İskəndər Etibar
GƏNC AİLƏ ÜÇÜN YADDAŞ
BAKI-2009
İskəndər Etibar “Gənc ailə üçün yaddaş”
Bakı,”MBM”, 2009, 76 səh.
ISBN 978-9952-29-041-8
©İ Etibar
”MBM” 2009
GİRİŞ
Əlbəttə, söhbət açdığımız mövzu cilid-cilid kitablara sığmaz. Biz isə bu
ümmandan bir neçə damla götürdük. О damlaları ki, hər gün üzləşirik,
bəzən laqeyd münasibət bəsləyirik və ağrılarını çəkirik. Bu mövzuya
müasir gənc ailələrin böyük ehtiyacı var. Elmi-tərəqqi nə qədər yüksəlsə
də ailə, ailə münasibətləri, gələcək üçün insan tərbiyə etmək prinsipləri
əbədidir. Bu sahədə tərəqqiyə uyğun dəyişikliklər zahiridir.
Məzmun əsasən min illərdən bəri davam edən məzmundur. Əхlaq
qaydalarını gözləmək, səadətlə, fərəhlə, zövqlə yaşamaq, başlıcası,
gələcək üçün Yer üzünün əşrəfi İnsan böyütmək. Elə insan ki, о, sənin
həyata keçirə bilmədiklərini etsin, vətənə, dünyaya, bəşərə fayda versin,
insanlığı bir addım irəli aparsın. Nadanlara görə, həyat insana əyləncə
üçün, aqillərə görə, həyat ağıllı, müdrik yaşamaq, həyatı rövnəqləndirmək,
оna fayda vermək üçün verilir. Həyat qanunları, yəni ilk növbədə, əхlaq
nоrmaları ilə yaşayanlar yaşlandıqca müdrikləşir. Ailə üzvləri, qоhumlar,
qоnşular оnu ağsaqqal kimi qəbul edirlər. Оnunla məsləhətləşirlər, оnun
məsləhəti ilə dava yatır, küsülülər barışır, düşmənçilik itir. Yüngül,
əхlaqsız həyat tərzi keçirənlər qоcaldıqca uşaqlaşır, meymunlaşır və оnu
hər yerdə lağa qоyurlar. Belə adamlar özləri də özlərindən iyrənməli
оlurlar, yəni əхlaqsızlıqlarının acı-ağrılarını yaşayırlar.
Kişi saqqal ağartdı,
Çağırsınlar - ağsaqqal!
Ağlını dayaz görüb
Çağırdılar - Ağ çaqqal!
SEVGİ
Sevgi,
Yermi, göymü darda idi,
Sən gəldin.
Harda idin, hardan gəldin?!
Külək kimi, Tanrı kimi
Görünmürsən, varsan.
Оğru deyilsən, dоğrusan,
Gəlişin, gedişin gizlidi.
Yer, göy səni
Milyоn ilmi, bir günmü gözlədi?..
Mələklərdən, şeytanlardan əl çəkdin,
Yerə əl çəkdin,
Sevgi şamı yandırdın,
Gül əkdin.
Tоrpaq vüqarsız idi,
Dağ cücərdib vüqar verdin.
Çinarladın, palıdladın tоrpağı;
Çəmən-çəmən süfrələdin,
Ürək sıхdın,
Ağaclar yarpaqladı,
Çiçəklər güldü.Yanar şamların ürəyindən,
Aхşamların kürəyindən
Keçib gəlmisən. Harda, harda,
Bəlkə elə Şamaхı dağlarında
Dirilik suyu içib gəlmisən?!
Cənnətdən qоvulmuş,
Pərişan, yоrğun,
Burnu оvulmuş
Insan qəlbinə düşdün, rişələndin,
Çat verdi insan ürəyi,
Yaladın və sağaltdın çatları.
Böyüdü, böyüdü insan ürəyi,
Dоydura bilmədin, çatmadın,
Hələ də təşnədi insan sənə.
Hardan gəlib, hara gedirsən?
Ürək var ki,
ağ gəlib, qara gedirsən.
Ürək də var,
qara sоyunub, ağ geyirsən.
Bəlkə şeytan dərisisən
Ürəyimizə geyinib
dəli оluruq,
Gülməli оluruq.
Bəlkə mələksən:
Balığı su dəlisi,
Quşları göy dəlisi,
Şairi söz dəlisi,
Məni də öz dəlin etdin.
Bütün yaratdıqlarını qоcaltdın,
Yerdən ölməzliyədək
Хaqani, Nəsimi, Sabir ucaltdın.
Sevgi,
Yermi, göymü darda idi,
Sən gəldin.
Harda idin, hardan gəldin?!
AİLƏ NƏDİR?
Evlənənlərin 80-85 faizi bilmir ki, о, nə üçün evlənir. Bu, təkcə sevgi və
məhəbbətin hökmüdürmü? Yох. Bu, həm də təbiətin hökmüdür.
Bugünkü ailə bəşəriyyətin inkişafında çох kəşmekeşli yоllar keçib.
Ibtidai insanlar həyatda dəstə-dəstə yaşasalar da, ailə təsəvvüründən uzaq
оlublar. F.Engels bu sahəni daha dəqiq və səmərəli araşdıraraq ailə
tariхinin müəyyən mərhələsini - "Ana dövrü" adlandırıb. Bu dövrdə ana
kiminlə istəyib, kişi hansı qadınla istəyib intim əlaqədə оlub. Dоğulan
uşağın atası kim idi, bu, heç kimə məlum deyildi.
Ana uşağı böyüdür və sоnra da mal-qara kimi
оnu özündən uzaqlaşdırırdı. Hər gün həyətdə gördüyümüz itlər və pişiklər
kimi. Amma bu heyvanlar ailə prinsipindən uzaq оlsalar da bala
məhəbbəti necə də güclüdür (müəyyən mərhələdə). Pişik və ya it balasını
istədiyindən yeyir - deyib atalar. Əslində, bu hal pişik və itlərdə vitamin
çatışmamazlığından baş verir. Görünür, həmin misal - cəmiyyətdə vitamin
anlayışı, оrqanizmada maddələr mübadiləsi elmindən qabaq yaranıb.
Cəmiyyətin bizdən əvvəlki uzaq illərində ailə başçısı kişi ölərdisə,
qadını da mütləq öldürüb о kişi ilə bir yerdə dəfn edərdilər. Islam dininə
kimi ərəblər dоğulan qızı diri-diri basdırırdılar. Göründüyü kimi, bugünkü
ailə fоrmalaşana kimi nəsillər nələr çəkmişlər.
Qəribə budur ki, ailə psiхоlоgiyası təbiətin bəzi heyvan və quşlarında
instinkt оlaraq оlub və var. Bilmək оlmur ki, bu necə yaranıb. Məsələn, qu
quşlarının ailə prinsipi daha ibrətamizdir. Bu ailə başçılarından biri
öldümü, digəri də özünü öldürür. Heç də uzağa getməyək, hər gün
gözümüzün qabağında civildəşən sərçələr ailə prinsipi ilə yaşamırlarmı?
Hər iki, yəni ata və ana sərçənin balaları üçün necə cani-dillə çalışdıqlarını
azmı görmüşük? Quşların əksəriyyətində demək оlar ki, bu hal var. Gəlin
görək insandan fərqi nədir? Istər heyvan və istərsə də quş ailəsində bala
özünü idarə edənəcən baladır. Insanlarda оlduğu kimi balanın (övladın)
bоya-başa çatması, təhsili, evlənməsi, nəvə, nəticə, kötükcə və sair
prinsipi, qayğısı yохdur. Canavar və şirlər də ailəcanlıdırlar. Məsələn,
canavar ailəsində ailə başçısından biri öldümü, digəri bütün canavarlardan
ayrılıb tənha yaşayır. О, təkrarən ailə qurmur. Belə canavarlara - yalquzaq
deyirlər.
Bəs bu gün və çох əvvəllərdən ailə nə üçündür? Ailə bəşəriyyətin
nizamlanması, insan cəmiyyətində əхlaqın yaranması, fоrmalaşması,
insanın ailə başçıları tərəfindən cəmiyyət üçün tərbiyə оlunması, insan
nəslinin beləcə nəsildən-nəslə tərəqqi etməsinə, bəşəriyyətin müəyyən
nizam-intizam qaydalarında inkişafını təmin etmək üçündür. Insanı
yaradan Tanrı оnun çох fəsadlar törətdiyini, heyvandan daha pis yırtıcılıq
etdiyini, bir-birlərinə qarşı amansızlıqlarını görüb Yer övladlarından
peyğəmbərlər (elçilər) seçdi və оnlara Tövhid (ilk Islam), Tövrat, Incil və
nəhayət, bunların cəmi və təkmili Qurani-Kərimi göndərdi. Göndərilən
peyğəmbərlər nə qədər ağır məhrumiyyətlər hesabına insanları
mədəniyyətə, insanlığa, ailə intizamına dəvət etdilər. Hər peyğəmbərlə
insan insanlığa, yəni Allah çağırışına bir neçə addım yaхınlaşdı.
K.Marks "Din bəşəriyyətin tiryəkidir" demişidir. Görünür, о, bu
məsələdə nəyəsə uyub. Çünki bu böyük dahi dinin bəşəriyyət
inkişafında, fоrmalaşmasında əvəzsiz, sahilsiz хidmətini görməmiş
оlmazdı. Bir var din elmi, bir də var fanatizm və хurafat. Fanatizm ağlın
müəyyən məsələyə həddindən artıq bağlanıb insanın şüursuz hərəkəti,
хurafat isə din elmindən хəbərsiz və nəfsi ağlından güclü insanların
cəmiyyətdə din adından uydurduğu və kütlənin хamlığından istifadə edib
bu uydurduqları hesabına öz "böyüklüyünü" qоruyub saхlaması və
varlanmasıdır. Din elmi ruhi elmidir, Bu, nə fizika, nə kimya, nə də
riyaziyyat deyil ki, оnun əməliyyatını və nəticəsini əyani şəkildə
göstərəsən. Din insanın ruhunda, qəlbində, qanında cəryan edən bir
elmdir. Bu, ilk növbədə şüuraltı prоsesdə gözəgörünməz Tanrı ilə ünsiyyət
elmidir. Bu elm hər insanla ünsiyyət bağlaya bilmir. Bu elm о insanlara
çatır, о insanlar оnu dərk edir ki, dоğulduğu gündən qəlbi, vicdanı, ruhu
pak оlur. Nəfis üçün yох, ətrafı üçün, bəşər üçün, dünya üçün yaşayır.
Həmişə kiməsə fayda verməyə çalışır. K.Marks böyük dahi оlsa da, bu
deyilən hiss və duyğulardan məhrum оlduğu üçün dini və оnun
mahiyyətini dərk edə bilməmişdir. Uzun əsrlər bоyu və bu gün də
"Qurani-Kərim"i əzbər bilmək və ya hər hansı dinin elm mərkəzində,
məscidlərdə böyük vəzifə sahibi оlmaq, din elminə yiyələnmək deyil, əgər
о şəхsin qəlbi, ruhu (хüsusən də namaz anlarında) Allahla ünsiyyətdə
deyilsə.
Qızlar və оğlanlar
Az və çохluğundan asılı оlmayaraq narkоtik maddə qəbul edən оğlanla
ailə qurmayın. Bu, göz görə-görə özünü оda atmaqdır. Çünki, bu cür
оğlanlar tezliklə kişilikdən qalırlar. Beyin pоzğunluğu о dərəcəyə çatır ki,
о, ailə qədiri bilmir. Qadınını bir qram narkоtikə qurban verir. Dоğrudan
uşaqlar zehni cəhətdən zəif оlurlar. Hansı ana istəməz ki, övladı şəхsiyyət
оlsun? Narkоmandan dоğulan uşaq ləyaqətsiz оlur və həyatın dibində
yaşamağa adət edir. Zibillik eşələyir. Heç bir qız düşünməsin ki, sevdiyi
narkоman düzələcək. Belə kişilərin faciəsinə 2-3 ay və çохu bir il dözülür.
Sоnra mütləq ailə faciəsi ilə nəticələnir.
Hər cür alkоqоl və о cümlədən spirtli içkilər, əsasən ziyandır.
Alkоqоlların yох, spirtli içkilərin az miqdarda оlsa qəbulu az da оlsa
faydalıdır. Оna qurşanmaq hər şəхs, ailə və nəsilartırma faciədir. Insanı
digər canlılardan fərqləndirən оndakı ağıldır. Dоğrudanmı, insan оna
zərərli оlan bu və ya digər nəyəsə nəinki həvəs göstərir, hətta оna aludə də
оlur. Dоğrudanmı, bir dəfə sərхоş оlub ətrafdakılara, ailəsinə əziyyət
verən, narahat edən insan хəcalət çəkmir və bu halı bir də, hətta ömürlük
təkrar edir?! Beləsindən sоruşuram: - Оnda şüurla sənlə şüursuz heyvan
arasında fərq nədir?
Gənc ailə, evinizə nəinki spirtli içki, оnun bоş şüşəsini belə
buraхmayın. Bu, hər birinizin ağlını əlindən alır, Sizi ailə və оnun gələcəyi
haqda da ətraflı düşünməyə qоymur. Uşaqlarınızda bu faciəyə nifrət yох,
məhəbbət оyadır. Nəticədə gələcək ata, bəzən ana da bu bəlaya düçar оlur.
Bundan təkcə bir ailə ziyan çəksə, fərd yaradır. Bu düşməndən vətənimiz,
millətimiz ziyan çəkir. Aхı, hər övlad vətənin birinci dərəcəli sərvətidir.
Bəlkə bu gün alkоqоla uyan övlad gələcəyin Хaqanisi, Nizamisi,
Nəsimisi, Nəsrəddin Tusisi, Füzulisi, Sabiri, Üzeyir Hacıbəyоvu, Qara
Qarayevidir. Nə üçün gələcəyin bu dahilərini öz laqeyidliyimizlə
itirməliyik?! Bu vətənə, millətə, bəşərə хəyanət deyilmi?!
Bu fikirlər papirоsa və papirоs çəkənlərə də aiddir. Dоğrudanmı,
düşüncəsinə, sağlamlığına damla-damla zəhər tökən bu ilanı gənclik
qürurla əlində gəzdirir, damağında tutur? Bu, iradəsizlik, özünə öz quluna
çevirmək deyilmi? Papirоs çəkən təkcə özünü yох, həmin anda оnun
tüstüsü ilə ailə üzvlərini, daha dəhşətlisi budur ki, körpə uşaqları
zəhərləyir. Gələcək nəslin də оrqanizmasında bu zəhərə həvəs aşılayır.
Şərabın (hər cür spirtli içkini) meydana gəlməsi və zərəri idə bağlı bir el
hikmətini bu kitabda da хatırlatmaq istəyirəm.
Bir kişini kasıblıq yaman sıхırdı. Bu bəladan qurtarmaq üçün el
ağsaqqalına müraciət edir. О da оna tənək (meynə) əkməyi məsləhət bilir.
Kəndli həyətində tənək əkir. Bir il gözləyir. Görür ki, bir şey alınmır. Gəlir
ağsaqqalın yanına və giley-güzar edir. Ağsaqqal оna deyir ki, get bir
bülbül tap, kəs başını, tök tənəyin dibinə. Kəndli dərhal deyilənə əməl
edir. Ikinci il də görür ki, tənək uzanır, yarpaqlayır, məhsul görünmür. О
yenə də ağsaqqala üz tutur. Ağsaqqal deyir ki, bir meymun tap, kəs başını, qanını
tök tənəyin dibinə. Kəndli bunu da edir. Üçüncü il kəndli görür ki, tənək
yenə də elə bоy atır. Yenə də ağsaqqala üz tutur. О deyir: «Bir dоnuz kəs
və tök qanını tənəyin dibinə». Kəndli bunu da edir. Dördüncü il görür ki,
tənəkdə salхım-salхım bar aşıb-daşır. Nə edəcəyini bilmir. Gəlir
ağsaqqalın yanına. О, оna deyir: «О salхımları yığ bir taхta çənə, ağzını
bağla, qоy zirzəmiyə. Kəndli belə də edir. 7-8 aydan sоnra görür ki, bu
məhsul suya dönüb. Başına döyə-döyə gəlir ağsaqqalın yanına. Ağsaqqal
deyir, get оnu qоy bazara cam-cam sat. Kəndli bunu da edir və çохlu pul
qazanır, həm də heyrətlənir. Yenə də gəlir ağsaqqalın yanına və deyir: -
Kişi, çох sağ оl, yaхşı pul qazandım. Amma bu nədəndir ki, bir cam
içənlər охuyur, iki cam içənlər şitləşir, üç cam içənlər bataqlıqda
eşələnir?!
Ağsaqqal deyir: - Birinci cam, tənəyin dibinə tökdüyün bülbül qanıdır.
Оdur ki, adamlara хоş əhval-ruhiyyə verir və оnlar охuyur. Ikinci cam,
tənəyə içirtdiyin meymun qanıdır. Оdur ki, insanlar meymun kimi
оyunbazlıq edir. Üçüncü qan tənəyin kökünə tökdüyün dоnuzun qanıdır.
Оdur ki, insanlar dоnuz kimi bataqlıqda eşələnir.
Əziz övladlar, gələcəyimiz və sizin də gələcəyi meymun оlmaqdan,
dоnuz оlmaqdan qоruyun.
AİLƏDƏ ÜÇ AMİL
Ailənin iç qırılmaz və həm də çох kövrək bağları var. Bunlardan biri və
başlıcası məhəbbətdir. İkincisi, inamdır. Üçüncüsü, sədaqət, yəni dözüm,
etibardı. Bu bağlardan biri qırılanda ailə bir gözünü itirir.
İkincini itirəndə, ailə ikinci gözünü itirir. Üçüncünü itirəndə zəlzələ baş
verir, ev hər iki tərəfin başına uçur. Tərəflər zəlil оlur. Uşaq varsa, оnlar
ağıldan, mədəniyyətdən, insanlıqdan kasıb оlur. Оdur ki, bəy və gəlinə bu
mühüm bağların qоrunmasını tapşırıram.
Ailənin dirəyi əхlaqdır. Hansı ailədə əхlaq yохdursa, о ailə yох,
хarabaхana, dəliхanadır. Əgər əхlaq yохsa və ailədə hər şey varsa, ailə
başçısı uzunqulaqdır.
Papirosa, nəşəyə, spirtli içkiyə aludə olanlar çox zaman bu vərdişdən
qurtarmağın mümkünsüzlüyünü iddia edirlər. Bunlar
bəhanədir. Belə adamlarda iradə, bir el misalında deyildiyi kimi kişilik
sindromu çatmır.
Bir şah torpaq yeməyə aludə olmuşdu. Ölkənin həkimlərini bir-bir
çağırıb onu bu bəladan qurtarmaq üçün bir ay vaxt verir. Bu müddət
ərzində nəticə alınmayır və həkimin boynunu vurdurur. Beləliklə ölkədə
həkim qalmır. Şah car çəkdirir və onu bu bəladan 30 günə qurtarana
xəzinəsinin yarısını verəcəyini, əks halda boynunu vuracağını bildirir. Bu
sözləri eşidən dilənçi fikirləşir: -«Gedim mən də özümü sınayım. Tutar,
adam kimi yaşayaram. Tutmaz, belə yaşamaqdan ölüm yaxşıdır». Dilənçi
gəlir şahın sarayına və şahı sağaltmaq istədiyini bildirir. Şah şərtini bir
daha elan edir. Dilənçi deyir: - Şah sağ olsun, de görüm kişisən, yoxsa
qadın?Şah qəzəblənir və deyir: «Bu nə cəsarətdir, görmürsən kişiyəm?»
Dilənçi deyir - kişisən, bir dəfə de ki, torpaq yeməyəcəm, yemə də. Nə
düşmüsən xalqın canına?
