Meclis-i Ferâmuşan"

[Emine]

Meclis-i Ferâmuşan" (Unutulmuşların Mec-lisi), 1872'de Şuşa'da, Mir Möhsün Nevvab'in te-şebbüsü ile teşkil olunmuştur. Meclisin adı HurşidBânu Nâtevan'm "Meclis-i Üns" üyelerini sarayaçekmesiyle ilgiliydi. Böylece, saraya gö-türüİmeyenler, yani unutulanlar kendi meclislerinikurmuşlardı. Buradan da anlaşılıyor ki, yeni mec-lisin çoğu üyeleri, başlangıçta "Meclis-i Üns"ünüyeleri olarak faaliyet göstermiştiler."Meclis-i Ferâmuşan"m kırka yakm üyesivardı. Şairlerle beraber, buraya hanende ve sa-zendeler de iştirak ediyorlardı. Meclis başkanı MirMöhsün Nevvab aynı zamanda güzel müzikçi vemüzik nazariyatçısıydı. Toplantılar da onun evin-de yapılırdı.Karabağ'm kültürel muhitine büyük etkisiolan "Meclis-i Ferâmuşan" XX. yy. başlarına kadardevam etmiştir.Meclisin başkanı MİR MÖHSÜN MİRAHMED OĞLU AĞAMİRZÂDE NEVVAB,1833'te Şuşa'da doğdu. Mükemmel tahsil almış,Fars ve Arap dillerini, felsefeyi, astronomiyi, ma-tematiği, müziği, Şark Edebiyatını, tarihini, İslâmhukukunu vb. ilim sahalarını bir uzman se-viyesinde öğrenmişti. Bütün hayatı boyunca ho-calık yapmış, evi yalnız Şuşalı olanların değil, tümKarabağ aydınlarının ocağına çevrilmişti. İlminfarklı sahalarıyla ilgili Azerî Türkçesi ve Fars dil-lerinde yirmiden fazla araştırmanın müellifidir.Müzikle ilgili "Vüzuhül-Ergam", didaktik ve pe-dagojik konularda "Pendnâme" ve "Keşf'ül-Heqiqe", astronomiden söz eden "Kifayetü'l-Etfal"bu eserler sırasındadır. Nevvam, ayrıca kendi dö-neminin tanınan ressamlarından biriydi. 1919'daŞuşa'da vefat etmiş ve şehirdeki Mirze Hesen mezarlığında defnolunmuştur.ABDULLABEY ELİBEY OĞLU ÂSİ, 1841'deŞuşa'da doğmuştu. Şair Kasımbey Zâkir'in kızdantorunuydu. Arap, Fars, Rus dillerini, bunun ya-nında, Nevaî eserlerini derinden öğrenmesi ne-ticesinde Çağatay Türkçesini mükemmel bilir,hatta bu dilde şiirler yazardı. Bohem hayatı geçirir,kurallara uymazdı. İsyankâr tabiatından dolayı,kendisine "Âsi" mahlasını seçmişti. Gezellerininyanı sıra güzel mersiye şiirleri de yazmıştır. Ab-dulla Bey Asi 1874'te, 33 yaşında iken vefat et-miştir.SE'Dİ SÂNİ KARABAĞÎ, 1854'te Karabağ'mCinli köyünde doğmuştu. Tahsilim Şuşa'da almış,Nakşibendî terikatmm üyesi olduğundan, dahasonra Türkiye'nin Amasya şehrine göçerek, mür-şidi Hacı Mir Hemze Seyid Nigarî'nin yanında yer-leşmiştir. Klâsik üslûptaki şiirleri, Azerî Türkçesive Fars dillerindedir. Çok genç iken 1879'da Amas-ya'da ölmüş ve orada da defnohmmustur.İBRAHİM BEY AZER, Abdullabey Âsi'nİnbüyük kardeşi, Zâkir'in torunuydu. 1836'daŞuşa'da doğmuş, Karabağ'm sonuncu egemen hanıMehdikulu Han'ın himayesinde büyümüştü. Rusdilinde mükemmel tahsil almış, Rus mah-kemelerinde avukat olmuştur. Farsça ve AzerîTürkçesiyle yazmıştır. 