Atatürk'ün Türk dilinin gelişimi ile ilgili yaptığı çalışmalar

[Dygsuz]

Atatürk'ün Türk dilinin gelişimi ile ilgili yaptığı çalışmalar
(Türkçe Ödevleri)


Bir toplumda duygu, düşünce, anlatım ve kültür birliğini pekiştiren dil, bireylerin aynı sözcük ve kavramlarda buluşmasına olanak vererek, toplumları güçlendirmektedir.

Yüce Önder Atatürk, öncülüğünü yaptığı çağdaşlaşma hareketinde, dil bağımsızlığını, siyasal ve ulusal bağımsızlığın ayrılmaz parçası olarak değerlendirmiştir.

Atatürk, Cumhuriyet''in ilanıyla başlayan ve Ulusumuzu çağdaş dünyanın evrensel değerleriyle buluşturmayı amaçlayan çok yönlü girişiminde Türkçe''nin yalınlaştırılmasına, dilimizin gerçek kimliğine kavuşturulmasına ve yabancı sözcüklerden arındırılmasına büyük önem vermiştir. Yüce Atatürk, dilimizin başka dillerin etkisinden kurtarılması yönünde bugün de şükranla andığımız, öngörülü çalışmalarda bulunmuştur.

Dilde gerçekleştirilen devrimle Ulusumuz, farklı düşünce sistemleri ve yeni yaşam biçimleriyle tanışmış, öz değerlerini evrensel değerlerle buluşturabilmiştir.

Atatürk''ün ve devrimlerinin amaçladığı, toplumumuzu çağdaş uygarlık düzeyine çıkarma düşüncesi, ancak dilimizin, bu düzeyin gerektirdiği kavram, sözcük ve terimleri karşılayacak kültür, sanat ve bilim dili durumuna getirilmesiyle gerçekleştirilebilmiştir.


1931 yılının ilkbaharında, Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün özlemlerinden biri olan, Türk tarihini inceleyecek bir kurum gerçekleştirilmiş, Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti kurulmuş (15 Nisan 1931) ve ertesi yıl da ilk bilimsel toplantısını düzenleyerek bilim dünyasına ayak basmıştır (2-11 Temmuz 1932). Toplantının son gecesinde, tarihimizle olduğu kadar dilimizle de ilgilenen bu cemiyetin bazı üyeleri Gazinin koruyucu başkanlığı altında toplanacak ve su kutsal buyruğun doğrultusunda ikinci bir “Cemiyet”in kuruculuğuna öncülük edecektir:

“Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti gibi bir de ona kardeş bir dil cemiyeti kuralım. Adi Türk Dili Tetkik Cemiyeti olsun.”

Ertesi gün (12 Temmuz 1932) İçişleri Bakanlığına verilen kuruluş dilekçesinde Samih Rıfat başkan, Ruşen Eşref [Ünaydın] sekreter, Celâl Sahir [Erozan] ve Yakup Kadri [Karaosmanoğlu] üye olarak görülüyordu. Mustafa Kemal’in ikinci özlemi de gerçekleşiyordu. Artık Türk Dili Tetkik Cemiyeti de kurulmuştu. Bu gün uzun yıllar boyunca kuruluş günü olarak kutlanır. Son kutlanışı ise 12 Temmuz 2001’dedir. (bk. Türk Dili, 2000 / II, 596, Ağustos 2001).

O günkü adıyla “nizamname” olan tüzükte Kurumun amacı ortaya konulurken bu amaca ulaşmak için tutulacak yol da belirtiliyordu. Bu yollardan dördüncüsünde söyle deniliyordu: “Cemiyet mesaisinin semerelerini her türlü yollardan nesre çalışmak.”

Bu arada ilk Türk Dili Kurultayı’nın toplanması kararlaştırılmış ve bir tarih belirlenmiştir: 26 Eylül-5 Ekim 1932.

[Dygsuz]

Atatürk’ün Türk Dilinin Gelişimi ile ilgili Yaptığı Çalışmalar



Atatürk bizi milliyetimize ve Türk ulusal bilincine sahip kilarken bir taraftan da "Türk Ulusal Dili" üzerinde çalisiyor ve dil devrimini gerçeklestiriyordu.

Bilindigi gibi her ulusun bir dili vardir ve bu dilin de bir fonetigi yani girtlaktan çikan ses yapisi mevcuttur. Konusulan dil; o dile uygun bir fonetikle yazilamadigi takdirde o dil dil olmaktan çikar. Nitekim Türkçe de girtlaktan çikan sesli ve sessiz harfler bellidir. Bu durumu herkesten önce gören Atatürk Türk dilinin yazilisina uygun olan sesli ve sessiz harfleri bilimsel metodla bir araya getirerek konusma fonetigimize uygun bir yazi (alfabe) fonetigini de bize kazandirmis oldu.

Türk Dil Kurumu Türk Dili Tetkik Cemiyeti adıyla 12 Temmuz 1932''de Mustafa Kemal Atatürk''ün talimatıyla kurulmuştur. Cemiyetin kurucuları hepsi de milletvekili ve dönemin tanınmış edebiyatçıları olan Sâmih Rif''at Ruşen Eşref Celâl Sahir ve Yakup Kadri''dir. Kurumun ilk başkanı Sâmih Rif''at''tır. Türk Dili Tetkik Cemiyeti''nin amacı "Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini meydana çıkarmak onu yeryüzü dilleri arasında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmek" olarak tespit edilmiştir. Atatürk''ün sağlığında 1932 1934 ve 1936 yıllarında yapılan üç kurultayda hem kurumun yönetim organları seçilmiş hem dil politikası belirlenmiş hem de bilimsel bildiriler sunulup tartışılmıştır. 26 Eylül-5 Ekim 1932 tarihleri arasında Dolmabahçe Sarayı''nda yapılan Birinci Türk Dili Kurultayı sonunda Kurumun "Lügat-Istılah Gramer-Sentaks Derleme Lenguistik-Filoloji Etimoloji Yayın" adları ile altı kol hâlinde çalışmalarını sürdürmesi kabul edilmiştir. Sonraki kurultaylarda bu kollardan bazıları ayrılmış bazıları tekrar birleştirilmiş; fakat ana çatı değiştirilmemiştir. 1934''te yapılan kurultayda cemiyetin adı Türk Dili Araştırma Kurumu; 1936''daki kurultayda ise Türk Dil Kurumu olmuştur.

Türk Dil Kurumu başlangıçtan beri çalışmalarını iki ana eksen üzerinde yürütmüştür:

1. Türk dili üzerinde araştırmalar yapmak yaptırmak;

2. Türk dilinin güncel sorunlarıyla ilgilenerek çözüm yolları bulmak.

Atatürk''ün kendisi de Türk dili üzerindeki yerli ve yabancı araştırmaları bizzat inceleyerek dönemindeki bilginleri Türk dili üzerinde araştırmalar yapmaya yönlendirmiştir.

Ankara Üniversitesi’nin fakülte olarak kurulan (1935) ilk yükseköğretim kurumu olan Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Büyük Önderimiz’in adını koyduğu ve özel bir misyon yüklediği bir bilim merkezidir. Mustafa Kemal Atatürk Fakültemizin kurulmasını önerirken çağdaş Türkiye’nin yapacağı atılımda hem ulusal bilincin gelişmesi hem de özgür düşünceli bireylerin yetişebilmesi için Türk dilinin Türk tarihinin ve Türk kültürünün derinliğine araştırılmasının en başta gelen koşul olduğuna inanıyordu.