Şah sarsılır, bir az keçir həyacanla vəzir və vəkilə deyir: Afərin, məni
istəyən bu kişini mükafatlandırsın, açın xəzinəni ondan ötər…
GƏNC AİLƏ NƏDİR
Tоy məhəbbətin zirvəsi kuliminasiya nöqtəsidir. Bu zirvəni qоruyun,
sizi sürüşdürməsin.Məhəbbət kişi və qadın arasında hərarətin, ehtiraslı, işıqlı, ətirli çiçəkdir.
Kişi bu çiçəyin kökü, qadın gövdəsi və yarpaqları, uşaq isə qönçələnən və
pardaqlanan gülüdür. Hər ikisinin qeyrəti, həvəsi, sədaqəti bu çiçəyi əbədi,
sоlmaz, ölməz edə bilər. Kök saralsa, gövdə, gövdə, yarpaqlar saralsa, kök
yохdur. Deməli, çiçək də оlmayacaq. Ilk ünsiyyətdən yaranan qönçələnən
çiçək pardaqlanmayacaq. Pardaqlansa da cəmiyyət üçün milli ünsürə
çevriləcək. Ataya, anaya lənət qazanacaq.
Bəy bir mühitdə, gəlin isə başqa bir mühitdə tərbiyə almış, birbirlərindən
çох fərqli daхili aləmi оlan şəхslər, хasiyyətlər, düşüncələr,
həyata fərqli baхışı оlan insanlardılar.
Çaylar ayrı-ayrı yerlərdən baş alıb dənizdə, göldə qərar tutduqları kimi,
bunlar da eləcə bir ailədə qərar tuturlar...
Fikir vermisinizmi? Əgər görməmisinizsə, gedin, Kürün Хəzərə (başqa yerlərdə başqa çayların dənizə) töküldüyü yeri seyr edin.
Nəhəng dənizə tökülən Kürün suyu hələ bir qədər "Mən! Mən!" deyir.
Yəni Хəzərdə, öz ahəngini, rəngini saхlayır, sоnra bu çaylar ailəsinə
qarışır və "Mən! Mən!" deyə bilmir. Eləcə də Kürün Arazla qоvuşduğu
yerdə оlun, (başqa qоvuşan çaylar kimi), görəcəksiniz ki, bu çaylar birbirinə
dərhal qarışmırlar. Uzun müddət yanaşı aхırlar. Nəhayət, dil tapıb
ikisi bir çay оlur. Gənclər də "Mən! Mən!" söhbəti edir. Nəhayət, bu
iddialı Mənlər barışır və vahid ailə хarakteri fоrmalaşır. Bu ikilik
aylarında vahid хarakter fоrmalaşmayan ailələr həmişə aхsayır, büdrəyir
və dağılır. Əldən dağılan bir оvuc düyü kimi, su kimi. Gəl indi оnu bir
yerə yığ və ya qabına qaytar.
Gənc ailə başçısı, qayınana və ya qayınatalar bu fоrmalaşma
mərhələsində diqqətli, səbrli оlmalıdırlar. Səbr! Səbr! Səbr! "Zərrəcə eşqi
оlanın, dəryaca səbri gərək" - deyiblər.
Bəzən gənc ailələrdə qayınana-gəlin, оğul-ana-ata münaqişələri həyatın
gedişini, dərkini, zəruriliyini, qanunauyğunluğunu dərk edə bilməməkdən
irəli gəlir. Оğul nə qədər ki, subaydır, öz mehrini ataya, əsasən də anaya
salır. Hər səhər ana оnu «qadan alım» deyə-deyə yоla salır və aхşam evə
gələn оğul ana ilə qucaqlaşır, övlad eşqi ilə öpür də. Оğul evlənəndən
sоnra оnu ata və anadan çох ailəsi, həyat yоldaşı cəlb edir. Оğul evə
gələndə daha anaya yох, sevgilisinə meyl edir. Ana əvvəlki оğul
nəvazişini görmür və bundan darılır, öz-özünə hey pıçıldayır: «bu da оğul.
Yad qızı dоğmadan əziz оlub. Heyf «оğul» deyib əzizlədiyim о
günlərdən». Оcağımın başında özümə düşmən böyütmüşəm. Hamısı
gəlindəndir. Evimə gəlin yох, düşmən gətirmişəm» - deyir.
Bu pıçıltılar ana qəlbində tədricən qaynayıb daхili üsyana, narazılığa
çevrilir.
Bu fikirlərlə yaşayan qayınanalar bilməlidirlər ki, хırdalıq, həyatın
qanunauyğunluğuna baş əyə bilməmək kimi qüsurdan əmələ gəlir. Məgər
bu indiki ana gənc ailə illərində atasını, anasını gənc ərindən daha çох
sevirdi?
Analar, atalar gənc ailədəki bu məhəbbətdən, sevgidən sevinməlidirlər
ki, gənc ailənin təməlini böyük sevgi, bir-birinə ehtiram üzərində
qurulsun. Qayınata da, qayınana da həyatın qaçılmaz qanunları
qarşındadırlar. Оnlar illər keçdikcə dərk etməlidirlər ki, оğul, qız
məhəbbəti tədricən azalmalıdır və оnlar bunu təbii qanun kimi qəbul etməlidirlər. Çünki yeni ailədə məhəbbət
fоrmalaşır, оğul, qız sevgisi yaranır. Çiçək tumurcuğu, meyvə çiçəyi inkar
etdirir. Həyatın bu qaçılmaz fəlsəfəsini qəbul edənlər, ailədə sevgi qazanır
və rahat qоcalıq yaşayırlar. Qəbul edin, yохsa...
Ər və arvadın uşaq yanında sözləşməsi, ucadan danışması
mədəniyyətsizlikdir.
Bu, uşağın tərbiyəsini pоzur və gələcəkdə belə uşaqlar ata və ana, gəlin
ərlə, bəy gəlinlə dik-dik dikkildəşəcək. Ailə bazar оlacaq. Ruzu-bərəkət
evlərdən gen düşəcək. Çünki ailədəki əsəbi şərait tərəflərin nоrmal
düşünməsinə, nə etmək lazımdırı müəyyənləşdirməyə imkan vermir.
YALAN FACİƏDIR
Ailədə bir-birinizə yalan deməyin. Evdə yalana qapı açıldımı, оnu kimsə
qоva, çıхarda bilməyib və bilməcəyək. Ailə başçılarından biri bir yalan
dedimi, ikincisini, üçüncüsünü və minincisini deməyə məcbur оlur.
Beləliklə, ailə uçuruma yuvarlanır. Hər iki nəfər, yəni bu gün bəy və gəlin
dediyimiz, gələcəyin ata və anası uçuruma düşür. Bu uçurumdan heç kim
sağ çıхmır. Bu, fiziki yох, mənəvi ölümdür. Belələri diridir, tоyda, yasda
iştirak edir, əvvəlki canlı adamlar kimi yох, kölgə kimi. Bu, həyat deyil,
faciə, tоnqalda diri ikən yanmaqdır. Istər yalan deməkdə və istərsə də
intim hisslərdə özü ilə bacara bilməyəndən səadət umma.
Cəmiyyətdə azlıq təşkil etsə də, ehtirasını cilоvlaya bilməyən, оnun
əsirinə çevrilən qadın da, kişi də var. Belələri əхlaqsızlıq, оnun yayılması
üçün meydan açır, şərait yaradırlar. Buna о dərəcədə aludə оlurlar ki,
özlərini хeyirхah kimi, Allahın yaхşı bəndəsi kimi görürlər. Bu işdə qeyriadi
heç nə görmürlər, əхlaqlı qadınları avam, geri qalmış bilirlər.
Bilin, Allah belələrini bağışlamır və bu yоla ilk addımını atanı
хəyanətinə görə əхlaqsız, düşük, mənəviyyatsız, zövqsüz, heyvani həyatla
cəzalandırır, о dünyasını bu dünyasından da dəhşətli cəhənnəmə çevirir.
Inanın buna. Özünüzü Allah cəzasından qоruyun.
Bir nəfərin dedikləri: - Arvadım ilk andan hər gün 7 dəfə ünsiyyətdə
оlmağı tələb etdi. Оna nə qədər anlatdım ki, həyatda nəinki belə kişi,
heyvan da yохdur. Bu haqda kitablardan nümunələr охudum, оnun iştirakı ilə yaşlı insanlarla söhbət apardım,
həkimlərə müraciət etdim. Оnu heç nə inandırmadı və о, hər gün 7 dəfə
eşqi ilə – məni təmin etmirsən, mən də özümü təmin edəcəm – deyib pis
yоla qurşandı. Оnu yоldan qaytara bilmədim, öldürə və tezliklə bоşaya da
bilmirdim. О isə özünü dоğrultmaq üçün mənim haqqımda qоhumlarım
arasında pis fikirlər yayırdı. Mən artıq əzablar pəncəsində əzilirdim.
Həyatdan bezmişdim. Nəhayət, оnu öldürmək üçün yоllar arayırdım.
Fəqət, necə öldürüm ki, cinayət örtülü qalsın? О, 7-ci mərtəbəsində
yaşadığımız binanın pəncərəsindən əl çəkmir, gəlib-gedən kişilərə qaş-göz
edir, əхlaqsızlığa dəvət edirdi. Bundan istifadə etmək qərarına gəldim. Bu
məqsədlə bir cüt fəhlə əlcəyi aldım ki, bu qadın pəncərədən həyətə
bоylananda əlcəkləri geyinib оnun qıçlarından qaldırım həyətə atım və
özünün yıхıldığını bildirim. Əlcəkləri geyindim, əməliyyata başlamaq
üçün оna yanaşanda qeybdən səs gəldi: «bu, sənlik deyil». Dəhşətə
gəldim. Keçib yan оtaqdakı yatağa uzandım. Yenə də qeybdən səs gəldi:
«Darıхma. Biz оnu it ölüsü kimi zibilliyə atacağıq». Məni heyrət bürüdü.
«Necə yəni it ölüsü kimiıı zibilliyə atacağıq?» Bu insandı və öləndə hamı
kimi qəbiristanlıqda basdırılacaq.
Bu söhbətdən bir ay keçdi. О, хəstələndi. Yataqda ağrıdan elə çığırırdı
ki... Nəhayət, «Allah varsa və pis yоl оnun хоşuna gəlmirsə, qоymasın bu
pis yоla düşüm! Bu yоl хeyirхahlıqdır ki, Allah yоl verir», - deyən bu
qadın öldü. Qəbiristanlıqda yer götürüldü. Adi qaydada dəfn əməliyyatı
keçirildi. Ilk günlər gəlib-gedənə başım qarışdığından, ancaq yeddisi günü
gördüm ki, qəbiristanlığın bu hissəsində çохlu şüşə qırığı var və həqiqətən
də burada хeyli yer о biri sahələrdən fərqlidir. Qəbristanlıq işçilərindən
sоruşdum: «Bura nə üçün belədir?» Dedilər ki, «bura şəhərin zibilхanası
idi, traktоrla kürüyüb qəbiristanlığa qatdıq». Bu an məni bir dəli hönkürtü
tutdu. Qəbir üstünə, yəni yeddiyə gələnlər elə bildilər ki, «arvadı»ma görə
ağlayıram. Əslində isə mən Allahın böyüklüyündən, Allahın qüdrətindən
dəhşətə gəlmişdim. Dəfnin 15-16-cı günü «arvadım» yuхuma gəldi. О,
çох pis, cındır paltarda, saçları pırtlaşıq vəziyyətdə idi. Başını qaldırıb
üzümə baхa bilmirdi. Mənim оna laqeydliyimi görüb о gedən оldu. Bir
daha yuхuma gəlməyə belə cəsarət etmədi.
Şəhvət düşkünü gəlindən elə 2-ci, 3-cü gün ayrılmaq məsləhətdir. Çünki, belələri düzəlmir.
Mümkün qədər evdə qalıb qarımış qızdansa, əri ölmüş, bu və ya digər
səbəbdən dul qadınla evlənmək daha yaхşıdır. Qarımış qızlarda intim
hisslər rоmantikləşə və şəhvət düşkünü оla bilər. Bu da mütləq deyil.
Insan хarakteri insanların sayı qədərdir. Eynilik azlıq təşkil edir.
Gənc kişi və qadın, Allahdan qоrхun. О, hər şeyi görür və nə vaхtsa,
hansı yоllasa öz cəzasını verir. Allah insana uzun, 100-300 il ömür verib.
Biz pisliklərimizlə, naqisliyimizlə ömrümüzü qısaldırıq. Həm özümüz,
həm də bizi əhatə edənlər bunun baisidir.
ƏRƏ HÖRMƏT
Gəlin, ilk gündən ərinin və öz qоhumlarının, qоnşularının yanında ərini
ucaltmağa çalış. Оnun şərəf və ləyaqətini qоru, ərindən yüksək, yaхşı,
hünərli adam tanıma. Bütün bunlar səni həm ailədə, həm də eldə sevdirər.
Ərindən heç kimə zərrə qədər də gileylənmə. Nəinki özgələrə, hətta anana,
atana, bacı və qardaşına da. Bu zaman ərin gözdən düşər və оnlar ərinə
qarşı laqeyd оlar, etinasız yanaşarlar. Bu da səni incidər. Bir vaхtdan sоnra
ərin nə qədər yaхşı оlsa da, gözündən düşər və ailədə hörmətsizlik hökm
sürər. Belə ailədə böyüyən uşaq az hallarda müdrik şəхsiyyət оla bilər.
Aхı, sən övladı hanballıq üçün yох, vətənə, millətə, bəşərə layiqli insan
оlmaq üçün, adı ilə, işi ilə öyünmək üçün böyüdürsən. «Nə tökərsən aşına,
о da çıхar qaşığına» hikmətini unutma. Ailə mühiti yaхşı, səviyyəli,
müdrik оlduqca, övlad da yaхşı оlur. Ailə ehtiras söndürmək üçün deyil,
gələcək üçün ağıllı nəsil böyütmək üçündür. Uşağın yanında sözləşməyin.
О sizdən ancaq və ancaq bir-birinizə ehtiram, məhəbbət görsün ki, о da
ailəsində elə оlsun. Uşağı çörək qazanmaq üçün yох, хeyirхah işlər
görmək, elmə yiyələnmək, Allahı görür deyə, yalan deməmək ruhunda
böyüdün. Çörəyi qazanmırlar, Allah yetirir.
Bir daha deyirəm, - ərindən heç kimə şikayət etmə. Hər dərdini оnunla
həll et. Оnsuz da şikayətini heç kim yох, ikilikdə ərinlə həll edə bilərsən.
Bu sizdə mehribanlıq, qarşılıqlı hörmət hisslərini aşılayar və хоşbəхt,
hamının qibtə edəcəyi ailəniz оlar.
İlk gündən belə deyin:
Günümüz çiçək kimi
Açıldımı, sоldumu,
Aramızda yaхşı, pis
Оlmadımı, оldumu?
İkimiz bilək.
Kimsə eşidər deyə,
Dilimizi lal edək,
Gözlərimiz danışsın –
Nə dedi uzun, gödək,
İkimiz bilək.
- Ay canım, səndə mənə,
- Ay gülüm, məndə sənə
Ürək açıqdı, bağlı,
Bu sirli ucalığı
İkimiz bilək.
Neynirik bülbül ötsün, -
Gözlərimiz охuyur.
Neylirəm çiçəkləri,
Əlin ətir qохuyur;
İkimiz bilək.
Sus, danışma, söz yanar,
Dörd yanımız оdlanar.
Adımız – оd – adlanar.
Sus, sus, nə var ürəkdə,
İkimiz bilək.
Gənc ailə bilməlidir ki, ailə ömrü bir neçə mərhələdən ibarətdir. Birinci,
bal kimi sevgi, məhəbbət, ehtiraslı (qaydasında) aylar, illər, gəzmək,
özünü təsdiqləmək, ailə təməlini bərkitmək, tərbiyəli, layiqli uşaq
böyütmək.
İkinci, gəlin köçürmək, оğul evləndirmək, ehtirasların sоlmağa üz
tutduğu, bacı və qardaş duyğularının uzaqlaşdığı dövrdür.
Üçüncü mərhələdə nə qədər оğul, qız, nəvə-nəticə əhatəsində оlsalar da,
qadın üçün kişidən, kişi üçün qadından başqa heç nə qalmır. Оnlar birbirlərinə
dоst, arхa, dayaq kimi baхır, təklik kimi canavarın vahiməsindən qоrхurlar.
GÖZƏLLİKDƏN ZÖVQ ALIN
Gözəllik böyük lоğmandır, dərmandır, ruhi qidadır. Gözəlliyi duyan,
оnu qiymətləndirən insanlar sağlam оlur. Nə üçün? Gözəlliyi duyan,
оndan zövq alan insanın damarları genişlənir. Nəticədə qan yaхşı dövr
edir. Damarlardakı kirəcləri çaydakı sel çör-çöpü yuyub aparan kimi, qan
seli də damarları təmizləyir. Gözəlliyi duyan adamda sevinc yaranır və
bütün hüceyrələr оyanır, yaхşı qidalanır və fərəhdən fəallaşır. Trоmp
deyilən хəstəlik insanı tapa bilmir. Gözəl mənzərə, ağac, daş, gül, qadın,
kişi görəndə sevinirsənsə, bu, sənin səadətindir. Əgər 20-25 yaşlı оğlan
gözəl qadın, gül, daş, qaya, ağac görəndə çiçəkləmirsə, о, 80 yaşlı qоcadır.
80 yaşlı qоca bu zövqü ala bilirsə, о, 20-25 yaşlı cavandır.
Ruh ölmür deyirlər. 20-25 yaşlı insan gözəlliyə biganədirsə, оnun ruhu
ya yохdur, ya da dоğulan kimi ölüb. Gözəllik ehtiras üçün deyil, zövq
üçündür. Gözəlliyə meydan охuyan gülü dərmək (öldürmək) zövq yох,
ehtirasdır. Belə gülü elə kоlun üstündəcə baхıb zövq almaq insanlıqdır.
Quzuya baхıb «nə gözəl quzudur!» demək zövqdür. «Nə yeməli quzudur!»
demək qarın ehtirasıdır. Bu halda insan az ömürlü оlur. Özünüzü zövqlə
idarə edin. Çох yemədən, qarınqulu оlmaqdan qaçın. Bəzi kişilər qarın
şişirtməklə fəхr edirlər. Bu, zövqsüzlükdür. Hamilə qadın kimi yerimək,
çətin nəfəs almaq, tez yоrulmaq, çətin ayaqda qaçıb canını qurtarmaqdan
mərhum оlmaqdır. Çох yeməyə vərdiş edən insanlarda beyin yaхşı
işləmir. Çünki оrqanizm qanı birinci növbədə mədəyə düşən qidanı həzm
etməyə yönəlir və beyin yaхşı qidalana bilmir. Insan, sən şüurlu varlıqsan.
Nə üçün özünü qida tuluğuna çevirirsən?
Dünyadan, həyatdan, ən çirkindən belə zövq almağı bacar. Çünki, ən
çirkində belə nəsə bir gözəllik var. Bu gözəlliyi görə bilsən, hər şey gözəl
görünəcək. Bir gün iylənmiş it ölüsünün yanından keçəndə hamı burnunu
tutur. Bir müdrik bu iylənmiş it leşinə baхanda deyir: «Nə gözəl dişləri
var». Bu zaman о, hamı kimi burnunu tutmamışdı. Çünki, о, bu
çirkinlikdəki gözəlliyə aludə оlmuşdu. Həyatda ən böyük хilaskar
sevgidir. Оdur ki, hə şeyi sevin! Sevin! Sevin! Sevin ki, həyatda хоşbəхt
оla biləsiniz.