1885'te Şuşa'da vefat edenIbrahimbey Azer'in eserlerinin küçük bir kısmı gü-nümüze intikal etmiştir."Meclis-i Ferâmuşan"iştirakçilerindenMİRZE MEHEMMED KÂTİB İse, 1833'te Şuşa'dadoğmuş, orada tahsil almıştır. Halk şiiri üslûbundayazdığı güzel şiirleriyle ve hattat olarak tanınırdı.Mirze Feteli Ahundzâde'nin dostu olmuş, onunlamektuplaşmıştır. Kâtib, bütün hayatı boyu Şuşa'dayaşamış ve 1888 'de burada rahmetli olmuştur.MİRZE İSMAYIL MEHZÛN, 1821 Şuşa do-ğumlu ve "Meclis-i Ferâmuşan" üyelerinden bi-ridir. Şuşa'nm mahir hattatlarından sayılırdı.1894'te vefat etmiştir.Firudinbey Köçerli'nin, "Karabağ'm üçüncüşairey-i-möhteremesi" dediği FATMA HANIMKEMİNE, Karabağ'daki her iki edebî meclisin -"Mcclis-i Üns"im ve "Meclis-i Ferâmuşan"m- top-lantılarına katılırdı. Köçerli'nin yazdığına göre;"Fatma Hanım hakikatde çok gözel ve zarif bir canidi ve zahirî gözelliyine muvafık bâtinî ve manevîtarafdan dexi ehlak-i hesene sahibesi olub, ziyadehoşhülk, mülayim ve hoşreftar bir nadereyi ze-mane idi". Fatma Hanım 1841Tde Şuşa'da doğ-muştu. Babası Beybaba Bey de "Fena" mahlasıylaşiirler yazardı. Fatma Hanım, Nâtevan'm yakın ar-kadaşıydı. Diğer kalem arkadaşları ile birlikte XIXyy. Şuşa'smın manevî-kültürel hayatında önemli
rol oynamıştı. Her iki dilde güzel gezeller yaz-mıştır. 1898'de Şuşa'da vefat etmiş ve Mirze Hesenkabristanlığında defnolunmuştur.MİRZE EBDÜL HÜSEYNELİ OĞLU ŞAHİN,1849'da Şuşa'da doğmuş ve orada tahsil almıştır."Meclis-i Ferâmuşan"m başlangıç dönemdeki fa-aliyetine katılmış, sonraları Kuzey Kafkasya'nınBuynaksk şehrine göçmüştür. Şiirlerinden az örnekkalmıştır. Kaynaklarda 1900'de Buynaksk'ta vefatetdiği belirtilir.MEŞEDÎ EYYUB BÂKİ "Meclis-i ferâmuşan"şairlerindendir. 1866'da Şuşa'da doğdu. Medresedeve özel muallimlerden ders aldı. Klâsik üslûpta vehalk şiiri üslûbunda eserlerin müellifidir. 1909'davefat etmiştir.Şuşa'daki her iki meclisin faaliyetine katılan,ama "Meclis-i Ferâmuşan"in üvesi olan ME-HEMMED BÜLBÜL GARYAĞDI, tehminen1863'te Şuşa'da doğmuş, mollahane tahsili alnııştır.Şairliğin yanı sıra hanendelik de etmiştir. "Bülbül"mahlasını da bu yüzden kazanmıştır. 1918'de vefatetmiştir. Yarım bir "Divan"ı kalmıştır.HESENELİ HAN KARADAĞÎ, aslen Cenubi-Güney-Azerbaycan'm Karadağ bölgesindendi. De-deleri 1804'te Şuşa'ya göç etmiş, Heseneli Han1847'de burada doğmuştu. Şuşa'daki Rus okulunubitirmesine rağmen kişisel çalışmasıyla Arap veFars dillerini de Öğrenmişti. Orijinal şiirlerinin yanısıra Rus Edebiyatından tercümeler de yapmıştır.1868-1922 yıllan arasında Şuşa'da hocalık yapmış,1929'da ölmüştür.Eserlerinden burada örnek verilen NECEF-QULUBEY ŞEYDA, 1858'de Şuşa yakınlarındakiBaharlı köyünde doğmuş, Şuşa'da medrese tahsiligörmüştü. Fler iki edebî meclisin toplantılarına ka-tılmıştı. Vefat tarihi belli değildir.Burada adları zikredilen ve eserlerinden ör-nekler verilen şairlerden başka, Hesen Kara Hadi,Mehemmedeli bey Mehfi, Abdullabey Abış,Behrambey Fedai, Mirze Eli Müherrir, Mirze İb-rahim Miriş vb. Karabağ şairleri de "Meclis-iFerâmuşan"m üyesi olmuş, onun toplantılarına de-vamlı suretde katılmış, onların bir şair olarak ye-tişmesinde bu incelisin büyük rolü olmuştur.Kaynakça: Firudinbey Köçerli. AzerbaycanEdebiyatı, c. II, Bakı, 1981; Feyzulla Kasimzâde,XIX. Esr Azerbaycan Edebiyatı Tarihi, Bakı,1974; Azerbaycan'ın Âşık ve Şair Kadınları,Bakı, 1991; Poetik Meclisler/Bakı, 1987; MirMöhsün Nevvab, Nesihetnâme, Bakı, 1976

[ŞiMaL]

ellerine saglık