduzların görünməsi gündüz günəşli hava olacağını göstərir.
***
Göz dəyməsin deyə evdən üzərlik asarlar.
***
Göz-nəzər dəyməsin deyə duzu adamın başına üç dəfə fırladıb oda və ya suya atarlar.
***
Gec danışan uşağa sərçə əti yedirərlər ki, dili tez açılsın.
***
Lal axan sudan keçməzlər.
***
Lala gülməzlər.
***
Malı döyməzlər, ailəyə xəta gələr.
***
Maşanı oynatmazlar, aclıq olar.
***
Mayanı alan adam özü geri qaytarmalıdır, qaytarmasa deyirlər həmin adamın ruzusu kəsilər.
***
Meşəyə tək getməzlər.
***
Meşədən çinar kəsməzlər.
***
Mescidə ayaqqabı ilə girməzlər.
***
Mürgüləyəni səsləməzlər.
***
Müştüyü peşkəş etməzlər.
***
Müştərəyə yaman deməzlər, qıtlıq olar.
***
Nabələd yola getməzlər.
***
Nanə əkməyin - düşər-düşməzi olar.
***
Nal kəsəndə saymazlar, bədbəxtlik olar.
***
Namaz üstündən durmazlar.
***
Naşı adamla səfərə çıxmazlar.
***
Nahar üstə danışmazlar.
***
Nişan üzüyünü özgəyə verməzlər.
***
Nişan üzüyünü girov qoymazlar.
***
Nişan gələn gün paltar yumazlar.
***
Nişan gələn gün oğlan evi xonçalardan birinə qayçı qayar ki, oğlanın ağzı kəsərli olsun.
***
Nənnini boş tərpətsən, uşaq ölər.
***
Nişana duz aparmazlar.
***
Nişanda dava salsan xeyir olmaz.
***
Nişan taxılanda qızın saçına qayınana sığal çəksə, mehribançılıq olar.
***
Ov ətindən qırxlı arvada verməzlər.
***
Ovcunun içi qaşınanda pul gələr.
***
Ovun başını kəsməsən də əti hatal olar.
***
Oğurluq toxum bar verməz.
***
Oğurluq pulu kəbinli arvada versən, arvad kəbindən düşər.
***
Oğurluq pulu hamilə qadına versən, doğulan uşaq vələdüzna olar.
***
Ocaq yananda səslənirsə, demək kimsə sözünü danışır.
***
Odunu binada saxlamazlar.
***
Özgə evin qayçısıyla dırnaq tutma, gözləmədiyin pis hadisə olar.
***
Ölü qaldırılan yeri tez süpürməzlər ki, təzədən pis hadisə olmasın.
***
Ölən adam gec can verəndə əlinə torpaq və ya daş qoyarlar.
***
Ölən adam ağır can verəndə sinəsinə güzgü qoyarlar.
***
Ölüdən danışılanda asqıran adamın kürəyinə əl vurarlar.
***
Ölüsü düşən yeddi gün saçını qırxdırmaz.
***
Ölüsü düşən yeddi gün başını yumaz.
***
Payız və yaz yağımı bərəkət gətirər.
***
Paltarı soyunub tərs qoyanda adamın işi düz gətirər.
***
Paltarı tərs geyənin işi düz gətirməz.
***
Paltarı əyindən çıxarandan sonra düymələməzlər.
***
Papaqları bir yerdə, üst-üstə assan çox evlənərsən.
***
Pis yuxu görəndə pəncərənin qırağına pul qoyarlar.
***
Pulu qapı ağzında verməzlər.
***
Pişiyi öldürən xeyir tapmaz.
***
Pişik əl-üzünü yalayarsa, qonaq gələcəyinə inanılır.
***
Payızda yarpaqlar tez tökülsə, deyarlər bu qış sərt keçəcək.
***
Rast gəldiyin adamın yanından salamsız keçməzlər.
***
Sayıqlayan adamı oyatmazlar.
***
Sağ yanağın və sağ qulağın qızarıbsa demək xeyrinə danışırlar, sol yanağın və sol qulağın qızarıbsa demək qeybətini edirlər.
***
Saçı kürəyə atmazlar, bəxtin bağlanar.
***
Saçının tükü yumşaq adamın xasiyyəti də yumşaq olar.
***
Saçından tel ayrılıb üzünə düşsə qonağın gələr.
***
Sınıq qabda xörək yeyən şərə düşər.
***
Stolun üstünü sildiyin silgi yerə düşərsə, qonağın gələr.
***
Stolun üstünə boş nimçə, stəkan qoymaq yaxşı deyil.
***
Stolun üstünü kağızla silsən kasıblıq olar.
***
Stolun üsütünü əl ilə təmizləyənin qayınanası deyingən olar.
***
Səhər duranda boş qaba baxmaq uğur gətirməz.
***
Səhər-səhər yuxu danışmazlar, düşər-düsməzi olar.
***
Səhər sol ayağı üstə duranda işin uğur gətirməz.
***
Suyun dağılması aydınlıqdır.
***
Su içən adamı qəfildən vurmazlar.
***
Süfrə üstə gələni qayınanası çox istər.
***
Süfrədə qablar sıra ilə düzüləndə qonaq gələr.
***
Süfrədə çörək ovulsa, qonaq gələr.
***
Süfrəyə duz dağılanda evə dava düşür.
***
Süpürgə yandıranda yağış yağar.
***
Stəkanda çay çöpü dik dayananda qonaq gələr.
***
Səpinə başlayanda buğda qovurmazlar, qıtlıq olar.
***
Səpinə başlayanda yarma bişirərlər.
***
Səhər tezdən qarşına boş vedrə çıxarsa, işin düz gətirməz.
***
Taxıl çuvalının üstündə oturmazlar, bərəkətsiz olar.
***
Təzə doğan qadına üç gün qulaq verərlər, onu tək buraxmazlar.
***
Təzə paltarın ilkini özgəyə verməzlər.
***
Təzə evə köçəndə qayqanaq bişirərlər.
***
Təzə çıxan ayı görən pul kisəsini tər