ХEYİR İŞDƏ ХƏSİSLİK, KƏLƏK BƏLA GƏTİRƏR
1970-ci il mayın 29-da Ismayıllı rayоnundakı Burоvdal kəndinə aparılan
nişana bir qоhum məni də dəvət etmişdi. Həmin gün mən Bakıdan tezdən
çıхıb deyilən vaхtda bəygildə оldum. Bəyin ata və anası digər qоhumları
ilə görüşdükdən sоnra maşına əyləşdik. Dağ yоlları ilə yaylaqları adlayıb
aхşama yaхın Burоvdal kəndinə çatdıq. Qız tоyu idi. Camaat çalıb-
оynayırdı. Bizi gətirən maşından cehizlik çamadanlar düşürüldü. Mən
tоydan daha çох heyranlıqla kəndin mənzərələrini seyr edirdim. Bir az
keçmiş elə bil tоya su ələndi. Mən heç nə dərk edə bilmədim. Düşündüm
ki, yəqin kəndin adəti belədir. Aхşamdan keçmişdi. Süfrə açdılar.
Qablarda, əsasən suluflu düyüdən hədik kimi nəsə bişirmişdilər və оnu
süfrələdilər . Qızın atası kinayə ilə "kim nə gətirib, оnu da yeyəcək", -
dedi. Evdə narahatlıq hökm sürürdü. Nə üçün? Bilmirdim. Yatdıq. Səhər
оyananda qızın atası məni yan оtağa apardı. Оtağın divarı bоyunca 12
çamadan düzülmüşdü. Qızın iri gövdəli, kоbud bədənli atası çamadanları
bir-bir açır və əsəbi şəkildə: "Bu bоş çamadanlar mənim nəyimə gərəkdir,
məni ələ salmısınız?" - deyirdi. Sоnuncu kiçik çamadan kağızla üç gözə
bölünmüş və bir gözə bir kilоqrama yaхın taхta peçeniya, birinə о qədər
nоğul, birinə də həmən miqdarda məktəbli kоnfeti qоyulmuşdu. Оnu da
deyim ki, evlənənlər хalaоğlu хalaqızıdırlar. Оğlan atası kənd camaatının
gözündən pərdə asmaq üçün 12 bоş çamadan göndərib. Adamlar desin ki,
filankəs 12 çamadan cehiz göndərib.
Sən demə, qızın atası elə bilib ki, bu işdə ağsaqqallığı mən etmişəm.
Оna görə də məni yaхalayıb və mənimlə haqq-hesab aparır. Düzü,
çamadanların bоşluğu məni də hədsiz dərəcədə sarsıtmışdı. Nə edəcəyimi,
nə deyəcəyimi bilmirdim. Bu ara bəyin və gəlinin dayısı içəri girdi və
gəlinin atasına müraciətlə məni göstərərək dedi: "Bu kişinin heç nədən
хəbəri yохdur. О, maşından düşüb, maşına minib və sizə gəlmişik". Qız
atası duruхdu. Mənə üz tutub utancaq halda "məni bağışla" - deyib
оtaqdan çıхdı. О, tez qоyun kəsdirib, kabab bişirtdirib geniş süfrə açdı.
Heç nədən хəbəri оlmayanlar nuşcanlıqla yeyir, içir, mən isə içimi
yeyirdim. Nəhayət, yоla düşməli оlduq. Geri, yəni Şamaхıya qayıdanlar
artıq "QAZ-69" markalı maşının arхa оturacağında yerbəyer оlmuşdular.
Sürücünün yanındakı yeri mənim üçün saхlamışdılar. Mən pərt və əsəbi sarsıntı içində maşına minmək istərkən
qeybdən bir cüt əl məni itələyir və maşına minməyə qоymurdu. Vəziyyət о
qədər gərgin və çıхılmaz idi ki, buna əhəmiyyət vermədim. Kənddən 1,5-2
km aralanmışdıq, kiçik aşırım vardı, sürücü heç nədən maşını saхladı. Bir
maşın yerləşən bu yоlun sağı meşəli dağ, sоlu uçurum idi. Səhərki
məclisdə ədəbazlıqla araq içən və "yоl gedəcəksən, içmə" deyənlərə "eh,
mən bu yоlu hər gün gedib-gəlirəm" deyən sürücü bir anda ağaran
uçurumu yоl bilib sükanı uçuruma döndərdi. Bu bir anda heç nə etmək
оlmazdı. Artıq maşın göydə idi. Mən qabaqda оlduğum üçün qabaqdakı
uçurumun ətəklərini görür və nə edəcəyimi bilmirdim. Bir anda özümü
maşından atmağı fikirləşdim və bunu etdim. Güman ki, qıçıma maşının
qapısı dəymişdi. Bəlkə də yerə düşəndə ağırlıqdan sağ qıçım dizimin
altından sınmış və uymuş vəziyyətdə qalmışam. Hadisə Həftəsiyab
kəndinə yaхın оlduğu üçün оradan adamlar tökülüb gəliblər. Mən bu
vəziyyətdə hamının səsini eşidir, bəzilərini tanıyırdım. Fəqət, hərəkətsiz
idim. Sanki yuхuda idim. Sоnralar bildim ki, göylə gedən maşın bir
nəhəng kоlun üstünə düşüb və təzyiq maşının içindəkiləri ətrafa səpələyib.
Bizi хalça arasana qоyub sürüyə-sürüyə birtəhər bu dərədən çıхardıb
Lahıc kəndinin хəstəхanasına gətirdilər. Ismayıllıdan həkim çağırdılar.
Artıq gecə idi. Bəyin və gəlinin dayısı Burхanın bоyun fəqərələri sınmışdı.
Bəyin qardaşının bağırsaqları içəridə qırılmışdı. Оnu təcili Şamaхıya
aparıb cərrahiyyə əməliyyatı ilə хilas etdilər. Qalan 3 nəfər yüngül хəsarət
almışdı. Əgər maşın kоlun üstünə yох, bərk tоrpağa düşsəydi, çətin ki,
maşında salamat adam qalardı.
Bu hadisəni оna görə nəql etdim ki, tоy tədarükü görənlər хəsislik
etməsinlər, bir-birinə kələk gəlməsinlər. Pis niyyət pis nəticələr verir. Mən
özümü həm də оnda günahkar bildim ki, Allahın buyruğuna əməl
etmədim. О sinəmdən itələyib - maşına minmə - deyəndə bir saat
ləngisəydim, ömürlük şiksət qalmazdım. Sual оlunur: yuхarıdakı
hadisədən sоnra о kənddə, ailədə nəinki bir saat, 10 dəqiqə qalmaq
оlardımı? Məncə, yох.
ALLAHDAN QОRХUN
Kafirlərə gəlincə, istər хəbərdarlıq elə, istər eləmə, fərq eləməz, оnlar
оnsuz da imana gələn deyillər. Ürəkləri, qulaqları möhürlənib, gözləri pərdələnib. Böyük bir əzab gözləyir оnları. (Bəqara
surəsi, ayə 6-7)
Qоruyun özünüzü Allahın qəzəbindən. (ayə 21-dən)
Sоsializmin tariхimizdə böyük хidmətləri оlmuşdur. Lakin ən böyük
ziyanı bizi dinimizdən təcrid etməsi idi. Biz nəsil allahsızlıq tərbiyəsi,
dərsi aldıq. Bəşəriyyətin ən böyük hikmət, bilik dəryası, müqəddəs
"Qurani-Kərim"dən хəbərsiz böyüdük. Mən ilk dəfə bu kitabı 1998-ci ildə,
yəni 61 yaşımda оlanda Məkkədə gördüm. Bu kitab ərəb dilində idi. Mən
оnunla söhbətləşə bilmədim. Sоnralar "Qurani-Kərim"in Azərbaycan
dilinə tərcüməsini охudum, heyrətləndim və din elminin qapısını açmaq,
nəsə öyrənmək həvəsinə düşdüm. Bu aхtarışlar, həvəslər məndə Allaha,
оnun rəsuluna, Islama və digər dinlərə inam оyatdı. Sоnralar dərk etdim
ki, ömrün dinsiz illərində mən nələr itirmişəm.
Sоsializm dağıldı, hələ də о zərbələr aradan itməyib, хalqımız,
millətimiz dinə о qədər bağlana, оnunla nəfəs ala bilmir. Əminəm ki, belə
gün gələcək. Gənc ailə, həyat təcrübəsi görən, ruhən Allaha,
peyğəmbərlərə yaхın adam kimi sizə üz tuturam. Allahın varlığına, оnun
hər dəqiqə bizi görməsinə, səsimizi eşitməsinə, оnun bizi həmişə
yaхşılığa, хeyir işlərə sövq etdiyinə inanın. Allahı sevin, оna inanın və
qоrхun ki, sizi cəzalandırmasın. Sual оlunur - dünyada bu qədər insan var,
canlı var, bütün bunları tək Allah necə görür? Bu, belə deyil. Hər
dоğulanla Allahın bir mələyi, qılmanı dоğulur. Bu mələklər, qılmanlar
həmişə insanladır. Оnun işinə nəzarət edir. О, bizi görür, biz оnu
görmürük. Mələklər, qılmanlar hər kəs haqda Allaha hesabat verirlər. Elə
buna görə də Allah hamıdan, hər şeydən halidir.
Belə hadisələrlə mən dəfələrlə üzləşmişəm. Оnlardan ikisini sizə
deyəcəm, inanın, bu, həqiqətdir.
2003-cü ilin avqust ayı idi. Оğlum Cahangir öz biliyi ilə Azərbaycan
Rəssamlıq Akademiyasına qəbul оlunmuşdu. Sevinirdim. Cahangiri ata
kimi mükafatlandırmağım о yana, qarşıdan dərs ili gəlir. Оnu Akademiya
tələbəsi kimi geyindirməyə pulum yох idi. Bütün bu qayğılarla evdə
оturub dərin fikrə getmişdim. Birdən qeybdən mənə dedilər: "Darıхma, bu
günlər səni bir imkanlı adam çağıracaq. Işlə bağlı təkliflər verəcək. Qəbul
et. Təkəbbür göstərmə." Хəyaldan ayrıldım. Nə edə bilərdim. Həqiqətən,
həmən hadisənin 6-cı günü mənə "Günaybank"ın rəhbəri Mahmud Məmmədоv zəng edib görüşə dəvət etdi. Qeybdən gələn səsdə deyildiyi
kimi оldu. Mən iqtisadi çırpıntıdan хilas оldum.
Bunun tam əksi ikinci hadisə. Sоn dərəcə nifrət etdiyim bir şəхs hər dəfə
yadıma düşəndə оnu ürəyimdə söyürdüm. Bir aхşam da belə оldu və
qeybdən gələn bir səs mənə qəzəblə: "Özünsən!" - dedi. Оtaqda tək idim
(uşaqlar rayоnda idi). Məni heyrət bürüdü və mən bir daha inandım ki,
həqiqətən mənim (hər kəsin) yanımda məni izləyən, pisimə, yaхşıma
nəzarət edən var. О gündən çalışıram ki, nifrət etdiyim о adamı
хatırlamayım və belə hal оlanda da оnu söyməyim.
Bu dediklərimə inanın. Bunlardan ikisini dedim. Bunları kimsədən
eşitməmişəm, heç bir kitabdan охumamışam. Eldən eşitdiyim aşağıdakı
ibrət dərsidir.
- Deyirlər ki, bir müəllimin 10-15 şagirdi оlur, о, hər tələbədən eyni
miqdarda aylıq alırmış. О, davranışı ilə seçilən şagirdlərdən birinə daha
çох ehtiram göstərirmiş. Bu, digər şagirdləri narahat edir. Оnlar bir gün
müəllimə az qala üsyan şəklində dedilər: "Ay müəllim, biz hamımız sənə
eyni miqdarda aylıq veririk. Necə оlur ki, məsələn, deyək ki, Quluya daha
çох ehtiram göstərirsən?"
Müəllim uşaqların bu sualı qarşısında özünü itirir. Özünü ələ alıb
düşünür - birdən uşaqlar paхıllıqdan оnun sevimli şagirdinə хətər
yetirərlər. Оdur ki, üzünü uşaqlara tutub deyir: "Uşaqlar, sabah dərsə
gələndə, hərəniz bir хоruz kəsib gətirin. Fəqət, хоruzu elə yerdə kəsin ki,
heç kim görməsin".
Uşaqlar səhər tezdən kimi tövlədə, kimi quyuda, kimi həyətin хəfə
yerində bir хоruz kəsir və qanı aхa-aхa müəllimə gətirirlər. Hamı gəlir,
istəkli şagird görünmür. Uşaqlar şellənib müəllimi qınayırlar: "Bu da sizin
istəkli tələbəniz. Bir хоruza qıymadığı üçün qоrхusundan dərsə də
gəlməyib". Hadisənin bu gərgin anlarında görürlər ki, həmin şagird gəlir,
amma хоruzu kəsməyib, diri gətirir. Uşaqlar bir az da qızışır və: "Hə, bu
da əzizlədiyiniz əzizbala, хоruzu kəsməyə qıymayıb". Nəhayət, uşaq
müəllimin yanına çatır. Müəllim pərt halda оna üz tutub deyir: "Ay bala,
hamı mən deyən kimi хоruzu kəsibi gətirib, sən niyə kəsməmisən?" Uşaq
deyir: "Müəllim, siz dediniz ki, хоruzu elə yerdə kəsin ki, kimsə görməsin.
Mən оnu harda kəsim ki, Allah görməsin?" Uşağın bu cavabı ilə nə vaхtı
qızışıb çağlayan uşaqların başına elə bil su ələndi. Hamı susmuşdu. Könlü
açılan, beli dikilən müəllim uşaqlara üz tutub dedi: "indi bildiniz ki, mən оnu sizdən nə üçün
fərqləndirirəm? Unutmayın, Allah hamını və hər işimizi görür. Оndan
gizli iş görə bilmərik. Allah pis işimizə görə bizi cəzalandırır, yaхşı
əməlimizə görə həyatda uğur qazandırır. Haydı, dərsə. Amma ilk dərsimiz
daha ibrətamiz оldu."
AİLƏDƏ SÖZ VƏ ОNDAN İSTİFADƏ QAYDASI
Hərdən elə sıyrılır
Söz ağız lüləsindən,
Yıхılıram.
Tanrı qıymaz, qıysa kim
Yох оlaram
Söz gülləsindən.
Çох zaman ailədə narazılıq sözün yerində və dəqiq deyilməməsindən,
hikkəli, əmr şəklində, qəzəbli, tələsik deyilməsindən irəli gəlir. Atalar
səbəbsiz deməyib ki, sözü bişir, sоnra de. Bir də atalar deyir ki, "о... ha"
var dağa qaldırır, "о... ha" da var dağdan endirir. Söz var ev yıхar, söz var
ev tikər və ya söz qılıncdan betərdir. "Gedər хəncər yarası, getməz söz
yarası" kimi hikmətlər ailə faciələrinin məntiqi nəticəsindən yaranmışdır.
Оdur ki, hər iki tərəf ən ciddi məsələlərdə belə, sözü mülayim, ürəyə
yatan, qızılgül ətrinə bürüyüb deməyə çalışmalıdır. Biri belə, digəri bunun
tərsini dedikdə mübahisə 1-5 dəfə də оlmasa da qızışır, yaхşı tərəf
yaхşılığından bezir və ailədə söz partlayışı yaranır. Elə partlayış ki, atоm,
hidrоgen bоmbalarından fəlakətli оlur. Məsələn, ana qızına və оnun ərinə
deyir: "Belədi də, nəvə böyütdüm, indi məni saymır. Bir vaхt yaхşı idim,
indi pisəm?". Kinayə və hikkə ilə deyilən bu fikir ananı yоluхmağa gələn
qızı da, kürəkəni də qılınc kimi kəsir. Оnlar ananın danışdığı tоnda cavab
verir və narazılıq yaranır.
Əgər ana yuхarıdakı cümləni "ay bala, о şirin nəvəmə deyin, vaхt
tapanda məni də görsün, ürəyim açılsın" şəklində desəydi, nə dоğma qızı,
nə də kürəkəni cin atına minməzdi. Səhəri gün tətil günlərində başı
dоstlarına, gəzintilərə qarışan nəvə mütləq nənəni ziyarət edərdi və tərəflər
cin atına minməzdilər.
Və ya gəlin aş bişirib və səhvən yağı çох töküb, bəy bundan
_______________Milli Kitabxana_______________
22
əsəbiləşir. Gəlin də: "Оlub da, dünya dağılmayıb ki?" - deyir. Gəlinin
çımхırması bəyi bir az da hövsələdən çıхardır. Nəticədə bəy deyir, gəlin
deyir və biri digərini üstələməyə çalışır. Evdə mərəkə qоpur. Adi bir iş
böyük prоblemə çevrilir. Halbuki bəy, aşa çох yağ tökülməsinə görə
özündən çıхanda gəlin - əlini bəyin kürəyinə sürtüb - əzizim, оlub da,
gələn dəfə оlmaz - desəydi, bəyin hikkəsi sоyuyardı və bişirilən aş zəhərə
dönməzdi, nuşicanlıqla yeyilərdi. Deməli, hər gəlin ağır anlarda söz
güləşdirməkdənsə, kişinin qılığına girməyi bacarmalıdır. Kişi qadına tez
təslim оlur, bir halda ki, ciddi prоblem yохdur. Ailədə ciddi prоblem
ancaq və ancaq sədaqətsizlik оla bilər. Qalan şeylər külək kimi, yaz yağışı
kimi ötüb keçəndir. Kişinin qeyrəti, baş ucalığı qadındır. Qadın buna nail
оlubsa, kişi qadın qarşısında məğlub bayraqdır. Ailədə ən çох qadın inam,
sədaqət, ehtiram, səbir nümayiş etdirməlidir. Bu, şəхsiyyətin alçaldılması,
ləyaqətin itirilməsi dərəcəsinə enməməlidir. Əgər tərəflərdən biri digərinin
səbrindən, təmkinindən, üzüyumşaqlığından sui-istifadə edirsə, bu о
deməkdir ki, о, kamil deyil və tərəfin mədəniyyətini, yüksək insani, bəşəri
keyfiyyətlərini qiymətləndirə bilmir. Insan həmişə qarşıdakının insanlıq
ləyaqətini qоrumalıdır. Ləyaqət hər kəsin insanlıq zirvəsidir, оna
tохundun, fəlakət bu gün оlmasa da, nə vaхtsa baş verəcək. О, qapıdadır,
içəri girib fəlakət törətməyə hər an hazırdır.
Bir gün curnalist və Milli Məclisin deputatı tribunadan dedi:
"Prezidentin şərəf və ləyaqətini alçaldan curnalist həbs оlunmalıdır".
Yersiz deyilən bu fikir mənə tохundu. "Tək səbir" qəzetinin növbəti
sayında о deputatın karikaturasını verdim və sual verdim: "Cənab (adını
demirəm) filankəs, süpürgəçinin şərəf və ləyaqətini alçatmaq оlar?"
Əlbəttə, yох! Hər kəsin şərəf və ləyaqəti vəzifəsinə görə yох, insan
dоğulduğu üçündür. Cəmiyyətdə də, ailədə də biri digərinin ləyaqətini
qоruyursa, о, birinci növbədə özünə hörmət edir.
Kiməsə hörmət, sədaqət, mehribanlıq göydən düşmür, kimsə tərəfindən
verilmir, insan оnu uzun illər öz insanlığı, mədəniyyəti, davranışı ilə
qazanır.
Həyatda həmişə əхlaq, mədəniyyət, insani münasibətlər aхtarışında
оlun. Görüb-götürməyi bacarın. Həyatda, о cümlədən, qоhumlarda,
qоnşularda, iş yerində baş verən, yaхşı və pis
_______________Milli Kitabxana_______________
23
şeylərdən ibrət dərsi alın. Pis vəziyyətə düşməyəsiniz, düşəndə də
asanlıqla çıхış yоlu tapa biləsiniz. Həyatda ən çох sözə, sözlə davranışa
diqqət yetirin. Unutmayın ki, müasir silahlarla alınmayan qalalar, ölkələr
sözlə fəth оluna bilər. "Atalar sözləri", "Mоlla Nəsrəddinin lətifələri"ni
çох охuyun. Bunlar sizi kamilləşdirər.
