Gence Hanlığı

[Emine]

Gence Hanlığı, Azerbaycan’ın Gence yöresinde hüküm sürmüş olan hanlıktır. İran hükümdarı Nadir Şah, 1735’te, Gence’yi ele geçirdi. Nâdir Şâh'ın öldürülmesinden sonra, Gence de, diğer Azerbaycan hanlıkları gibi İran toprağı olmaktan çıkarak, 1747’de bağımsızlığını ilan etti.
Gence Hanlığı'nın 1804 yılındaki sınırları ve komşuları
Tarih

Ziyadoğulları Hanedanı'nı kuran Kaçar Türklıri'nden II Şahverdi Han Gence’nin ilk hanı (1747-60) oldu. Şia’nın Caferî koluna mensup olan Ziyâdoğulları Hanedânı,Türkçe konuşuyordu. 1781-83 yılları arasında Gence, Karabağ Hanlığı'nın eline geçtiyse de geri alındı.

19.yüzyıl'ın başlarında Gürcistan’ı işgal eden Rusya İmparatorluğu, Gence ile birlikte bütün bağımsız Azerbaycan hanlıkları için tehdit unsuru oldu. Bu hanlıklar, büyük tehlikeye karşı aralarında birleşmeyi başaramadılar. Rusya İmparatorluğu, bu sırada Dağıstan ve Kuzey Kafkasya’da bulunan hanlıklarla savaş hâlindeydi. Âzerbaycan’daki coğrâfî durum, Rusya İmparatorluğu’nın, Dağıstan’ı ve Kuzey Kafkasya’daki hanlıkları ele geçirmesini güçleştiriyordu.Kafkasya’daki Rus orduları kumandanı General Sisyanov, 1803’te, Tiflis’ten hareket ederek Gence’yi kuşattı. Gence Hanı Cevad Han,Ruslarla yaptığı, yenildiği ve devletini kaybettiği muharebede öldürüldü. Oğlu ve veliahdı Hüseyin Han da, babası ile aynı günde Ruslar’ın top ateşi ile öldürüldü. Cevad Han'ın ve Hüseyin Han'ın öldürülmesi üzerine,iki koldan şehre giren Ruslar, yağma yaparak, halkı öldürdüler. Gence Hanlığı'nı ortadan kaldırdılar. Buranın adını da çariçelerinin onuruna Elizabethpol olarak değiştirdiler(1804). Hüseyin Hanın kardeşi Uğurlu Han, bu tarihten 22 yıl sonra, Gence’yi Ruslardan geri alıp, 2 yıl Gence Hanlığı yaptı.Fakat Ruslar, ülkeyi tekrar istilâ ederek Gence Hanlığı'nı tamamen ortadan kaldırdılar. Gence de, Türkmençay Antlaşması'yla Rusya İmparatorluğu’na ilhak edildi. Komünist idâre, Gence’ye, Kirovabad adını verdi.