Ampirizm

Bilginin tek kaynaginin deney oldugunu ileri süren ögreti... Bu ögreti bilginin sadece duyumlardan geldigini ve deney disinda hiçbir yoldan bilgi edinilemeyecegini savunur. Bilginin duyumlara dayandigi savi, ustan ve dogustan bilgi olmadigi anlamini içerir. Ampirizm, duyumdan ayri bilgi prensipleri olarak aksiyomlarin, akli prensiplerin, dogustan fikirlerin ve kategorilerin varligini inkar eder. Dolayisiyla bütün bilgimizin dayandigi esaslarin duyulabilir tecrübenin eseri ve mahsulü oldugunu ileri sürer. Önsel (apriori) olan hiçbir seyi kabul etmez.

Ampirizm, insanin dogustan bir takim bilgi esaslari oldugunu iddia eden idealizm ve rasyonalizmin karsisindadir. Ampirizme göre akil, mantiki bir role sahiptir, yani olaylardan degil, müsahedelerden elde edilen önermeleri, tutarli bir sistem halinde tanzim etmek rolüne sahiptir.

Ampirizm, su önemli yanilgilari tasir: diyalektikten yoksun oldugu için tek yanlidir, bilgi sürecinde deneyin rolünü metafizik bir tutumla saltiklastirir. Ikinci olarak ve bundan ötürü bilgi sürecinde düsüncenin rolünü küçümser. Üçüncü olarak ve bundan ötürü bilgi sürecinde düsüncenin göreli bagimsizligini yadsir. Dördüncü olarak ve bunlardan ötürü de öznel ögrenme sürecini etkin bir süreç olarak degil, edilgin bir süreç olarak görür.

Ampirist John Locke dogustan, önsel, bir bilgi olmadigini tanitlamak için “bos levha ( tabula rasa) deyimini kullanmistir. Locke göre insan beyni, dogdugu anda, bos bir levha gibidir. Bu levha, yasandikça, duyular yoluyla elde edilen algilarla dolacaktir. Bu yüzdendir ki yeni dogan çocuk hiçbir sey bilmez ve aptallarin levhalari ömür boyu bos kalir. Çünkü dogustan bilgi yoktur. Bilgi, ancak duyularla elde edilebilir. Kendisine sözü edilmeyen bir seyi kendiliginden bilen bir tek kisi gösterilemez. Anadan dogma körde renk bilgisi yoktur, çünkü rengi algilayamamaktadir.