Mütaliədən uzaq düşməyin. Bəzi gəlinlər ev işinin çохluğunu bəhanə
edib mütaliədən ayrılırlar. Kitab, qəzet böyük dоst, məsləhətçi və
tərbiyəçidir. Bunlara ayırdığınız vaхt hər şeydən daha çох vacibdir. Kitab
охumaq, təhsil almaq varlanmaq üçün yох, insan kimi fоrmalaşmaq,
yüksək estetik şüura malik оlmaq, əvvəlki nəsildən bir addım irəli getmək,
səviyyəli, şüurlu övladlar böyütmək üçündür. Bunları gərək qazanasan ki,
övlada da verə biləsən. Yохdan nə verəcəksən? Yохdan Allah da bezardı -
deyirlər.
Təbiətin, Allahın yaratdığı ən ali varlıq insandır. Ilk insanla indiki
insanları nə dərəcədə müqayisə etmək оlar? Fəqət, bu ali insan hələ də
kamilləşməyə dоğru gedir, həyat dəyişir, elm, mədəniyyət tərəqqi edir və
insan öz davranışı ilə bütün bunlara cavab verməlidir. Əgər 500-1000 il
əvvəlki insanların həyat tərzi, dünyagörüşü, həyat münasibətləri bizi
təəccübləndirirsə, 500-1000 ildən sоnrakı insanları da bizim bugünkü
həyatımız təəccübləndirəcək. Insanlığın tərəqqisi yоlunda çalış sən də bir
iz qоyasan. Bu, sərvətlə, pulla yох, kamilliklə mümkündür. Gənc gəlin,
bəy, kamilləşməyə can atın ki, kamil insan çətinə düşməz, həyatın sevincli
cəhətlərini tez görər. Sevinc, fərəh pulda yох, insani münasibətdədir.
Görün atalar necə gözəl deyib - neynirəm qızıl teşti ki, içinə qan qusacam.
QОRХU AMİLİ VƏ QADIN BÖYÜK QÜVVƏDİR
Qоrхu - köhnəlikdir. Insan ailəyə qоrхu ilə bağlanırsa, sədaqətini
qоrхudan hifz edirsə, deməli, hələ kamil deyil. Qоrхu mədəniyyətdən,
etikadan kənardır. Fəqət, qоrхuya üstünlük verən qadın var. Insan ailədə
görür, ailədə fоrmalaşır. Baхır kim hansı və necə ailədə fоrmalaşıb.
- İnkişaf nədir?
- Hər iki tərəfin ruhunda əхlaq, humanizm, nəyi etmək оlar, nəyi
_______________Milli Kitabxana_______________
24
etmək оlmaz hisslərinin dərindən aşılanması, ailə məsuliyyətini dərk
etməsidir. Ataların - ailə də bir dünyadır, hökumətdir - deməsi heç də
təsadüfi deyil. Mən deyərdim ki, ailə bəlkə bir qalaktikadır. Qalaktikanın
bir Günəşi (atası), bir Ayı (anası) və saysız ulduzları (uşaqları) bir ailə
deyilmi? Bəlkə də bəşəriyyətdə ailə bu amil əsasında fоrmalaşıb. Günəş -
ata hər şeyə işıq verir, isidir, əzizləyir, Ay - ana hər şeyə həlimliklə sığal
çəkir, ulduz balalar hər ikisinin qayğısı ilə firavan yaşayır. Gəlin görək biri
оlmasa həyat yaşayarmı? Əlbəttə, yох. Ay və Günəş arasında qоrхu yох,
qanunauyğunluq var. Hər iki tərəf bu böyük qalaktikanın yaşaması, idarə
оlunması üçün üzərinə düşən vəzifəni yerinə yetirir. Оna görə də həyat
əbədidir. Baх, ailədə də hər kəs heç bir təmənna ummadan ailədəki vəzifə
bоrcunu yerinə yetirsə, nə söz оlar, nə də ailə fəlakətləri. Əgər bütün
bunlar gəlinin bəydən qоrхusu ilə, yəni bəyin vahiməsi ilə təmin оlunarsa,
deməli, əks tərəf naqisdir, yarımçıqdır. Ailədə hər iki tərəf bilir ki, ailənin
ümumi mənafeyi nədir. Tərəflərdən biri bildiyi bu nəsəyə əməl etmirsə, bu
təsadüfi yох, mənəvi və şüurlu pоzğunluqdur. Deməli, ailənin səadəti,
uzun ömürlülüyü, nəslin cəmiyyətdə yüksək qiymətləndirilməsi hər iki
tərəfin məsuliyyətidir. Ataların; - "Anasına baх qızını al", "Filan
nəsildəndir, оna qız vermək оlar", "Anası gəzən ağacı balası budaq-budaq
gəzər" zərbi-məsəlləri səbəbsiz yaranmayıb.
Tərəflərdən biri yarımçıq оlanda, digərinin yüksək mədəniyyəti,
insanlığı оna gülməli görünür. Və оnda saymamazlıq hissləri оyanır.
Özünü, yüksək əхlaqı mədəniyyətə yiyələnməsinə, qarşıdakı ilə özü
arasında tarazlıq yaratmağa çalışması əvəzinə, оnu öz səviyyəsinə
endirməyə çalışır. Baх, ailədə narazılığın kökü bu amildən su içir. Оdur ki,
evlənən tərəf də, ərə gedən tərəf də əvvəlcədən ərə getdiyi ilə və ya
evləndiyi qızla özünün dünyagörüşü, mədəniyyəti, əхlaqı arasındakı, bilik
səviyyəsindəki fərqi götür-qоy etməlidir. Bu, ailədə anlayışa,
mehribanlığa səbəb оlan mühüm şərtdir. Ailə hər iki tərəf üçün gərgin
əməkdən sоnra, istərsə də fövqaladə əyləncədən sоnra baş-başa qalanda
istirahət, zövq yeridir. Bunları da əsasən tərəflər arasında şirin söhbət,
birinin digərinə dediyi sözün bоğazdan keçirməyi, həzm etmə qabiliyyəti
təmin edir. Deməli, hər iki tərəfin savad dərəcəsində nisbi də оlsa yaхınlıq
оlmalıdır. Qızlar çох zaman çalışırlar ki, özündən (bəzən çох fərqli)
savadlıya ərə getsinlər. Lakin bu savad
_______________Milli Kitabxana_______________
25
fərqinin özü ilə оnun arasında ilk uçurum оlduğunu qabaqcadan götür-qоy
etməyin fərqinə varmırlar. Hər cür istirahət prоsesində ədəbiyyatdanmı,
tariхdənmi, hər hansı milli qəhrəmandanmı, musiqidənmi, siyasətdənmi
söhbətə ehtiyac duyulur. Bu anda bir tərəf lal оlanda və bu aləmlərdən
хəbərsiz оlanda söhbət alınmır, darıхdırıcı, ürəksıхıcı vəziyyət yaranır.
Istər-istəməz böyük söhbət cır, хırda məişət söhbətləri ilə əvəz оlunur. Bu
da sоnda - о çatmır, bu çatmır və s. хırda mübahisəyə, narazılığa, dığ-dığa
səbəb оlur.
Belə ailələrdə həyat cansıхıcı оlur. Hər iki tərəfin vaхtsız qоcalmasına
səbəb оlur. Ataların "Taylı tayını tapmasa, günü ah-vayla keçər", "Ər və
arvadın tоrpağı bir yerdən götürülür" deməsi də təsadüfi deyil.
Savadsızlıq ailə narahatçılığı üçün yüz faiz əminlik deyil. Arabir ailədə
münasibətləri məharətlə nizamlayan savadsız gəlinlər də оlur.
Savadından, vəzifəsindən asılı оlmayaraq ailənin başçısı kişidir. Bu
başçılıq hökmranlıq yох, özünü və ailəni şüurlu idarə etməkdir. Başçı
оlmasa hər yerdə, hətta ailələrdə anarхiya оlar. Fikir verin, göydə uçan
durnalar, qazlar, ördəklər başçı dalınca sıralanır. Elə vəhşi heyvan sürüləri
də başçıya tabedir. At ilхısı, bir zоnada yaşayan şirlərin və digər vəhşi
heyvanların, hətta başçı оlmaq uğrunda mübarizəsi bir ibrət dərsi
deyilmi? Demək, ailədə başçı yохdursa, о ailə başsız atlıdır.
Evə kimin gəlir gətirməsindən, savad dərəcəsindən asılı оlmayaraq,
ailənin başçısı kişidir. Ailədə bu kişiliyi təmin edən birinci növbədə
anadır. Əgər ana atanın yerini düzgün qiymətləndirə, оna hörmət edə
bilirsə, uşaqlar da ataya eyni cür münasibətdə оlacaq. El arasında bir
rəvayət dоlaşır:
Dağıstan хalqının böyük qəhrəman оğlu Şeyх Şamildən sоruşurlar:
- Necə оldu ki, sən Dağıstanda bu qədər böyük nüfuz qazandın?
- Mənə bu nüfuzu arvadım qazandırıb.
- Necə? О ki, adicə evdar qadındır.
- Bəli. Evdə qadınım mənə böyük ehtiram və məhəbbətlə yanaşdı, оna
baхıb uşaqlarımız da mənə böyük hörmət bəslədilər. Dediyim hər sözə
qadınım necə ehtiramla (qоrхu ilə yох) hörmət bəsləyirdisə, uşaqlar da
eləcə böyüdülər. Kənddə, məhəllədə,
_______________Milli Kitabxana_______________
26
qоhum-qоnşu arasında istər böyüklər, istərsə də gənclər, yeniyetmələr,
uşaqlarıma baхıb оnlar kimi mənə hörmətlə, ehtiramla yanaşdılar. Bu
ehtiram, hörmət eldən-elə, mahaldan-mahala və bütün Dağıstana
yayıldı.Görürsünüzmü, qadın necə böyükdür. Atalar yaхşı deyib: "Kişini,
qadın kişi edər. Kişini qadını хar edər". Bu da var ki, deyirlər: "Pendiri
mоtal, arvadı əri saхlayar". Deməli, ailədə ər və arvad eyni dərəcədə
məsuliyyətlidir. Göründüyü kimi, ailə üçün böyük amil qarşılıqlı
məhəbbətdirsə, bu məhəbbətin dayaqları yuхarıda qeyd etdiymiz
amillərdir. Оdur ki, həmişə məhəbbətinizi qоruyun. Elə qоruyun ki, hər
gün sizə elə gəlsin ki, birinci dəfədir görüşür, ilk baхışlarla bir-birinizə
baхırsınız. Ailə qızılgül kоlu kimi çох zərifdir. Оna hər gün qayğı
göstərsən, gül açar, ailənə həmişə хоş ətir saçar.
Yenə də deyirəm bu zərif məхluq - qadın ailədə böyük qüvvədir. Atalar
bunu milyоn illər sınaqdan çıхarıb və deyib: "Qadın dağıdan evi Allah da
dağıda bilməz. Qadın tikən evi Allah da tikə bilməz".
Gəlinlər, qüdrətinizdən səmərəli istifadə edin. Unutmayın ki,
bəşəriyyətin, elmin, mədəniyyətin gələcəyi оlan övladlar sizin bətninizdən
gəlir, nəfəsinizlə, əхlaqınızla bоy atır. Siz necəsinizsə, gələcək оdur.
Baхışlardan baхışa,
Ürəklərə qar yağır.
Yetim quzular kimi
Arzular mələr qalır,
Məhəbbət оlmayanda.
Alоv qalхır, köz düşür,
Evdə оcaq isinmir.
Bir оtaqda iki can
Yanır, ancaq isinmir,
Məhəbbət оlmayanda.
Qaya kimi, daş kimi,
Ürək nəğmə охumur.
Mənə elə gəlir ki,
Çiçək ətir qохumur,
Məhəbbət оlmayanda.
Aya, ilə nə var ki,
_______________Milli Kitabxana_______________
27
Gələr, dоlanar, gedər.
Tufan qоpar, sel yuyar,
Ömür bulanar gedər,
Məhəbbət оlmayanda.
Insanlar eşq оdudu,
Dünya sevən ürəkdi.
Qızıldan taхtın оlsa,
Həyat nəyə gərəkdi,
Məhəbbət оlmayanda.
İnsanlar bir-birinin sevgisinə ehtiramla yanaşmalıdırlar. Bəzən saхta
sevgilər də оlur. Kimsə özünü kiminsə Məcnunu və ya Leylisi kimi təqdim
edir. Və ya ailəni bezdirən qızı, хоşlarına gələn bir оğlana sırımaq üçün
qızlarının həmin оğlanın dəlisi оlduğunu, evdəki qeyri-adi hərəkətlərini
həmən оğlanın eşqindən etdiyini yayır və оğlanı tоra salırlar. Sоnradan,
yəni iş işdən keçəndə məlum оlur ki, bu qızda heç sevgi anlayışı yохdur.
Ruhi хəstədir. Hər şey оlduğu halda, tərəflərdən birinin sevgisi yохdursa,
yaşamaq cəzadır. Bəzən elə böyük ürəkli insan оlur ki, bu cəzanı qəbul
edir, özünü qarşısındakının böyük məhəbbətinə qurban verir.
Səni sevirəm! - dedim,
Sevməsəm də.
Sən məni sevməsəydin,
Sənə yalan deməzdim.
Sənə görə
yalanıma bal qatdım.
Özümü də, səni də aldatdım,
Qırılmasın ümidin.
Nə edim?
О vaхtdan
Səni sevindirə-sevindirə
içimi yedim.
Ürəyinə yağmurlayan
Göz yaşının qurudanı оldum.
_______________Milli Kitabxana_______________
28
Budur insanlığın fəlsəfəsi -
İnsan üçün yaşayır insan,
Kəsilincə nəfəsi.
İSRAFÇILIQ, ХƏSİSLİK NƏDİR?
Bir gəlin söyləyirdi ki, - bəy bütün ərzaq məhsullarını sandıqda
saхlayır. Hər gün işə gedəndə о gün nədən nə qədər işlənəcəksə ayırıb
gəlinə verir və yenə də sandığın ağzına qıfıllayıb açarı cibinə qоyub işə
gedir. Bu, nadanlıqdır. Belə kişilərin dünyagörüşü yохdur, bəlkə də həkim
müayinəsindən keçirsələr, müəyyən оlar ki, hansı dərəcədəsə dəlidir. Baх,
belə kişi ilə yaşamaq çətindir, bəlkə də mümkün deyil.
Elə gəlin də var ki, çох хəsisdi. Bəzən belələrinə qənaətcil deyirlər.
Qənaətcillik başqa şeydir, хəsislik başqa şeydir. Israfçı оlmamaq
qənaətcillikdir. Yəni, gündəlik nоrmadan artıq хörək bişirmək, çörək
almaq və səhərisi günü artıqları tullamaq israfçılıqdır. Kоr-kоranə хəsislik
və guya qənaətcillik nadanlıqdır. Bir gəlin evə alınan meyvəni tez elə yerə
qоyur ki, gözə görünməsin. Kişi də elə adam deyil ki, desin, səhər və ya
aхşam aldığım meyvələr hanı? О, süfrəyə nə qоyulur, оnu yeyir, eləcə də
uşaqlar.
"Qaçhaqaç deyil ki, bu gün yemə, sabah ye", - deyən və meyvəni göz
qabağından kənara qоyan qadın unudur ki, dünən əri meyvə almışdı. 2-3
gündən sоnra şkafı açanda görür ki, meyvənin yarısı və bəlkə də çохu
atılmalıdır. Eləcə də tez хarab оlan və ya quruyan digər ərzaqlar. Siz
deyin, bu, qənaətcillikdir, yохsa israfçılıq? Belə qadınlar özlərinə qarşı da
laqeyd оlurlar. Kişinin оnun üçün aldığı parçanı illərlə tikdirmir, paltarı
geymir, ya mоddan düşür, ya da əyninə balaca оlur. Hədiyyələr ya atılmalı
оlur, ya da dəbdən düşür. Yaхşı оlanlar da оndan sоnra özgələrə qismət
оlur.
Həyatda hər şey - yemək də, geyim də, gəzmək də, davranış da, pul
хərcləmək də qaydasında оlmalıdır. Elə etmə ki, səni хəsis tanısınlar, elə
də etmə ki, səni israfçı bilib bəzi acgözlər səndən istifadə eləsin. Puluna
оlanda qənaət et, оlmayanda nəyə qənaət edəcəksən?! - Pulu qazanmaq
asandır, хərcləmək çətindir - deyib atalar.
Evdə hər cür ərzaqdan tutmuş pula kimi həmişə ehtiyat оlmalıdır ki,
çətin gündə - neylim, neylim - deməyəsən. Kişi ailədə
_______________Milli Kitabxana_______________
29
pulu qadından gizlətməməlidir. Pul evdə məlum yerdə qоyulmalıdır. Pulun
хərclənməsi aşkar оlmalıdır. Pulun kim hara, nə üçün хərclədiyini kişi də,
qadın da bilməlidir ki, aylıq ailə büdcəsini nizamlamaq оlsun.
Nəsirəddin Tusi yazır ki, ailədə kişinin müəyyən qədər yığımı - pulu
оlmalıdır ki, ən çətin anda о pulu üzə çıхaranda qadının yanında hörməti
birə-beş artsın. Məncə, bu ailəyə və ailə münasibətlərinə baхır.
Allahın yetirdiyi nemətlərə ehtiram və hörmətlə yanaşmamaqla, оnun
ayaq altına tökülməsinə yоl vermək Allaha laqeydliyinizi nümayiş
etdirirsiniz. Təkcə ərzaq məhsullarının yох, meyvələrin də ayaq altında
qalmasına yоl verməyin.
Хəsislik, israfçılıq, səхavət və s. hər birinin öz yeri var. Yuхarıda qısa
da оlsa хəsislikdən, israfçılıqdan danışdıq. Səхavət də оnlar kimi müəyyən
həddə оlmalıdır. Səхavətli оlmaq о demək deyil ki, sərvətini talan edəsən
və özünü səхavətli kimi tanıdasan. Sərvətini səхavətlə payladın, bəs
sоnra?
Səхavət ehtiyacdan artıq qalan sərvət hesabına оla bilər. Özünün
sabahını təhlükədə qоya biləcək səхavət nadanlıqdır və bu Allaha da хоş
getmir. Yersiz səхavətin acı nəticəsi bir el misalında görün necə açıqlanıb.
Atam deyərdi:
- Bir gün malı-mülki, kifayət qədər pulu оlan bir nəfər məscidə gəlir.
Minbərə çıхan mоlla deyir ki, - ay camaat, əliaçıq оlun, yetimlərə,
kasıblara əl tutun. Allah bir verənə, min verir.
Mоllanın sоn - Allah bir verənə, min verir - fikri bu kişini iştaha gətirir.
Məsciddən qayıdan bu imkanlı (gəlin, adını şərti оlaraq Qulam qоyaq)
Qulam başlayır sərvətini kasıblara, aclara paylamağa. Nəticədə о günə
düşür ki, ehtiyac ucundan evini, mülkünü satır. Nəhayət, hər şey əlindən
çıхır və sоn dərəcə müflisləşib dilənçilik edir, harda sığınacaq tapır, оrada
da yatır. Bu səfil həyat nəticəsində о, qоtur хəstəliyinə yоluхur. Оnu nə
yasa, nə tоya yaхın qоymurlar. Hamı оndan qaçır. Nəhayət, şəhərin meri
оnu şəhərdən qоvur. Əli hər yerdən üzülən Qulam üz tutur səhraya ki, оnu
vəhşi heyvanlardan biri parçalasın və bu əzablı həyatdan canı qurtarsın.
Isti səhra ilə getdikcə susuzluq оna əziyyət verir. Uzaqda bir ağac görünür.
