Azerbaycan tarihi Yeni Çağ

[Emine]

Azerbaycan tarihi M.Ö. 3000 yıllardan günümüze kadar mevcudluğunu sürdüren azeri halkının tarihidir

Azerbaycan 15. yüzyıla Arap kökenli Şirvanşahların yönetimi altında girdi. Aynı dönemde Azerbaycan ve Ermenistan toprakları Türk kökenli Akkoyunlular tarafından yönetilmekteydi. Her iki hanedan da aynen Osmanlı Hanedanı gibi Sünni mezhebindendi. Ancak Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan'ın 1478 yılındaki ölümünden sonra Azerbaycan'da gene Türk kökenli olan ancak Şii mezhebine üye Safevi Hanedanı güç kazanmaya başladılar. 1501 yılında Akkoyunlular Safeviler tarafından büyük bir yenilgiye uğratıldılar. Aynı yılda Safeviler Tebriz'i ele geçirerek kendilerine başken yaptılar ve Bakü'yü talan ettiler.

Safeviler 16. yüzyılın başlarında bölgeye tamamen egemen olmuşlardı. 1508 yılında Akkoyunlular tamamen yıkıldı. Şirvanşahlar Safevilerin egemenliği altında bir süre daha Azerbaycan topraklarını yönetmeye devam ettiler. Ancak 1538 yılında I. Tahmasp Şirvanşahlara son verdi. 1540 yılında Bakü tekrar Safevi ordusu tarafından işgal edildi. Safeviler Azerbaycan'daki Sünni halkı Şiiliğe zorladılar. Zamanla bölge halkı mezhep değiştirerek Şiiliğe geçti.

Azerbaycan toprakları 16. ve 17. yüzyıllarda sürekli olarak Osmanlı-Azerbaycan Savaşları'na sahne oldu. Şamakhi, Gence ve Bakü 1580'lerde Osmanlıların eline geçti. Şah I. Abbas (1587 - 1630) döneminde Safeviler Osmanlıları yenerek Azerbaycan topraklarını tekrar geri aldılar. 1639 yılında imzalanan ve Azerbaycan'la Osmanlı Devleti arasındaki sınırları belirleyen en son antlaşma olan Kasr-ı Şirin Antlaşmasından Azerbaycan toprakları Azerbaycana'a kaldı.

Ancak 1747 yılında Nadir Şah'ın suikast sonucu öldürülmesinden sonra Azerbaycan'daki Safevi egemenliği sarsıldı. Şirvan, Baku, Karabağ, Gence, Küba, Şaki, Taliş, Erivan, Nahçıvan diğer kentlerde çeşitli hanlıklar kuruldu.

1796 yılında Azerbaycan'ı yöneten Kaçar Hanedanı'ndan Ağa Muhammed Han Azerbaycan'ı ele geçirdi. Bu sırada Rusya İmparatorluğu Gürcistan'ı ele geçirmiş ve Kafkaslardaki bir çok hanlığa egemen olmuştu. Rus ordusu 1813 yılında Tebriz'i işgal etti. İran Rusya'yla Gülistan Antlaşmasını imzalayarak Kafkaslardaki birçok hanlığı Rusya'ya vermek zorunda kaldı. Safeviler tekrar 1826-1828 Rusya-İran Savaşı'nı kadar bu durum devam etti. Bu sefer 21 Şubat 1828 tarihinde imzalanan Türkmençay Antlaşması uyarınca Azerbaycan dahil bütün Kafkasya İran'ın elinden çıktı. Rusya İmparatorluğunun bir parçası haline geldi. 1870'lerde Azerbaycan'da petrol keşfedildi. 20. yüzyıla girerken Bakü'nün nüfusu 10.000 kişiden 250.000 kişiye ulaşmıştı