Azərbaycan xalq rəqsləri

[Emine]

Azərbaycan xalq rəqsləri


Azərbaycanda xalq rəqslərinin çox qədim tarixi var. Qobustan qayaüstü rəsmlərində əksini tapmış rəqs səhnələri bunu sübut edir. Əksər dünya xalqlarında olduğu kimi, azərbaycanlılarda da ilk rəqslər ritual və ov rəqsləri olub.
Erkən orta əsrlərdən başlayaraq əsasən mərasim rəqslərindən müxtəlif növ xalq rəqsləri formalaşmağa başlamışdır.

Azərbaycan xalq rəqsləri mövzu baxımından rəngarəngdir; onlar bu növlərə bölünür - əmək, mərasim, məişət, qəhrəmanlıq, idman, xorovod-oyun (məsələn, “Yallı”, “Halay”) və s. Davametmə müddətinə, rituallarının zənginliyi və rəngarəngliyinə görə toy mərasimi ən əhəmiyyətlisidir.

Azərbaycan xalq rəqsi, bir qayda olaraq, 3 hissədən ibarətdir: birinci hissə sürətlidir, dairə üzrə rəqs; ikinci hissə lirikdir, rəqqas sanki yerində donub qalır (“süzür”), korpus qəti və vüqarlı tərzdə dik tutulur; uçüncü hissədə - yenə dairə üzrə rəqs, sürətli, təntənəli və böyük emosional coşğunluqla səciyyəvi olur. Qadın və kişi rəqsləri bir-birindən kəskin şəkildə fərqlənir. Qadın rəqsinin inkişafı kostyumla şərtlənmişdir: uzun yubka ayaqların süzgün hərəkətini müəyyənləşdirirdi, rəqqasələrin bütün diqqəti əl və korpusun yuxarı hissəsinin (çiyinlər, baş, üzün mimikası və s.) işlənmiş texnikasına cəmlənir. Kişi rəqsinin əsas əlaməti isə ayaqların texnikasıdır. Rəqqas çevikliklə barmaqları üzərində dayanır, dizləri üstündə sürətlə yerə enir və s.

Azərbaycan rəqslərinin musiqi həcmi – 6/8 və 3/4 –dür. Rəqslər adətən xalq çalğı alətlərinin: zurnaçılar triosu (2 zurna və 1 nağara), sazəndə triosu (tar, kamança, dəf) və s. müşayiəti ilə ifa olunur.




Ən geniş yayılmış milli rəqslər bunlardır:

Abayı

Alçagülü

Asma Kəsmə

Asta Qarabağı

Avarı

Ay bəri bax

Azərbaycan

Bənövşə

Birilliant

Çalpapaq

Camış bağa girdi

Çattadı

Cəhribəyim

Cəngi

Ceyrani

Çit tuman

Darçını

Dartma, yaxam cırıldı

Dəsmalı

Ənzəli

Gəlin atlandı

Gəlin gətirmə

Gəlin havası

Gülgəz (rəqs)

Gülməyi

Heyvagülü

İki arvadlı

İnnabı

Keçi məməsi

Kəndiri

Kəsmə

Koroğlu

Koroğlunun qaytarması

Lalə

Mirvari

Mirzəyi

Misri

Mücəssəmə

Naznazı

Pəhləvanı

Qaytağı

Qazağı

Qıtqılda

Qızılgül

Qızlar bulağı

Qoçəli

Qofta

Rəngi

Şahsevəni

Şalaxo

Samux

Sarıbaş

Şəki

Səməni

Tamara

Tərəkəmə

Toy rəqsi

Turacı

Üç badam, bir qoz

Uzundərə

Vağzalı

Velaçola

Xalabacı

Xançobanı

Yallı

Yerli rəqs

Yüz bir

Zoğalı