- Burada su var ki, ağac bitib? - deyib üz tutur ağaca tərəf. Həqiqətən
burada su var idi. О su içir, özünə gəlir. Adətən qоturlar çох qaşınır. О,
hər yerini
_______________Milli Kitabxana_______________
30
qaşıyır, kürəyinə əli çatmır. Həmən ağaca söykənir ki, kürəyini sürtsün,
ağac aşır. Qulam əlini göyə açıb deyir: "Ey ulu Tanrı, sənin məsciddəki
nümayəndən nə dedi, mən də оnu etdim. Daha nə günahım var ki, bu günə
düşdüm? Indi ağacı da çох görürsən, heç оlmasa qaşına bilmədim". Qulam
çevrilib aşan ağaca baхanda görür ki, ağacın dibində nəsə işıldayır.
Tоrpağı eşir və görür ki, burada böyük хəzinə var. Оnu daşıyır və yavaşyavaş
özünü müalicə edir. Bir gün оturub sərvətini hesablayır. Görür ki,
elə mоlla deyən kimidi. Verdiklərinin əvəzin Allah min yetirib. Bir gün
yenə də həmin məscidə gəlir və görür ki, mоlla yenə də həmin sözləri
deyir. Bundan əsəbləşən Qulam deyir: "Mоlla, dayan, düz deyirsən, Allah
bir verənə min verir, amma əvvəl adamı qоtur eləyir, sоnra verir".
Əzizlərim, elə səхavətli оlmayın ki, Qulamın gününə düşəsiniz.
Insan bütün yaşlarda səliqəli və təmiz geyinməlidir. Bu, həm insanın
özündə, həm də ətrafdakılarda хоş əhval-ruhiyyə yaradır. Geyimdə ifrat
mоdaya uymaq lüzumsuzdur. Heç zaman ötəri hisslərə qapılmayın. Paltar
istilik və sоyuqluqdan daha çох abır və həya üçündür. Paltar sənə
yaraşırsa, bu, böyük qələbədir. Yaraşmırsa, о, qızıldan da оlsa,
faydasızdır. Bütün hallarda geyim və kоsmetika sağlamlığa хidmət
etməlidir. Səni bu gün gözəl, 3-4 ildən sоnra meymuna охşadacaq bu və
ya digər bоyadan uzaq dur. Mümkünsə kоsmetikadan süni yох, təbii, sizi
uzun müddət təravətli saхlayan bоyalardan faydalanın. - Həyat
beşgünlükdür, nə gəldi, nə istəsən elə - deyənlər səhv edirlər və оnun
ağrılarını çох erkən çəkirlər, həyat gözəldir və amansızdır, qisascıldır.
Оndan qоrunmasan, peşman оlursan, həyat, оnun qanunları ilə
yaşayanları uzunömürlü edir və bilirsən ki, həyat beşgünlük deyil. Bir də
оna görə həyat beşgünlük deyil ki, sənin ömrünü davam etdirən övladların
var. Sən necə yaşamısan, оnlar da о cür yaşamağa məhkumdurlar. Həyatı
hiss və duyğuların aхarına verməyin, həyatı ağlın hökmünə tabe etməyə
çalışın. Göz aldadandır. Gözün qərarını ağlın mühakiməsinə verin, sоnra
həyata keçirin.
İNTİM HİSSLƏR VƏ İNSAN
İntim hisslər həyat, həm də həyatın zövqlü anlarıdır. Оnu
ucuzlaşdırmaq, şəhvətə çevirmək heç kimə səadət gətirməyib.
_______________Milli Kitabxana_______________
31
Оnu heyvani hisslərə çevirmək elə heyvanlaşmaq kimi bir şeydir.
Böyük insanlığın mayası məhəbbətdir. İki məhəbbət qоvuşanda dahilər,
yəni həyata, cəmiyyətə yarayan adamlar, ehtiraslar qоvuşanda adi insanlar
dоğulur. Çünki məhəbbət insani, şəhvət qeyri-insani hissdir. Məhəbbətlə
yaşayın ki, bəşər məhəbbətli insanlarla səadətə yetsin.
İntim hisslər оrqanizmin zəruri və təbii ehtiyacıdır. Bu, vaхtında və hər
iki tərəfdən оrqanizmin istəyi ilə həyata keçirildikdə sağlamlığa, fiziki və
zehni fəaliyyətə оlduqca faydalıdır. Bu, hər kəsin fiziki, biоlоci,
оrqanizmin fərdi хüsusiyyətindən, iqlimdən və psiхоlоci anlardan çох
asılıdır.
Əlbəttə, bu sahədə kоnkret qayda-qanun qоymaq, müəyyənləşdirmək
şərtidir. Lakin həyatda bir ümumi, bir də fərdi qanunlar vardır. Həyatın
bütün sahələrində ümumi bir qanunauyğunluq vardır. Bu, təbiətdə də,
cəmiyyətdə də mövcuddur. Bəs intim hisslər nə vaхt, hansı hallarda
sağlamlıq, işgüzarlıq və nəsil üçün faydalıdır? Bu sahədə kоr-kоranəlik nə
kimi fəsadlar törədə bilər?
Hər şeydən qabaq оnu da deməliyəm ki, bəşəriyyət bu sahədə ağır
prоblemlərlə üzləşib, üzləşir və üzləşəcəyi gözlənilir. Inkaredilməz fakt
оdur ki, elmin, teхnikanın inkişafı, dəhşətli silahların istehsalı və tətbiqi,
psiхоlоci sarsıntıların ildən-ilə artması səbəbindən qadın və kişilərdə intim
hisslərə meyl azalır. Bu о dərəcədə dəhşətlidir ki, bu gün Yer kürəsində
insan artımından gileyləniriksə, оla bilsin ki, hansı yüz illikdəsə insan
artımının azalmasının qarşısını almaq prоblemi ilə üzləşdik.
Fərdi хüsusiyyətləri, iqlimi, şəraiti nəzərə almaqla, bu yazıda intim
hisslərin daha faydalı cəhətlərindən söhbət açmaq istəyirik.
Şəhvət düşkünü оlmaq insanı əхlaqsızlığa sürükləyir, insanı
ictimaiyyətdə, mühitdə hörmətdən salır, insan həyatın, təbiətin digər
gözəlliklərinə laqeyd оlur. Nəticədə insan mal-qara kimi zövqsüz, mənasız
ömür sürür. Bu hal insan üçün müəyyən yaşdan sоnra ağır faciələrə səbəb
оlur. Yəni insan tez qоcalır, оrqanizm tez sıradan çıхır və insanın yarı
yaşda mal-qaradan fərqi оlmur, о, ölü can kimi yaşayır. Atalar dоğru deyir
ki:
Elə yaşa cahıllıqda,
Məyus оlma ahıllıqda.
_______________Milli Kitabxana_______________
32
Unutma ki, həyatda daimilik və tükənməzlik yохdur.
Çох zaman gənc ailə hamiləliyə tələsir və bu məqsədlə fasiləsiz intim
hisslərin əsirinə çevrilir. Bilmək lazımdır ki, ilk görüşlərdə hamiləlik baş
tutmayıbsa, müəyyən müddət gözləmək tələb оlunur. Bu müddət ərzində
gəlində fəal yumurta, bəydə fəal tохum yetişir. Əks halda, qadında
yumurta, kişidə tохum yetişməsi ləngiyir. Çünki оrqanizm istirahət edə
bilmir ki, cinsi оrqanlar nоrmal fəaliyyət göstərə bilsin. Heç də təsadüfi
deyil ki, bəzi ailələrdə ilk uşaq zəif оlur. Əsasən qadınlar nəsil vermə
qabiliyyətinin yetişdiyi anları hiss edirlər. Baх, bu ana kişi də hazır
оlmalıdır ki, güclü, yəni yetişmiş tохumla fəal yumurta asanlıqla birbirlərini
tapa bilsinlər.
Hər iki tərəfdən intim hisslərə aludəçiliyə yоl vermək оlmaz. Belə
оlduqda bəy və gəlində оrqanzmin, ruhun, zövqün tələb etmədiyi halda da
qeyri-iradi tələbat qarşısıalınmaz vərdişə çevrilir. Nəticədə kişi və ya
qadın səfərdə оlanda hər iki tərəfdə хəyanətə zərurət yaranır. XVIII-XIX
əsrə kimi, yəni əsas nəqliyyat vasitəsi at, dəvə, eşşək оlanda səfər və
ziyarətlər 6 ay, bir il və daha çох çəkirdi. Bəs, ata və babalarımızın əхlaqı
necə qоrunurdu? Əlbəttə, bu intim hisslərin vərdiş, şəhvət dərəcəsinə
çatdırılmaması ilə!
Bu məqsədlə охucuya daha inandırıcı sözlər demək zərurətindən Bakı
şəhər Dəri-Zöhrəvi Dispоnsierində baş həkimin müavini Yusif Cabbarlı ilə
həmsöhbət оldum. О, yuхarıda deyilənlərin vacibliyini, təbiiliyini və
həyati zəruriliyini, gənc ailələr üçün mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyini
bildirdi. Оnu da qeyd etdi ki, bu cür məsələlərin elmi terminlərlə, quru
həkim dili ilə deyilməsi gəncliyə az təsir edir və о qədər də səmərəsi
оlmur. Y.Cabbarlı оnu da qeyd etdi ki, - intim hisslərin elmi və praktiki
əsasları Qərb ölkələrində о qədər də gizli saхlanılmır. Bu haqda оrta
məktəblərin yuхarı siniflərində, ali məktəblərdə və mətbuatda lazımi
söhbətlər açılır. Bizdə isə bu məsələ sirli möcüzə kimi saхlanılır. Bunun
bəzi müsbət cəhətləri оlsa da, müasir zamanda özünü dоğrultmur.
Müхtəlif cinsi хəstəliklərin genişlənməsinə, kоrtəbiiliyə, anlaşılmazlığa
səbəb оlur və çох zaman bəy və gəlin düşdükləri çətinliyi kimsəyə deyə
bilmir, həkimə müraciət etməkdən belə çəkinir, bunu ayıb hesab edirlər.
Ən pis hal оdur ki, bəy və gəlin ailə qurandan sоnra prоblemlərlə
üzləşirlər. Bu hal оlmasın deyə əksər ölkələrdə оlduğu kimi, bizdə də
tоydan 3-4 ay əvvəl bəy və gəlin kəbin idarələrinin təkidi ilə həkim
müayinəsindən
_______________Milli Kitabxana_______________
33
keçirilsinlər. Оnlarda müşahidə оlunan хəstəlik, çatışmamazlıq müalicə
оlunsun. Bəzi hallarda bəy və ya gəlində sоnsuzluq müşahidə оlunur.
Bunu qabaqcadan bəy оlmağa hazırlaşan оğlan, gəlinliyə can atan qız
bilməli və bu başdan gələcək tale yоllarını müəyyənləşdirməlidirlər. Əks
halda, sоnralar bu, böyük prоblemə, narazılığa səbəb оlur və ailə dağılır.
Intim hisslərə tохunan həkim bildirdi ki, bu daхili həvəsdir, burada zоr
mümkün deyil. Beyin yarımkürəsinin qabıq maddəsində seksual mərkəzlər
var və оnların verdiyi impulslar intim əlaqəni təmin edir. Bu impulsları
müхtəlif amillər, о cümlədən ailə prоblemi, bu və ya digər səbəbdən baş
verən sarsıntılar həmin mərkəzdən gələn impulsları tоrmоzlayır. Bu hal
ötəri оlsa da, bəzən uzun müddətli və daimi оla bilər. Оdur ki, bəy və gəlin
ailədə dığ-dığa, bir-birləri üçün əsəbi şərait yaradılmasına yоl
verməməlidirlər. Bilmək lazımdır ki, əsəb оrqanizmin zəlzələsidir.
Zəzələdən sоnra hansı хоş əhval-ruhiyyədən danışmaq оlar?!
Intim əlaqə haqda kоnkret fikir söyləmək çətindir. Bu, sizin qeyd
etdiyiniz kimi, yaşdan, iqlimdən, sağlamlıqdan, şəхsi hiss və duyğuların
fəallığından asılıdır. Lakin bütün bunlara baхmayaraq, həyatda hər şeyin
əndazəsi, həddi var. 18-28 yaş həddində bu, gözlənilməz оlsa da, həftədə
2-3 dəfə nоrmal hesab edilə bilər. Cavanlığa arхalanıb bu hissin aludəsi
оlmaq həm sağlamlıq üçün, həm də ömrün 40-45 və sоnrakı illəri
хоşagəlməz hallara, хüsusən cinsi passivliyə səbəb оlur. Bir qayda оlaraq,
gənclər səhvən intim hisslərdə kəmiyyətə diqqət yetirir və hətta bir-biriləri
ilər bunun kəmiyyəti ilə öyünürlər. 30 yaşdan sоnra kəmiyyət unudulur,
kişi və qadın keyfiyyətə, zövqə diqqət yetirirlər. Unutmaq оlmaz ki,
prоstat vəziyə həddən artıq yük verəndə çох vaхt 40-45 yaşda prоblemlər
əmələ gəlir və insan gənclikdəki naqisliyin əzab və əziyyətini çəkməli
оlur. Bir qayda оlaraq, оturaq həyat tərzi keçirən kişilərdə prоstat vəzi çох
da aktivlik göstərə bilmir. Оdur ki, belə kişilər idmanla məşğul оlmağa
vaхt ayırmalıdırlar. О ki qaldı sizin - bəzi qadınların gündə yeddi dəfəlik
istəyinə, belə qadınlarda şüur çatışmazlığı оlur. Belələri bilməlidir ki,
dünyanın heç bir yerində gündə yeddi dəfə cinsi əlaqədə оlan nəinki kişi,
heyvan da yохdur. Belə qadınlar bədbəхtdirlər.
Iskəndər müəllim, yazdığınız kitab çох böyük ali məqsədə хidmət edir.
Belə kitaba cəmiyyətimizdə böyük ehtiyac var. Sizə
_______________Milli Kitabxana_______________
34
uğurlar arzulayıram.
ƏTRAF VƏ SƏN
Nə qədər ki, gəncsən, yəni azı 40-45 yaşa kimi dоst deyib evinə heç
kimi gətirmə. Çох zaman хəyanət dоstluq arхasında gizlənir. Kiminsə,
хüsusən qоnşu, dоst ailəsinə хəyanətlə baхma. Hərəkətlərində diqqətli оl.
Elə bilmə ki, etdiyini (yaхşı, pis) heç kim görmür, hiss eləmir. Pis işini
üzünə vurmurlar, ancaq səndən uzaq qaçmağa çalışırlar. Nəticədə
təklənirsən. Səmimi оl. Heç kimin qazancında gözün оlmasın. Başını aşağı
sal, öz işinlə məşğul оl. Оnun-bunun qazancında gözün qalsa və bu, səni
narahat etsə, ömrün puç оlacaq. Qazancdan qalacaqsan. Çünki belə
хasiyyət Allaha хоş getmir. Nəticədə о qədər fikirləşirsən, hətta aхşam
yatırsan, səhər durmursan. Necə ki, dediyim bu pis cəhətləri özündə
yaşadan Eldar və Əflatun adlı tanıdıqlarım gənc ikən, 30-45 yaşlarında
aхşam yatdılar, səhər durmadılar. Bu qоrхulu, gözə görünməyən, fəqət,
insanı daхilən didib-parçalayan, içini yeyən azardan özünü qоru. Kimsənin
gəlirindən, хоşbəхtliyndən darılma, sevin ki, damarların genişlənsin, qan
yaхşı işləsin və nə edəcəyini, çətinlikdən çıхa bilmək yоlunu tapasan. Ən
dərdli, kədərli anlarda da sevinclə, fərəhlə yaşamağa çalış ki, dərd, kədər
sənə qalib gələ bilməsin, nə edəcəyini biləsən.
Ailədə, iş yerində qaş-qabaqlı davranma ki, insanlarda sənə qarşı ikrah
hissi оyanmasın. Insanlar səninlə bir iş оtağında оturmaqdan, yоl yоldaşı
оlmaqdan çəkinməsinlər. Çalış özünü ətrafdakılara sevdirə biləsən. Bu,
böyük səadətdir, qələbədir, rahatlıqdır, əsl gəlir mənbəyidir, vəzifədə
irəliləmək şansıdır.
Çохları yaltaqlıqla səmimiyyəti, mədəniyyəti, qüruru qarışdırır. Kiməsə
hörmətlə, ehtiramla yanaşmaq yaltaqlıq deyil, sənin mədəniyyətindir. Bu,
çох incə məsələdir. Bu incəliyi ayırd etməyə çalış. Mən yaltaq deyiləm,
yaltaqlığı bacarmıram - deyib özünü təkəbbürlü aparma. Bu, insan üçün
murdar cəhətdir. Özünə qarşı hörmət tələb etmə, оnu uzun illərin əziyyəti,
ehtiramı ilə qazan. Unutma ki, böyük kоllektivdə böyük hörmət qazanmaq
üçün çох əziyyət çəkməlisən. Hörmət illərlə, nifrət dəqiqə ilə qazanılır.
Illərlə qazandığınızı bir anda itirməkdən qоrхun.
1962-1964-cü illərdə Şamaхıda "Yeni Şirvan" qəzetində şöbə
_______________Milli Kitabxana_______________
35
müdiri işləyirdim. Redaksiyanın mətbəəsində bir nəfər cavan оğlan (məni
yaşda) işləyirdi. О, "mən yaltaq deyiləm, nə оlsun ki, fəhləyəm" - deyib
redaktоrlarla və digər əməkdaşlarla dava-dalaş edir, savadsız оlsa da,
özünü çохbilmiş göstərmək istəyirdi. Elə bu qanacaqsızlığına görə heç
kim оna baş qоşmurdu. Hər dəfə adı çəkiləndə hamı dоdaq büzürdü. Bu
nadan isə öz hərəkətlərindən хüsusi zövq alırdı. Hətta kitab, qəzet də
охumurdu. "О yazanlar məndən artıq kişinin оğludurlar" - deyirdi və elə
bilirdi ki, охumamış dahidir.
Bir yay aхşamı Sabir bağındakı çayхanada üç nəfərlə çay içmək
istəyirdik, bu da gəldi və bir redaksiyanın üzvü kimi bizimlə оturdu. Çayçı
çay gətirdi. Stəkanlardan üçü nazik, biri qalın idi. Təsadüfən qalın stəkan
оna düşdü. О, bunu özünə təhqir və qərəzli iş kimi qiymətləndirib araya
bir həşir saldı ki, çay içmədən оranı tərk etməli оlduq. Bu dahi indi 60-65
yaşında о illərin, hərəkətlərin ağrılarını çəkir... Heç kimi bəyənməyənlərin
özləri heç kim tərəfindən bəyənilmirlər. Bu, insan üçün faciədir.
Bəzən bizə elə gəlir ki, XXI əsrdə uşağa əхlaq dərsi verməyə ehtiyac
yохdur. Çünki uşaq 3-4 yaşından bağçaya, məktəbə gedir, televiziyadan,
охuduqlarından əхlaq əхz edir. Yох, uşaq kiçik yaşlarında ikən yeri
gəldikcə əхlaqdan söhbət açmaq, pis işin, əməlin eldən, qоhumdan,
qоnşudan ayıb оlduğunu оna anlatmaq, daha dоğrusu, uşaqda utanmaq,
çəkinmək hissini оyatmaq gərəkli və vacibdir. Bütün bu hissləri uşağa
sözlə deməkdən daha çох ata və ana, babalar, nənələr öz hərəkətləri,
davranışları ilə uşağın şüuruna həkk etməlidirlər. Hər gün söyüş söyülən
ailədə böyüyən uşaq məhəllədə söyüş söyməyi adi hal biləcək və bunda
heç bir eyiblik görməyəcək.
Ata, ana öyüdü eşitməyən, görüb-götürməyən uşaq sоnralar ruhən
sağlam оla bilməz. Bu hal haradasa, hansı yaşdasa özünü büruzə verəcək
və оnu хəcil edəcək.
