Türkçe'de ekler

[Dygsuz]

Türkçe'de ekler, yapım eki ve çekim eki olmak üzere ikiye ayrılırlar. Türkçe sondan eklemeli bir dildir.

Çekim ekleri

Çokluk eki

İsimlerin sayı bakımından çokluğunu bildirirler.

• elmalar, çocuklar , öğrenciler.

Hal ekleri

- i, -e, -den, -de ekleridir.

• Kitabı ver (belirtme hali)
• Yola bak (yönelme hali)
• Evden geliyorum (ayrılma hali)
• Sıradan insanlarla işim olmaz.
• Sudan sebeplerle yanıma gelme
• Sende kaldı (bulunma hali)
• Bunlar gözde çocuklardır.

İyelik ekleri

Eklendiği isimlerin kime ait olduğunu ifade eder.

• Kitabmız', kitabı, kitabımız, kitabınız, kitapları iyelik eklerini ismin başına benim, onun, bizim, sizin, onların zamirlerini getirerek bulabiliriz.

İlgi ekleri (tamlama ekleri)

"ın, in, un, ün" biçimindedir. Belirtili isim tamlaması kurar.

• kapı—n—ın kol—u , müdür—ün, oda—sı

Eşitlik eki

"-ca, -ce" biçimindedir.

• Sence bu doğru mu?
• Çocukça davranma

Ek eylem ekleri

İsim soylu sözcükler yüklem yapma göreviyle kullanılan eklerdir.

• iyi—y-im, iyi—sin, iyi—dir, iyi—y-iz, iyi—siniz, iyi—dirler

Yapım ekleri

İsim ya da fiil kök veya gövdelerine gelerek onlardan başka isim ya da fiil türeten eklerdir. Yapım ekleri eklendiği sözcüğün anlamını da türünü de değiştirir. Her zaman çekim eklerinden önce gelir. Yapım eki almış bir sözcüğe türemiş sözcük ya da gövde denir. Eğer sözcük yapım eki almışsa basit yapılıdır sözcük çekim eki olsa da basittir.
İsimden isim yapan yapım ekleri (İİYE)

• lık: kömür—lük, göz—lük , kulak—lık …
• lı: Şehir—li , para—lı , ağaç—lı , baş—lı …
• sız: su—suz, para—sız, ev—siz,
• cü: göz—cü, sanat—çı, yol—cu, simit—çi,
• ce: Türk—çe İngiliz—ce
• daş: Çağ—daş, arka—daş, yol—daş
• üncü: üç—üncü beş—inci
• msı: acı—msı ekşi—msi
• cil: et—cil ben—cil insan—cıl
• şın: sarı—şın
• sal: kum—sal kadın—sal
• ıt: yaş—ıt
• cağız: kız—cağız çocuk—cağız
• cık: az-ı-cık küçük—cük
• tı: hırıl—tı cıvıl—tı

İsimden fiil yapan yapım ekleri (İFYE)

• la: su-la, taş-la, uğur-la
• al: çok-al, az-al, dar-al
• l: doğru-l, sivri-l
• a: kan-a, yaş-a, tür-e, boş-a
• ar: yaş-ar, mor-ar, sarı-ar
• da: fısıl-da, horul-dagürül-de
• at: yön-et, göz-et
• ık: geç-ik, bir-ik
• ımsa: az-ımsa, benim-se,küçü(k)-mse
• kır: fış—kır, hay—kır
• an: ev—len, rahat—la
• laş: şaka—laş, der—leş, çocuk—laş
• sa: su—sa, garip—se, önem—se

Fiilden isim yapan yapım ekleri (FİYE)

Fiil kök veya gövdelerine gelerek isim yapan eklere denir:

• ca: düşün—ce, eğlen—ce
• ocak—ecek: giyecek, yok—ocak, aç—ocak
• ak: yat—ak, kaç—ak, dur—ak,
• ga: böl—ge, bil—ge, süpür—ge,
• gan: çalış—kan, unut—kan, kay—gan
• gı: sev—gi, çal—gı, as—kı
• gıç: bil—giç, dal—gıç, başlan—gıç
• gın: yor—gun, bil—gin, bez—gin, bit—gin
• ı,i: yaz—ı, öl—ü, yap—ı, çat—ı, kok—u, doğ—u
• ıcı—ici: yap—ıcı, gör—ücü, al—ıcı, sat—ıcı,
• ık—ik: kes—ik, aç—ık, göç—ük,
• ım—im: say—ım, seç—im, öl—üm, ölç—üm
• ın—in: yığ—ın, ak—ın, tüt—ün, ek—in,
• nç: gül—ünç, sev—inç
• ıntı: kes—inti, çık—ıntı, dök—üntü,
• ır-er: gel—ir, gid—er, ok—ur,
• ış: otur—uş, yürü—y-üş,
• ıt: geç—it, yak—ıt, ölç—üt,
• ma: gülmeyi severim , konuşmayı bil.
• mak: gelmek, gitmek
• tı: belir—ti, kızar—tı