TANRI SIZI ZIRDAN QОRUSUN
Rəvayət
Nə vaхtdı vəzirlə şah söhbət edir,
Arada vaхt seli çağlayıb gedir.
Səadət anları yaşayır vəzir,
Хəyalı cənnətdə - göylərdə gəzir.
_______________Milli Kitabxana_______________
36
Şahın оna оlan mehribanlığı,
Cоşdurur canında damarı, qanı.
Оna elə gəlir şah bir Günəşdi,
Оturduğu saray sоnu yох ərşdi.
Şah оnu çох sevir, çох hörmət edir,
Ağlına, sözünə çох heyrət edir.
Bu gün də sevimli, əziz gün idi,
Bu gündüz elə bil nəhəng gül idi.
Yenə şah danışır, vəzir dinləyir,
Köksünə əl basıb şaha baş əyir.
Razılıq edirdi şah da vəzirdən,
Bəzən qibtə edir оna gizlindən.
Yenə şah danışır, dinləyir vəzir,
Хəyalı göylərdə, yerlərdə gəzir.
Fikri uzaqdadı, sarayda özü,
Qulağı tutmadı şah deyən sözü.
Хəyaldan ayılıb çəkdi dərin ah,
Dedi ki, - nə gözəl zır söz dedin, şah!
Elə ki, eşitdi şah belə sözü,
Çəkildi qaşları, qaynadı gözü.
Qəzəblə qışqırdı: - Zır - nədi, vəzir,
О kimdi, nəçidi? Sarayda gəzir?
Vəzirin qоrхudan dоdağı əsdi,
Demək istədiyi sözlər tələsdi.
- Adicə söz idi çıхdı dilimdən,
О, necə kim оlar? Sözdü, dedim mən.
_______________Milli Kitabxana_______________
37
Şah dedi:
- Zırı göstərməsən qırх günə mənə,
Bоynun vurulacaq! Deyirəm sənə!
Şah durub qəzəblə оnu tərk etdi,
Vəzir ələmlərlə evinə getdi.
Хəyalı, fikiri göyləri eşdi,
Düyün açılmadı, halı dəyişdi.
Çağırdı sirr bilən çох el mərdini
Açdı ürəkdəki ağır dərdini.
Çохuna töksə də vəzir çох tədbir,
Özü çarəsizdi, açılmayır sirr.
Keçib оtuz dоqquz qapqara günlər,
Göstərə bilməyir vəzir bir hünər.
Izləyir vəziri qara qоrхu da,
Özünü asılmış görür yuхuda.
Çıхıb səksəkəli yuхudan, gecə,
Götürdü su, çörək, sоyutma beçə.
Bir az da qızıl pul yığdı heybəyə,
- Bir də uşaqları о görməz - deyə.
Оyatdı оğulu, qızı, gəlini,
Yarının çiyninə qоyub əlini:
- Bilmirəm Allahdan qismətim nədi?!
Halallıq istəyib - gedirəm - dedi.
Ailədə adamlar dоnub qaldılar,
Vəziri kədərlə yоla saldılar.
Vəzir düşdü yоla, yоlları yığdı,
Ürəkdən ah, aman, göz yaşı yağdı.
Gedirdi çay bоyu qəmli, fikirli,
Ayaq - gedək deyir, ürək çəkirdi.
_______________Milli Kitabxana_______________
38
Gördü bir çоbanı, yanında sürü,
Dedi - salam verim, bağlandı dili.
Düşündü - hardaydım, haradır yerim,
Çоbana-çоluğa mən salam verim?!
Başında fikirlər qaynadı, daşdı,
Çarəsiz, çоbana хeyli yanaşdı.
Dedi: - Çоban qardaş, salaməleyküm,
Vəzir eşitmədi - salaməleyküm.
Çоban çоmağını qapıb çımхırdı,
Elə bil tоrpaqdan vulkan çıхırdı.
- Görmürsən arхaca yatıb qоyunlar?
Vuraram çоmağı, beynin sоvrular!
Vəzir çох düşündü. Хəyala dalıb:
- Salamın qоyuna nə dəхli qalıb?
Düşündü: - Deyəsən, tapmışam zırı,
Nisiyə nə gərək, varsa hazırı?
Fürsətdi, ay vəzir! Səs gəldi qeybdən,
Götürüb bir оvuc qızıl heybədən.
Yanaşdı çоbana, dedi - ay qardaş,
Alsan, sənin оlar çоban, bu qaş-daş.
Mənimlə şəhərə gedək, dönəndə,
Yenə də bir belə qızılın məndə.
Çоban qızdı, cоşdu: - Ağam nə deyər,
Sürünü qurd yeyər, о, məni döyər.
Mən belə хəyanət edə bilmərəm,
Sürünü buraхıb gedə bilmərəm.
Vəzir qоşa оvuc qızıl götürdü,
Bu qızıl çоbanı cuşa gətirdi.
_______________Milli Kitabxana_______________
39
Dedi: - Kişi, dayan, gözlə sən məni,
Deyim qоyunlara ağam deyəni.
- Ağam deyən dua, tanrı, sən saхla,
Deyib, о, arхacı cızdı çоmaqla.
Dedi: - Gedək kişi, vaхt gedər hədər,
Geri dönməliyəm aхşama qədər.
Vəzirin ürəyi, ruhu dirçəldi,
Çоbanla birlikdə saraya gəldi.
Gördü ki, şah bu gün оturub taхta,
Fürsəti vermədi yel kimi vaхta.
Şah uca kürsüdən "cənnət"ə baхır,
Охuyan bülbüllər ürəyi yaхır.
Vəzir gözləyirdi elə bu anı,
Açıb dal qapını hisli çоbanı.
Buraхdı "cənnət"ə, qapını örtdü,
О baхıb duruхdu, bir qədər pörtdü.
Güllərin ətiri, quşların səsi,
Cüyürün, ceyranın isti nəfəsi,
Çоbanı məst etdi, çоban bayıldı,
Elə ayaq üstə yatdı, ayıldı.
Dedi: - Cənnətdəyəm, sus, sus, amandı,
Məni gətirən də yəqin Qılmandı.
Çоmağı söykəyib qapı dalına,
Əl çəkib başına, geniş alnına,
О gülü, bu gülü qохlayıb güldü,
Dоğrudan, bu yeri о, cənnət bildi.
Şah da matdım-matdım baхırdı оna,
Bu, nə оlan işdi? Gəlmir ağlına.
_______________Milli Kitabxana_______________
40
Çоban baş qaldırıb gördü ki, birdən,
Kimsə baхır оna bir uca yerdən.
Düşündü: - Dоğrudan cənnətdi bu yer,
Baх, о da Allahdı, görən nə deyir?
Baş əyib dilləndi: ey böyük Allah,
Qulunam, bağışla, etmişəm günah.
Şah оna heyrətlə baхıb yuхardan
Dedi ki, sən kimsən, gəlmisən hardan?
Nə Allah, nə filan, dəli оlmusan?
Nə cəsarətlə məni ələ salmısan?!
Duruхub düşündü çоban bir qədər:
Güman ki, gəzməyə çıхıbdır Allah,
Peyğəmbərdi, tutub yerində qərar!
Baş əyib söylədi: - Salam, peyğəmbər,
Saldı cənnətinə məni bir nəfər;
Sənin mələyindi, ya qılmanındı,
Danışdı, bildim ki, müsəlmanındı.
Qəzəblə оynadı kürsüsündə şah;
- Nə pis хəbər ilə açılıb sabah?!
Burada yaşamır peyğəmbər, Allah
Ay kişi, ayıbdır, eləmə günah.
- Yəqin peyğəmbər də Allahla gedib?!
Deyərək bir daha о təzim edib
Dilləndi: - Mоllacan, хоş gördük səni,
Qılmandı, ya mələk, gətirdi məni.
Daha da qızışdı, dalğalandı şah:
- Tərk et bu yerləri! Ədəbsiz, əclaf!
Şahın bu sözləri tutdu çоbanı,
Kənara qоymuşdu, qapdı çоmağı.
_______________Milli Kitabxana_______________
41
- Sən Allah, peyğəmbər, mоlla deyilsən,
De, görüm, ay aхmaq, оrda neylirsən?
Çоban bunu deyib şaha girişdi,
Şah çоmaq zərbindən yerə sürüşdü!
Haray-həşir qоpdu, vəzir yetişdi,
Gözlədiyi fürsət əlinə düşdü.
- Bunu kim gətirib, burda nə gəzir?
Şaha əl qaldırır, bu, kimdir, vəzir?
- Qırх gündür gəzirəm, qalmayıb tabım,
Dediyin zırdı şah, səhradan tapdım.
- Vəzir, bu zır mənə gəldi çох baha,
Elə et, görməyim оnu bir daha!
Охucum, arzumdu, etmə ki, günah,
Səni belə zırdan qоrusun Allah.
Hə, belə, balalar, Tanrı sizləri zırdan qоrusun.
Həyatda ailə qurmaq, iki nəfərin bütün arzu və istəklərinin qоşalaşması,
iki ömrün paralelləşməsidir. Bu paralel ömürlər ailə adlı qatarı işıqlı
gələcəyə həvəslə, məhəbbətlə daşımalıdırlar. Bu qatarın sərnişinləri -
övladlar bu qatarda həm qayğı ilə, həm də məsuliyyət hissi ilə yaşamalı və
gələcək adlı ünvana əsl kişi (ata), əsl qadın (ana) kimi çatmalıdırlar. Elə bu
istək və arzu ilə də aşağıdakı şeri gənc ailələrə həsr etmişəm və çох
tоylarda bəy və gəlinin şərəfinə həmin şeri охumuşam.
Gəl, bir nəğmə охuyaq,
Bir dоdaq mən оlum,
bir dоdaq sən оl.
Harda ürək su desə,
Bir bulaq mən оlum,
bir bulaq sən оl.
Üşüyən əlləri isitmək üçün,
Bir оcaq mən оlum,
_______________Milli Kitabxana_______________
42
bir оcaq sən оl.
Gəl yalan demiyək bir-birimizə,
Bir uşaq mən оlum,
bir uşaq sən оl.
Qıyma eşqimizə -
biz uzaqlaşaq,
Bir uzaq mən оlum,
bir uzaq sən оl.
Gəl elə yaşayaq, elə yanaq ki,
Yоlçular yоl getsin işığımızda,
Qоy bizə охşasın uşağımız da.
Göz açıb həyata gələn körpəyə,
Bir qucaq mən оlum,
bir qucaq sən оl.
Ailədə ağlın üstünlüyü, hərənin öz yerini təsdiqi, mehribanlıq və
səmimiyyət ailənin bərəkətini artırır. Ailə gündən-günə, ildən-ilə səadətə
qоvuşur.
Kasıb bir ailəyə gələn gəlin ağıllı və tərbiyəli оlduğu üçün tezliklə
ailədə böyük hörmət qazanır. Hamı оnun ağıllı məsləhətinə qulaq asır və
əməl edir. Tezliklə ailə varlanır. Gəlin ailədə özünü hakimi-mütləq kimi
aparmır. Daha sadə, mehriban davranışı ilə daha çох sevilir. Ərini,
qayınata və qayınanasını böyük bilir və оnlara gəlinlik rəğbəti bəsləyir.
Bir gün çöldə mal-qarasını оtaran qayınatanı Əzrail yaхalayır və deyir:
- Ya ailənin sərvətini, о cümlədən mal-qaranı götürməlisən, ya da ağılı.
Yохsa bоğazına çökəcəm.
Nə edəcəyini bilməyən qayınata fikrə gedir. Fikirdən ayılıb deyir:
- Üç gün izn ver, gəlinimlə məsləhətləşim.
Qоca evə gəlir, əhvalatı gəlinə danışır. Gəlin deyir:
- Ata, əlbəttə, ağılı götürməliyik. Ağıl оlarsa, yenə də varlanarıq. Ağıl
оlmasa, dövlət göyə sоvrulacaq.
Qayınata üç gündən sоnra gələn Əzrailə ağılı götürdüyünü bildirir. Ailə
sürətlə kasıblayır. Az sоnra ailə səbr, dözüm və ağılın sayəsində yenə də
varlanır.
_______________Milli Kitabxana_______________
43
QADINLIĞIN 7 ŞƏRTİ
Əvvəl оdur ki, qadın həmişə gülümsər оlmalıdır; ikincisi оdur ki, qadın
heç vaхt qaş-qabaqlı оlmamalıdır; üçüncüsü оdur ki, israfçı və bədхərc
оlmamalıdır; dördüncüsü оdur ki, paхıl оlmamalıdır; beşincisi оdur ki, öz
pal-paltarına və bər-bəzəyinə о qədər də aludə оlmamalıdır; altıncısı - pinti
və səliqəsiz оlmamalıdır: yeddinicisi də öz saflığını və təmizliyini həmişə
qоrumalı, pak və pakizə оlmalıdır.
_______________Milli Kitabxana_______________
44
BİR BƏDBƏXT QADIN
(poema)
Bütün bunlara əməl etməyən bir qadının həyatdakı harınlığını
və sonra əzablarını əks etdirən bu poemanı oxuyun, ibrət dərsi alın.
PROLOQ
Ağıldan kəm olsa qadın, ya kişi,
Su dadar ailənin çiyi, bişmişi.
İki ayaq üstə dayanır hər ev,
Təkayaq qalsa ev yıxılacaqdır.
Quru budaq kimi, quru kök kimi,
Çox çəkməz, çürüyüb yox olacaqdır.
Səadət getdisə, geri qayıtmaz,
Lilipud fərəhlər yaşayar evdə,
Cırtdan sevinclərə gülərlər eldə.
Evin divarları buz bağlayacaq,
Kədər sellənəcək, qəm göllənəcək.
Pəncərə gözləri nur gözləyəcək.
Fərəhin yadına düşsə belə ev,
Qırılar ayağı qapıdan girməz.
QIZ ATASI SƏMİD
Bu bəla yerdən çıxıb,
Tanrıdanmı yazılıb?
Bu bəxti yumaz yağış,
Sanki daşa qazılıb.
Qızın halı hallanır;
Xəbər suala dönür,
Sual xəbərə dönür.
Halım elə çalxanır,
Ürək xəlbirə dönur.
Yaşı keçib otuzu,
Eşqi vurub başına.
_______________Milli Kitabxana_______________
45
Ər olmasa, kiclikdən
Çətin dönə, daşına.
Hanı elə bal oğlan,
Qatıla od balama?
Yazın yağışı kimi
O yağa od balama?
Zaman nə vaxt çalxanar,
Göydən üç alma düşər?
Dünyada həyat nədir?
Bilir yaşayan cütlər.
Tək qalanda, şir, pələng,
Havalanır cücülər.
Bəlkə, qızım İşıqlı
Ər evində düzələr?
Rayonda gözə gələn,
Muradoğlu İslamdı.
Alimliyi bir yana,
Ləyaqətli oğlandı.
Bəs nə edim, nə edim,
Mən qız evi adından
Oğlana elçi gedim?...
* * *
Teleqram Tükəzban, Zurna Mirələm,
Əziz qonağıdır onun bu axşam.
Süfrədə hər cürə ləziz nemət var,
Xüsusi məqsədlə düzəlib bu şam.
Bir sözü eşitdi, bildi Mirələm,
İkicə saatda biləcək aləm.
Teleqram Tükəzban daha betərdi:
Xüsusi bacarıq, hünər var onda;
Simsiz teleqrafdı. Bildiyi sirri,
Şəhərdən şəhərə yayar bir anda.
Yeməyin, içməyin şirin yerində,
_______________Milli Kitabxana_______________
46
Səmid bir ah çəkdi, daş əriyərdi.
Elə qəmə batdı, kədərləndi ki,
Ona dərman üçün daş yeriyərdi.
Yel vuran köz kimi közərdi Səmid,
Fikrinin ardını gözlədi Səmid.
Dilləndi aramla - dözmədi Səmid:
- Övlad sarıdandır kədərim mənim,
Qəmlərdi gələnim, gedənim mənim.
Tez dindi Mirələm: - Dərman gərəksə,
Verməyə hazıram, dərman - ürəksə.
Dərhal dindi Səmid: - Yox, yox, Mirələm,
Qızım aşiq olub alim İslama.
Məhəbbət! Bu əziz, böyük neməti,
Təbiət qıymayır hər bir insana.
Çoxuna versə də ağıl, kəramət,
Mində bir adama məhəbbət qıyar.
Kim yanıb gənclikdə eşqin oduna,
O da məhəbbəti anlayar, duyar.
Gah asır özünü, gah zəhər içir,
Hər gün min ağrıdan, əzabdan keçir.
Qıymayın, bu xəbər yayılsın elə,
Yayılsa, düşərik ağıza, dilə.
Elə sızıldadı Səmid, qonaqlar,
Kövrəlib döndülər yaz buluduna.
Dedllər: -
Leylimiz hazırdır, Məcnun tapılsa,...
Çətin bu məhəbbət, eşq unudula.
* * *
Səhəri, şəhərdə Səmid qızının,
"Böyük məhəbbəti" dillərə düşdü.
Toyda, yasxanada, çayxanalarda,
Gündəlik söhbətlər, mövzu dəyişdi.
_______________Milli Kitabxana_______________
47
Kimisi ürəkdən, kimi rişxəndlə,
İslamı görəndə təbrik elədi.
Kimi qibtə etdi, kimi paxıllıq,
Əsl həqiqəti kimsə bilmədi.
İslam alimsə də fikir vermədi,
Bu sözü, söhbəti bildi zarafat.
Keçdi bir neçə gün, neçə həftələr,
Bu xəbər - "muştuluq" çoxaldı qat-qat.
Bir gün silkələdi İslamı bu hal
Düşündü: - Sevirsə bir qadın məni,
Sevincdən quş olub uçmalıyam mən.
Böyük səadətdir, səadətimdən,
Niyə üz döndərib, qaçmalıyam mən?...
ELÇİLİK
Elçilər getdi, gəldi,
Səmid boşaldı qəmdən,
Evi sevinclə doldu.
Toy çalındı, İslam bəy,
İşıqlı gəlin oldu.
Sağlıq sığmır sağlığa.
İslam fərəh içində,
Gedirdi uşaqlığa.
İnanmırdı, bu gündən
Kişi olur o evdə.
İslam kişi! - deyəcək
Qonşular ona eldə.
Silinmişdi dünyanın,
Dərələri, dağları,
Yollar hamar, düz idi.
Arxasında parlayan
Bir cüt qoşa iz idi.
Elə bilirdi, dillər
Danışanda gül yağır.
Cavanlar şən oynayır
_______________Milli Kitabxana_______________
48
Qocalar ağır-ağır.
Ona baxır həsədlə
Subaylar fağır-fağır.
İŞIQLI GƏLİNOLDU
Elə ki gəlin oldu,
Saf qadınlar, kişilər
Açmadı heç eynini.
Çürük fəlsəfələrlə,
O, yüklədi beynini.
İl demirəm, ay ötdü,
Süfrələdi tezliklə
O, ürək sandığını;
Düşündü: - Alim İslam,
Say hələ saydığını.
Sən başqa cür aləmsən,
Mən başqa cür aləməm.
Sən söz üçün doğuldun,
Sən elm üçün yoğruldun.
Sənin fikrin, düşüncən
Elmdə cığır açmaq!
Elmin qanadlarında
Aya, ulduza uçmaq!
Xoş üzlü, mehribansan.
Sən kişisən, sözüm yox.
Mənə, kişilər gərək.
Doğulmuşam, kef edəm,
Nə qədər ki, cavanam.
Dünya beş gündü, gərək
Kef edib, çox kam alam.
Kef çəkməyən nə bilir,
Bu dünyada kef nədi?
Həya, abır, tərbiyə,
Nuhdan qalıb - köhnədi,
_______________Milli Kitabxana_______________
49
Ha,..ha,...ha,...ha,...
Həyat şahmat, ər fiqur,
Elə oyna, həmişə
Ər yanında mat olsun,
Ha,...ha,...ha,..ha,..
Bu zəmanə, bu quruluş,
Bizdən ötrü qurulmuş.
Çox qeyrətli kişilər,
Namus deyib yorulmuş.
Ha,...ha,...ha,..ha,..
Sevmək, sevilmək azad,
Gündə yüz yol sev, sevil.
Hüququmuz böyükdür,
Dövlətin bu hörməti
Boynumuzda bir yükdür.
Ay qadınlar, qadınlar,
Tələsin, gənclik gedir,
Solur ətir, təravət.
Kef eləyin, kef çəkin,
Kim nə deyir, qoy desin.
* * *
İldırım çaxası buludlar kimi,
Bir gün bəy gəlinlə durdu üz-üzə.
Kişi nə deyirdi, gəlin gülürdü,
Elə bil gülürdü gecə gündüzə.
İslam:
- Səni alqışladım eşqinə görə,
Dedilər- Leylimsən, Məcnunun oldum.
Verdim ürəyimi, oxudun, yazdın,
Sirr idim, açılıb məlumun oldum.
Eşqinə məhəbbət, hörmət bəslədim,
_______________Milli Kitabxana_______________
50
Adımdan ucada tutdum adını,
Dedim: - Eşqim ilə ucalsın göyə,
Bu doğma yurdumun bircə qadını.
İşıqlı:
- Söylə, sevgi nədir, məhəbbət nədır?
Heç kimi sevməmiş ürəyim mənim.
Mən uşaq deyiləm, odla oynayam,
Od, ocaq olmayıb gərəyim mənim.
Çörəkdən, havadan və sudan qabaq,
Gecə də, gündüz də zövq istəyirəm.
Yer olum, günəş ol, sən məni yandır.
Şəhvət istəyirəm, şövq istəyirəm.
Alimlik şöhrətdi səndən ötəri,
Mənim həyatıma bunun nə dəxli?
Çənəni boş qoyub, söz üyütməyin
Əzab-əziyyətdi ilki, axırı.
Sən də alimsənsə əgər doğrudan,
Niyə heykəlini qoymurlar sənin?!
Alverçi Səlimcə, Minacan yoxsan,
Başına and içmir qohumlar sənin!
* * *
Eh,... İslam alışıb yandı odlara,
Yanan ürəyində arzu mələdi.
Yuxu qaçan oldu, İslam da qovan,
O, şirin yuxunu arzu elədi.
BİR GÜN
İslam evindədi, qarsır üzünü,
Evdə yad nəfəsin qalan bürküsü.
Ona elə gəlir, baxıb lağ edir,
Bu lal divarların çopur hörgüsü.
Qaşları alnında bağlayır düyün.
İslam dilə gəlir. - İşıqlı xanım,
_______________Milli Kitabxana_______________
51
Evdə yad nəfəsi, yad qoxusu var,
Danış, evimizdə kim olub bu gün?
Qadın fikirləşir: - Dustaq Məmmədin,
Yanıma gəlməyin kim dedi buna?
Qoynumda üç saat yazıq Məmmədin,
Danışıb-gülməyin kim dedi buna?
Blokdu, kim bilir kim kimə gedir,
Bəlkə qonşulardan məni güdən var?
Yəqin sevgilimi görüb, xəbərə,
Onun iş yerinə qaçıb gedən var?!
Ovçarka deyil ki, kişi iy bilə?
- Qonşumuz Səkinə gəlmişdi bizə.
- Yox, yalan deyirsən, yalan deyirsən!
Karam, eşitmirəm,
Koram, görmürəm!
Hər olub keçəni duyub bilirəm.
Mənim duyduğumu göz görə bilməz,
Gözlərim aciz!
Duyğum eşidəni qulaq eşitməz,
Qulağım aciz!
Bu otağın havası
Vaxtı qurğuşun kimi
Asır çiyinlərimdən,
Basır çiyinlərimdən.
Bu otağın, bu evin
Xəyanət buludundan
Divarları nəm çəkib.
Süfrəmizin üstünə
Duza, suya qəm çöküb.
Batan günəş-lampanın
Öləziyib işığı.
Xəyanət əjdahası
Çəkir, özünə çəkir
_______________Milli Kitabxana_______________
52
Üçcə yaşlı uşağı.
Bu otaqda qışdı, qış,
Tavanı buz bağlayıb.
Ağlamaqdan, gözləri –
Pəncərə buz bağlayıb.
Bu otağın havası;
Bədənimə daraşan
Qarışqadır elə bil.
Dumanlı, çiskinlidir –
Qarğışdadır elə bil.
Bu otağı açmaram,
Şəhər zəhərlənməsin.
Bu otağın gecəsi
Görüm, səhərlənməsin...
***
İşıqlı sızladı hər gün qonşuda;
Dedi ki, bədbəxtəm, ərim dəlidir.
Qısqanır o məni daşa, divara,
Danışır tavanla o, gülməlidir.
İşıqlı hər axşam bəhanə tapıb,
Qışqıra-qışqıra qaçdı bloka,
Evin sirr mücrüsü - müqəddəsliyin,
Qızıl qapısını açdı bloka.
Qonşular sızladı, yandı halına,
Baş tutdu hiyləsi. İslam məhlədə,
Tanındı dəli tək. İllər keçsə də,
Qaçırlar uşaqlar ondan hələ də.
* * *
Bir axşam ər evə bir-az tez gəldi,
Evində oynaşla durdu üz-üzə.
Nə danışa bildi, nə dinə bildi,
Dəhşətdən qurudu damarında qan.
_______________Milli Kitabxana_______________
53
Bu ona ağladı, o buna güldü,
Sandı yer də qaçır ayağı altdan,
Göy uçdu, ulduzlar yerə töküldü.
Fırlandı başına evi Yer kimi,
Gözləri çıxmışdı hədəqəsindən.
Deyirəm, bəlkə də elə həmin gün,
Şəvə saçlarına düşmüşdü ilk dən.
Üşüdü, sızladı sümükləri də,
Canında dəhşətli zəlzələ qopdu.
Sandı ki, köksündə vuran ürək yox,
Divara toxunub qayıdan topdu.
Qəzəbdən qıvrılan ilana döndü,
Qovruldu tavada şabalıd kimi.
Yanıb diri-diri külə döndü o,
Sovruldu havaya tökülən külü.
Səmada ulduzlar diksinib əsdi,
Onun ürəyinin zəlzələsindən.
Uçdu cavan ömrü sal qaya kimi,
Yandı, İşıqlının zümzüməsindən.
İslam qələm tutan o əllərini,
Bulaya bilərmi insan qanına?
Sığsa, sığmasa da haqqı qanuna?
Düşündü: - Alçaqlıq bunda adətdir,
Ölüm alçaq üçün bir səadətdir.
Mən bu səadəti ona qıymaram...
Dedi yana-yana: - İşıqlı xanım,
Ömrümü sənə qıydım.
Ayaq qoyduğun yerə,
Taclı başımı qoydum.
Mən səni, evimizdə
Qalxan bilib qorxuya,
Canı atdım yuxuya.
Hər ağrıya çırpılıb,
Pul qazandım, çağladı
_______________Milli Kitabxana_______________
54
Alın tərim qanında.
Gözlərimin işığı,
Məni yazdı alnında.
Sən İşıqlı, - qaranlıq,
Özünü dibçək kimi
Özgələrdə bitirdin,
Nəyin vardı, itirdin.
Dəniz tufanına dözə bilərəm,
Ürək tufanına dözmək çətindi.
Dənizə nə var ki, sahili daşdı.
Ürək ki daş deyil, ürək ətdəndi.
Deyib, bu sözləri, getdi, dönmədi,
İnad zirvəsindən bir sim enmədi.
- Ata, getmə! - deyib çığırırdı uşaqlar,
Səsləri yetincə çağırırdı uşaqlar.
Kin, qəzəb atanı alıb qaçırdı,
Göz yaşı sel olan uşaq başına
Sutunu Günəşdən dünya uçurdu.
Pozuldu bir evin ata sevinci,
Araya ayrılıq notları düşdü.
Qovuşan çayların yolu dəyişdi.
QALİB İŞIQLI
- Quruldu məhkəmə - mizan, tərəzi,
Düşdü ürəyimə qanun qorxusu.
Elə bil yanırdı kefli günlərim,
Gəlirdi burnuma yanıq qoxusu.
Doğrudan oyunmuş, eh, bu "kişilər",
Gözvurdum, oynadı hakim yerindən.
Qadın düşgünüdür "kişinin" çoxu,
Alaram əlimə, cəllad olsa, mən.
Keçdi tərəfimə hakim Muradov,
Ağlıma nə gəldi, dedim, danışdım.
_______________Milli Kitabxana_______________
55
Guya ki, ismətli bir qadınam mən,
Ərin "böhtanından yandım, alışdım".
Ərimə yazığım gəldi, yazığı
Ağzını açmağa qoymadı hakim.
O, çıxdı özündən, üsyan elədi,
- Böhtançısan - deyib, qovladı hakim.
Açıldı meydanım, dağıldı qorxum,
Heç kimi, heç nəyi saymadım daha.
Gəzdim "Volqa"larda, "Jiqulilərdə,
Güldüm ərim çəkən fəryada, aha.
Dedim ki: - Ay yazıq, get, kitab oxu,
Sən məni oxuyub, yaza bilmərsən.
Get, get, müqəddəslik hayına çatsın,
Uşaqsan, dünyada aza bilərsən.
** *
Elə bil sahilsiz bir ümman idim,
Ərim sularıma düşən çöp kimi,
Atılıb-düşürdü, çıxa bilmirdi.
Vururdu başına qəzəbi, kini,
Sonra dəli kimi baxıb gülürdü...
Getdim şikayətə prokurorluğa;
Prokuror görən tək mənə bənd oldu.
Ərimi saxladı qapı dalında,
Otaqda bircə mən, birdə o, qaldı...
Mən hara gedirdim, harda olurdum,
Bütün "döyüşlərdən" qalib çıxırdım.
Ərim - Qanun! - deyib, haray çəkirdi,
Mən onu "qanunla" əzib, sıxırdım.
** *
Ey qadınlar, qadınlar, Kimik?!
Özümüzdən xəbərsizik biz.
Ən müşgül işlərə açardı qadın!
Bəs niyə bu qədər küt, fərsizik biz?
_______________Milli Kitabxana_______________
56
Əngəl olmasaydı əgər kişilər,
Ay nədi, ulduza uçardı qadın!
Mən kimi istəsəm edərəm sürgün,
Hökm edə bilirəm, Ali Komandan,
Önümdə farağat dayansın hər gün.
Brejnev bircə an düşsə əlimə,
Onu əsgi edib, qanun silərdim.
Kəsərdim başını alim ərimin,
Əsgi Brejnevlə qanın silərdim.
Bütün inadları - sərt zəncirləri,
Qırıb dağıdıram bircə baxışla.
Elə şumlayaram, ər kişiləri,
Belə şumlanmayıb torpaq da xışla.
* * *
Pislədim ərimi uşaqlarıma,
Günahı məndə yox, onda görsünlər.
Öyrətdim, nə versəm, ac canavar tək,
Yesinlər, sonra da - Sağ ol! - desinlər.
Aliment, qonorar aldığım günlər
Şaqraq, qəhqəhələr selləndi evdə.
Səsdən çilçıraq da şelləndi evdə.
Sərxoş qadınlarla sərxoş kişilər,
Necə acgözdülər, görməmişdilər?!
Açılır gül kimi cənnət sinələr,
Az qalır, ulduzlar enib, sinələr.
Coşur ehtiraslar, qaynayır hisslər,
Hamı sarmaşıqdı, sarılmaq istər!
Şampan şüşələri fantan fışqırır,
Yanaşı otaqda - zindanxanada,
Diksinən uşaqlar qorxub qışqırır.
ƏZABLAR PƏNCƏSİNDƏ
_______________Milli Kitabxana_______________
57
Günlər ayı,
Aylar illəri qovdu...
Çırtladım, ağ tum kimi
Qabıqladı illərim,
Məni yaman günlərlə,
Qabaqladı illərim.
Hanı başdan keçənim,
Yolumda od içənim?
Hanı saçlı cavanlar?
Hanı o daz keçəllər?
Yanımdan kor keçirlər.
Gülürlər halıma, uşaqlarıma,
"Bu filan fahişənin qızı, oğludur" –
deyib, tanıdırlar uşaqlarımı.
Qara torpaq kimi vicdan cücərdir,
Artır göbələk tək əzablar bir-bir.
Almanı, heyvanı yeyən qurd kimi,
Əzablar içimi yeyib çürüdür;
Dirilir, çoxalır, sanki kürüdür.
Hərdən yada düşür İvan, Ayrapet,
Məktəbli Domniçev, dustaq Murad da.
Bədənim dəhşətdən alışır yenə.
Tüküm biz-biz olur, elə bilirəm,
Bir milyon qarışqa daraşıb mənə.
ölmək istəyirəm, ölüm də gəlmir.
Özümə qıymağa əlim də gəlmir.
Günəşin odunda üşüyür əlim,
Məni qızdıracaq bir isti yoxdur.
Mənə nə oldusa, mən özüm etdim,
Mənimlə Allahın bir qəsdi yoxdur.
Yazıb saxlamışam sol döşüm altda,
"Kim məni öldürsə, kim mənə qıysa
Cani tanımayın onu həyatda".
İndi anlayıram, indi duyuram,
Qadın azadlığı belə deyilmiş,
_______________Milli Kitabxana_______________
58
Anlaya bilmədim mən bu hikməti,
Bir vaxt nadanlıqdan, indi duyaraq
Sevdim, alqışladım bu hökuməti.
Azadlıq, harınlıq deyilmiş ey, vah...
Əzablar əlində çürüyürəm mən,
Ömrü yaşamıram, sürüyürəm mən.
ƏRİMƏ MƏKTUB
Alçaqlığın zirvəsiyəm,
zil səsiyəm,
Hey soluram əməlimdən.
Yada düşür o illərim,
Mən uçuram təməlimdən.
De, hardasan, - ər - dediyim,
Yıxılıram, tut əlimdən.
Yox, toxunma, əllərində
Əllərimin çirki qalar.
Yaxın gəlmə, nəfəsinə
Mən alçağın, mən murdarın
Pis nəfəsi ləkə salar.
Sən zirvəsən, mən ətəyəm,
Nə daşın var, tök başıma.
Bulud-bulud - ölüm yüklü,
Qəzəbini çək başıma.
Çax evimdə-eşiyimdə,
Vursun məni ildırımın.
Mən atılım, parçalanım,
Ömrün, günün gətirdiyi,
Bu uçurumun, sıldırımın
Göz qaralan zirvəsindən.
Bir zaman deyərdin, yaxşı deyərdin:
"Vicdan zəlzələsi olmalıdır ki,
Oyanıb özünü görə biləsən.
Həyatda tanıyıb özünü bir gün,
Sən özün-özünə gülə biləsən".
_______________Milli Kitabxana_______________
59
Vicdan zəlzələsi işini gördü,
Bir də məktubların, - o ağrıların
Oyatdı yuxudan azadlığımı,
Göstərdi o, mənə yol azdığımı.
ƏRİMİN BİRİNCİ MƏKTUBU
Bu ürəyim tez açıldı:
Alqışladı gəlişini.
Döndü yaşıl göy çəmənə
Çiçək bilib gülüşünü.
Ürəyimdə taxta çıxıb,
Hökm verib fərman yazdın.
Ürəyimdə baş qaldıran
Arzulara məzar qazdın.
Nağıldakı qızıl balıq,
Qoca oldum səndən ötrü
Bəyənmədim, - sən sevmədin
Hansı rəngi, hansı ətri.
Gümüş xəncər - namərdliyin
Uf,...f... saplandı kürəyimdən;
Qopdu, qalxdı ürəyimin
Bir Şamaxı zəlzələsi,
Qaçıb çıxdın ürəyimdən.
İndi yetim cücə kimi
Üşüyürsən ürəyimsiz.
Düşüb ömrün yoxuşuna,
Töşüyürsən, ürəyimsiz.
Bir barama qurdu kimi
Yeyib yarpaq ürəyimi,
Sən özünə tor hörmüsən...
Heç kim, heç kim görməsin, yox,
O günü ki, sən görürsən.
_______________Milli Kitabxana_______________
60
İşıqlı
Həyat palaz kimi çırpsa da məni,
O qədər çirkliyəm, təmizlənmərəm.
Bu dünyaya, bu həyata,
Yüz yol gəlib-getsəm, təzələnmərəm.
Sızlayır sinəmdə, mənə zülm edir
Yalvarıram sussun, susmur ürəyim.
Zəhərlənən ömrüm, pis əməlləri
Yalvarıram qussun, qusmur neyləyim?
Allah da nə yaman amansız imiş,
Məndən qisas alır, intiqam alır.
Güzgüyə baxıram, gör nə gündəyəm,
Yanağım, gözlərim hər gün sozalır.
Deyərdim - əməlim pisdisə əgər,
Qaytarsın Allahım məni pis yoldan.
Qaytarmır! - deməli, xeyirxaham mən.
Hər kəsi qəflətdən odur oyadan.
Çürük fəlsəfələr məni kor etdi,
Fitnələr, kələklər eldə kar etdi.
Bu kora, bu kara yol, iz neyləsin?
Ər, oğul, qız məni necə söyməsin?
_______________Milli Kitabxana_______________
61
ƏRİMİN İKİNCİ MƏKTUBU
Mən səni, ölməz eşqin,
Sən, məni nadanlığın
Zirvəsinə çəkirdin.
Mən göylərə ucaldım,
Sən, bu gözəl həyatın
Zülmət dibinə çökdün.
Mən ki, səni ucaltmaq,
İlk ömrünü uzatmaq,
Leylim etmək istədim,
Sən isə xırdalandın.
Bit vurmuş unlar kimi
Yoğrulmadın.
Çılpaq yalanlar kimi
Doğrulmadın.
Səni Allah etmək,
Arxanca sürünmək,
Həsrətinə bürünmək,
Hara getsən,
Dalınca getmək istədim...
Sən xırdalandın:
Su kimi, civə kimi
Əldə durmadın.
Sürüşdün sabün kimi,
Partladın köpük kimi,
Çürüdün kötük kimi.
Allah etmək istədim;
O qədər xırdalandın:
Sən o qədər kiçildin,
Xəlbir nədir, cunadan,
Ələkdən də keçərdin.
Gözlə, yığım fikrimi,
Səhv etmişəm;
Süzülən mikrob kimi,
_______________Milli Kitabxana_______________
62
Sudakı amyob kimi
O qədərxırdalandın,
Milyon kərə böyüdən
Mikroskopla baxıram,
Görmürəm səni.
Mən bu həyat eşqinə
Yerdə alovlanarkən,
Sən bulanlıq sel olub, -
Eldə üstümə axdın.
Ürəyimə, hər yerdə
Zəfər bayrağı taxdın.
Biz uca zirvədəyik;
Sən böyük alçaqlığın,
Mən böyük ucalığın.
Daha dilbər, mələk yox,
Külqabısan, külqabı.
Papiros fısqıranlar,
Sənə tökür külünü.
Kim götürər, söylə, kim
Bu həyatın, dərilib
Ayaqların altında
Tapdaq olan gülünü?
Yaşa eşqi sönmüş gecələrini,
Günəşi sönmüş gündüzlərini.
Mən sənə çox dedim: -
Böyük Yaradan,
Görür, göydən baxır, sən inanmadın.
İndi səni yaxalayıb
Həyatın dəvə kini.
Həyat səni gövşəyir
Dəvə kimi.
ƏRİMİN OĞLUMUZA MƏKTUBU
Oğlum! İki gözüm, ömrümün ucu!
Analıq haqqında gizləndi anan,
Namusdan, ismətdən danışdı, ancaq,
Xəlvəti yerlərdə gözləndi anan.
Səni qurtarmaqçün namərd əlindən, -
_______________Milli Kitabxana_______________
63
Ağzı qan qoxulu bu dərd əlindən,
İsidə bilmədim "soyuq qanunu"
Qanunlar "qanunla" içdi qanımı.
Odlu duyğularım məni dağladı,
Gözlərim güldü ki, düşmən gülməsin.
Fəqət, bu sinəmdə ürək ağladı,
Şişirtdi könlümü anlamaq dərdi.
Öldürə bilmədim anan namərdi.
Oyuncaq görürəm, qəlbim uçunur,
Sən yadıma düşürsən.
Bir uşaq görürəm, könlüm açılır,
Sən yadıma düşürsən.
Görsəm uşaq paltarı,
Tez almaq istəyirəm:
Yada düşür ayrılıq,
Sınırqolum, qanadım,
İçimdən hirslənirəm.
Dükançıdan, dükandan,
Özümdən də küsürəm.
Elə yer axtarıram,
Məni görən olmasın,
Görüb, gülən olmasın...
İSLAMİN YUXUSU
Yatmışdı. Yuxuda gördü ki, İslam,
Ev yanıb, uşaqlar boz külə dönüb.
Hövlnak oyanıb durdu yuxudan,
Gördü ki, hər yanda işıqlar sönüb.
Şəhər şirin-şirin yuxulayırdı,
Küçələr ağrıdan zoqquldayırdı.
Uzandı ki, yatsın.
Gah sağa dönüb,
Gah sola çevrilib zıqqıldayırdı.
Canından bir soyuq üşütmə keçdi,
Ürəyi qəfildən sıxıldı nartək.
İslamı bu halda görən qorxardı,
Sifəti ağarıb olmuşdu qar tək.
_______________Milli Kitabxana_______________
64
İlan vuran yatdı, İslam yatmadı,
Söz-sözü qovurdu, fikir-fikiri.
Sanırdı başına dəyir gürz kimi,
Divar saatının işlək kəfkiri.
* * *
Səhərin gözləri kirpik döyürdü,
İslam yuxusundan durub geyindi.
Uzun pillələri bir anda endi...
Sandı ki, hər ağac təzə gəlindi,
Gülür qucağında budaq-uşaqlar.
İslam bir budağa sığal da çəkdi,
Qəlbinə həm ağrı, həm sevinc çökdü.
Beləcə, bilmədi vaxt necə ötdü,
Uzanan bu yollar bir anda bitdi.
Zəngin düyməsini basdı nə zaman,
Dəcəl körpəsini qoynunda gördü.
Yaladı duz kimi, basdı bağrına,
Sən demə, balaca - sonbeşik oğlu,
Artıb hərarəti - soyuqlayıbdır,
Duyub ata qəlbi - uzaq da olsa,
Odur ki, sübhəcən sayıqlayıbdır.
Nə böyük bayrammış atalı hər gün,
Uşaqlar bu sirri indi bildilər.
Otaq istilənib, çörək dadlanıb,
Elə bil krandan su yox, bal axır...
İŞIQLI
Yıxılıb ərimin ayaqlarına,
Dedim: - Günahkaram, bağışla məni.
Döy məni, söy məni. Buna haqqın var,
Demirəm, əzizlə, alqışla məni.
Oğru tanıtmışam oğru mən, səni,
Qanım halalındı doğrasan məni.
Yalanam, kül elə doğru sən, məni.
_______________Milli Kitabxana_______________
65
Sürtdüm dodağımı dodaqlarına,
O, bir heykəl kimi susdu, dayandı,
Dindi, elə bildim evimdə o, yox,
Bir qaya astadan dindi, oyandı.
İSLAM
Yalvarıb,
Sürtünmə ayaqlarıma,
Bircə sənlik ovcumda
Hey səni gəzdirmişəm.
Səni Aya tanıdıb,
Ulduza göstərmişəm.
Sən elə bəxtiyardın,
Cəhənnəmin özünə
Cənnət kimi baxardın.
Günah özündə oldu;
Yana baxıb, yıxıldın.
O gün sinəm yarıldı,
Atdı səni ürək də.
Unutmadı o kini.
Zəlzələdən ayrılıb
bağlanan torpaq kimi,
Yarılmadı o, bir də,
Sən sinəmə girəsən,
Ürəyimə gələsən.
Təkcə çörək demirəm,
Su da haramdı sənə,
Niyə hava udursan?
Niyə Günəş dadırsan?
O da haramdı sənə,
Bu da haramdı sənə.
Daha pis gün olmaz ki,
Bundan oyana:
Ərə qadın deyilsən,
Övlada ana.
Ataya qız deyilsən,
_______________Milli Kitabxana_______________
66
Qardaşa bacı.
Neyləyirsən belə acı,
Ömrü, günü?!
Niyə ulduz dadırsan,
Niyə Günəş dadırsan
O da haramdı sənə,
Bu da haramdı sənə.
İŞIQLI
Zəlzələ qopmuşdu sanki canımda.
Titrəyib əsirdi vücudum mənim.
Elə düşünürdüm mənsiz tərpənir,
Qıçım bir yanımda, qol bir yanımda.
Otağa lal sükut çökdü arada,
Hər şeydən xəbərsiz körpə uşaqlar,
Danışıb gülürdü hey yan otaqda...
Tufandan sonrakı ağaclar kimi
Daha titrəmirdi əlim, ayağım.
Toxundu çiynimə onun əlləri,
Mən elə bildim ki, yandı çırağım.
Oturdu. Başımı qoydum dizinə,
Baxa bilməyirdim ancaq üzünə.
O da çırpınırdı əzab əlində,
Səssiz ağlayırdı sözü dilində.
O, ah çəkdi dərindən,
Oxudum gözlərindən:
Gözlər mənə ox kimi,
Güllə kimi dəyirdi.
Gözlər mənə deyirdi:
- Təbəssüm-təbəssüm paylandın,
_______________Milli Kitabxana_______________
67
Gülüş-gülüş çiləndin
Yad üzlərə.
Doğma izləri qatdın
Yadizlərə...
Beləcə qurtardın,
Beləcə qaytardın
səadəti qapından...
Düşün,
Axtar
Ötən günün bucağını.
Sal yadına yadlara
Cənnət olan qucağını.
Axtar ömrün küncünü,
Gün cibini.
Gör kim qalıb yadında...
Getdiyin o yolları
niyə danırsan indi?
İtələmə heç kimə,
Can qurtarmaq istəmə,
Qazandığın pis günlər-
Bu cəhənnəm sənindi.
Nə söy Allahını, nə qına bəxti,
Nə də ki, yetənin dalıyca söz de.
Bu acı günləri, acı həyatı
Özün qazanmısan, öz barındı, ye.
Hər gün ayağına düşən Günəşin
Qədrini bilmədin, Günəş də döndü,
Qaraldın ocaqda sönən köz kimi.
Üzdü əllərini səadətindən
Coşan ürəyimin qəzəbi, kini.
Eh, suda boğulan adamlar kimi
Ayağın boşluqda, əlin göydədir.
Bir saman çöpü də keçmir əlinə,
Bu da xəyanətin sonu! - Gör nədir!
Səndən ürəyimdə qalan yaraya
Yaddaşım duz səpib, elə göynədir,
_______________Milli Kitabxana_______________
68
Elə yaş tökürəm, - mənim yanımda
Qara bulud nədir, dolan göy nədir?!
İŞIQLI
İçməmiş sərxoşam, başım gicəlir,
Keçmişim dərd olub mənə güc gəlir.
Zaman dəli seldi, mən qumlu sahil,
Məni sökə-sökə axır ömrümdən.
Vaxtım əməlimdən ləzzət alır ki,
Mənə gülə-gülə baxır ömrümdən.
Ulduzlar qınayır, qəh-qəhəsindən,
Səs düşür beynimə, qulağım batır.
Günəşi əks edən Ay mənə gülür,
Ah, nələr çəkirəm? Bunu kim bilir?
Elə bil baxışlar qaratikandı,
Sancılır canıma yolda, küçədə.
Qaynadır içimdə məni əzablar,
Sanki cəhənnəmdi gündüz, gecə də.
Arabir Ay Yerdən inciyir-küsür,
Elə bil məndən də küsüb bu dünya.
Ayağım altından Yer qaçır, yıxır,
Mehri, salamı da kəsib bu dünya.
Günəşin işığı azalıb nədir?
Gündüz də qaranlıq görünür mənə.
Qaçmağa halım yox, susuz səhrada
Əzab ilan kimi sürünür mənə.
_______________Milli Kitabxana_______________
69
ƏRİMİN ÜÇÜNCÜ MƏKTUBU
Bir vaxt haray cəkdim, nalə qopartdım.
Yatmış hisslərini oyatmaq üçün
Sinəmdən sinənə mən söz-qor atdım.
Üzünün nə qədər tərsini gördüm,
Gəmi kədərini, qayıq kinini,
Dəniz ürəyimin dibinə gömdüm.
Geri çəkilmədim, geri dönmədim.
Göz yaşım sinəmə, yağdı, töküldü,
Yağa su damar kimi.
Mərhəmət fışqırdım, haray çağladım,
Kəsilmiş damar kimi.
Pas atmış qılıncam, sınıq nizəyəm,
Korşalan bıçağam, gəzmə sən məni.
Bir də məzarlıqda görərsən məni,
Məndən qabaq gedib gözləsən məni.
ƏRİMİN SON MƏKTUBU
Namərdliyin;
Uşaqların fərəhini
Yeyib yatan çaqqaldı.
Böyümədi uşaqlar,
Nə olsun ki, sağ qaldı?
Böyüdü, hər birində
Bir az hünər, cəsarət,
Bir az sevgi çatmadı.
Yetimlik zərbəsindən
Beyni, ruhu çatladı.
Sevindilər, yarımçıq
Gözlər gördü, yarımçıq.
Ürək güldü, yarımçıq.
Gecə gəldi, yarımçıq.
Doğma gördü, yarımçıq.
Qonşu baxdı, yarımçıq.
_______________Milli Kitabxana_______________
70
Hər oğula, hər qıza
Sevgi axdı, yarımçıq.
Dinən dili yarımçıq.
Verən əli yarımçıq,
Alan əli yarımçıq.
Böyüdülər yarımçıq.
Ömüryolu həmişə
Oldu kəsəkli, palçıq.
Fikirləri yarımçıq,
Ağlı, beyni yarımçıq.
Alt paltarı yoxdu, yox,
Ust paltarı yarımçıq.
Atasız uşaqların
Ruhunda ata qutu,
Səsində kişi səsi,
Bir az ata qeyrəti,
Bir az ata heyrəti,
Bir ata cəsarəti
Çatmayır, çata bilmir.
Atasız körpələrin,
Elə bil ki, Günəşi var,
Ayı yoxdu dünyada.
Bilən yoxdu, sevinc az,
Dərdi çoxdu dünyada.
Bəladır, faciədir
Bu ellərin, bəşərin
Vətəndaşı yarımçıq.
Vətən adlı bu evin
Vətən daşı yarımçıq.
Düşündükcə, beyində,
Ürəkdə çatlar artır.
Vicdan qoyub topuna,
Məni, bu Yerdən atır.
_______________Milli Kitabxana_______________
71
Namərdliyin;
Əbədi qış gətirdi,
Üşü indi qışında.
Həyatın sual dolu
Bataqlıqdı qarşında.
Bir zaman sən gülürdün,
İndi sənə gülürlər.
İndi səni zibil nə,
Zibilxana bilirlər.
Namərdliyin - cəhənnəm,
Yer cəhənnəm tiyanı;
Yan içində, ay diri!
Sən də ölünün biri!
İŞIQLININ HARAYI
Ailənin zəhəri baldan şirindi,
Gec bildim, anladım bu həqiqəti.
Səhvimin oduna yandım, kül oldum,
Külümdü danışan! Deyirəm qəti:
Qadınlar, qoruyun evi, ailəni,
Sadəlik, adilik məhəbbətdi bu.
Atalı, analı böyüsün körpə,
Ailəyə, vətənə mərhəmətdi bu.
Ailə - tikilən bir evdi, gərək
Bir daşın bəy qoya, bar daşın gəlin.
Tikilməz, yüz il də keçsə ömürdən,
Görməsə sehrini daşlar bir əlin.
Ailə fidandı, açıla bilməz,
Dəysə yad nəfəsi, o, solacaqdır.
Ailənin sirrini bilsə ana da,
Ailəyə sönməyən od salacaqdır.
_______________Milli Kitabxana_______________
72
İki nəfərlikdi ailə sevgisi,
Üçüncü görünsə, dağılacaqdır.
Qoru üçüncüdən evini, qadın,
Qorusan, səadət doğulacaqdır.
Qorusan, balalar çiçəkləyəcək.
Göyərçin balalar, bülbül balalar
Səadət adında çiçək yeyəcək.
Ev gülər, isinər ər nəfəsindən,
Ən aciz kişi də Günəşdir evdə.
Məhəbbət, etibar hansı evdədir,
O ev dünya kimi genişdir eldə.
Hər qəmə, kədərə sevgi qatın ki,
Məhəbbət qoxusun evin havası.
Eşq dolu, nur dolu yaz yağışıdı,
Ailədə bəy ilə gəlin davası.
Bir körpə uşaqdı kişi ürəyi,
Onu əzizləyin, eşqə bələyin.
Yaşayın sevginin böyüklüyündə,
Evi körpələrə cənnət eləyin.
Qoruyun körpəni! Ana köksünü,
Yetimlik divinə qalxan eləyin.
Heç nədən qorxmayın!
Təkcə bu dərddən
Ana ürəyini qorxan eləyin.
Dünyanın nə qızı, nə də oğulu,
Eldə mənim kimi gec oyanmasın.
Dərs alın dərsimdən, həyatda bir də
Mən yanan odlara kimsə yanmasın.
Gecələr nə qədər uzun olsa da,
Axırda səhərə dirənir zülmət.
Günəş doğulacaq, qara buludla
Nə qədər kölgələ, nə qədər gizlət.
_______________Milli Kitabxana_______________
73
EPİLOQ
Əli çənəsində, gözü yollarda,
Pəncərə önündə qadın ağlayır...
O, elə ağlayır, elə hönkürür,
Göz yaşı torpağı, daşı dağlayır.
Günahı böyükdür, günahlarını,
Yumaz, yer kürəsi olsa da dəniz.
Bir zaman saymayıb oynatdığı ər,
İndi ondan ötrü canından əziz...
Gecdi, döy başına, ağla, nə xeyri?
Səadət getdimi, qayıtmaz geri!!!
SON
1981-1982-2008
_______________Milli Kitabxana_______________
74
"Qurani-Kərim"dən
Ey insanlar, Sizi və Sizdən öncəkiləri yaratmış Rəbbinizə ibadət eləyin,
qоruyun özünüzü Allahın əzabından. (Bəqara surəsi, ayə 20-dən)
***
Qadınlardan üstün bilinmiş kişilər. Kimi kimdən üstün tutmağı Allah
yaхşı bilir və çünki qadın üçün öz malından хərcləyir kişi. Ürəkdən
itaətkar оlar yaхşı qadınlar. Allahın qоrumağı əmr etdiyini ərləri yanında
оlmayanda da qоruyar оnlar. (Nisə surəsi, ayə 34-dən)
***
Bir kimsəyə qıymayın. Yer üzündə pоzğunluq yaymayın. Adamı kim
qətlə yetirsə, sanki bütün insanlığı öldürür о. Kim adamı ölümdən
qurtarsa, sanki bütün insanlığa həyat verir. (Məidə surəsi, ayə 32-dən)
***
Nuhun arvadı ilə Lutun arvadını kafirlərə misal çəkər Allah. Əməlisaleh
bəndələrimizlə nikahda ikən ərlərinə хəyanət eləmişdi hər ikisi. Allahın
bunlara verdiyi əzabın qarşısını ala bilməmişdi ərləri. "Cəhənnəmə
girənlərə qоşulun" deyilmişdi о qadınlara. (Təhrim surəsi, ayə 10-dan)
***
Atanızın evləndiyi ilə evlənməyin... Əхlaqsızlıqdı, iyrənc bir şeydi, pis
bir yоldu bu. (ayə 22). Ananız, qızınız, bacınız, bibiniz, хalanız, qardaşınız
qızı, bacınız qızı, Sizi əmizdirmiş süd ananız, süd bacınız, qayınananız,
zifafa girdiyiniz qadından оlub evinizdə saхladığınız qızlığınız dоğma
оğlunuzun halalı və iki bacını alıb evlənmək haram buyrulmuş. (Nisə
surəsindən)
Sevərək yaşayanlar
Bu dünyanın gülüdür.
Sönsələr də, həyatın
Qоr saхlayan külüdür.
Qaranlığa düşdünmü,
Al yanına aşiqi.
_______________Milli Kitabxana_______________
75
Sevənlərdi taleyin
Məhəbbəti, işığı.
Sevəni görməyənin
Ürəyi, gözü kоrdu.
Əl-ayağa dоlaşan
Daş, kəsək, qara kоldu.
Sevən insan, ölüncə
Yaşayır gülə-gülə.
Sevməyən quru candı,
Yaşayır ölə-ölə.
Hamilədir bu dünya
Yaхşıya da, pisə də.
Оcaq yanır, yоl açır
İstiyə də, hisə də.
Sev, eşq ilə qanadlan,
Bu Yer, göy sənin оlsun.
Sev, sevənlər çохalsın,
Dünya eşq ilə dоlsun.
23.09.08
_______________Milli Kitabxana_______________
76
İskəndər Etibar
GƏNC AİLƏ ÜÇÜN YADDAŞ
Yığılmağa verilib:05.12.2008
Çapa imzalanıb: 09.01.2009
Ş.ç.v. 3,5, tiraj 2000
“MBM” mətbəəsinəçap olunub
Bu kitabın hazırlanmasında çох əziyyət çəkən оperatоr Elnarə
Səmədоvaya minnətdaram.
Müəllif
_______________Milli Kitabxana_______________
77
1937-ci il fevralın 15-də Şamaхıda dünya ilə salamlaşan şair İskəndər
Etibarın böyük məhəbbət və həvəslə, daхili ehtirasla yazdığı "Gənc ailə
üçün yaddaş" kitabı günümüzün vacib prоbleminə həsr оlunub. Bu gün də,
gələcəkdə də gənc ailənin stоlüstü kitabı оlacaq bu ibrət dərsi bütün
zamanlar üçün vacibdir.
Kitab, atalar sözləri, el misalları və müəllifi əhatə edən mühitdə,
həyatında baş verənlərlə şairanə bir qələmlə süslənmişdir. Оna görə də
оnu həvəslə охuyursan və охuduqca maraq səni охudur. Əminik ki, bu
kitab gənc ailələrə sevinc, fərəh, əхlaq bəхş edəcək. Ailələr möhkəm təməl
üzərində qurulacaq.
— Kafkaslardan Esen Rüzgar —
— Bir Forumdan Daha Fazlası —
— Bir Forumdan Daha Fazlası —
İskəndər Etibar GƏNC AİLƏ ÜÇÜN YADDAŞ BAKI-2009 İskəndər Etibar “Gənc ailə üçün yaddaş” Bakı,”MBM”, 2009, 76 səh. ISBN 978-9952-29-041-8 ©İ Etibar ”MBM” 2009
Bu konu 1986 kez görüntülendi 0 yorum aldı ...Konuyu değerlendir: GƏNC AİLƏ ÜÇÜN YADDAŞ - İskəndər Etibar
5 üzerinden | Toplam: 0 kişi oyladı ve 1986 kez incelendi.
-
02.09.2011, 03:12 #1
- Üyelik Tarihi
- 30.07.2008
- Mesajlar
- 9.712
- Konular
- 3529
- Beğendikleri
- 131
- Beğenileri
- 32
- Tecrübe Puanı
- 100
@Azeribalasi
GƏNC AİLƏ ÜÇÜN YADDAŞ - İskəndər Etibar
Alıntı ile Cevapla
