Boncuk Oyası & Boncuk Oyası Çeşitleri

[Dygsuz]

Boncuk Oyası & Çeşitleri

Oyalar genellikle yapıldıkları araca ve kullanılan malzemeye göre adlandırılırlar.
Yapıldıkları araca göre:

1- Tığ oyaları
2- İğne oyaları
3 -Mekik oyaları
4 -Firkete oyaları
5 -Şiş oyaları

Kullanılan malzemeye göre:

1 -Boncuk oyaları
2 -Pul oyaları
3 -İplik oyaları
4 -Bez oyaları
5- Koza oyaları
6- Mum oyaları
7- Kağıt oyaları

BONCUK OYALARI

Boncuğun Türklerin yaşamında önemli bir yeri vardır. Eski Türklerde özellikle nazara karşı bir koruyucu olarak takı yapımında ve giysi süslemelerinde kullanılmıştır.

Divan-ü Lügat-it Türk’te boncukla ilgili olarak yapılan “bodh: bodh moncuk=misk ile ramekten yapılan boncuk. Bunu kadınlar takınırlar.” (DLT CIII, S 121) açıklaması, bin yıl öncesinde Türklerde boncuğun çeşitliliğini göstermektedir.

Boncuk, dünyada birkaç yıldır gündemde. Takıdan ev aksesuarlarına, hatta mobilyaya kadar her yerde boncuk modası var. Oysa Anadolu kadını boncuğun güzelliğinin, çekiciliğinin, insanı rahatlatan özelliğinin yüzyıllar önce farkına varmış, birbirinden güzel yüzlerce oya yaparak onu "baş üstünde" taşımıştır.


Oya türleri içinde Anadolu'da en yaygın olanı boncuk oyalarıdır. Ana malzemesi boncuk ve ipliktir. Adını, yapımında kullanılan boncuktan almıştır. Boncuktan başka metal pul, plastik pul ve halka, serum hortumu, doğal ürünler, elde hazırlanmış püsküller, bezler, kağıtlar da boncuk oyası yapımında kullanılır. Önceleri yalnız beyaz tülbentlere dikilen boncuk oyaları sonradan renkli yazmalarda da kullanıldı.

Çeyiz geleneğinde boncuk oyalarının yeri büyüktür. Her genç kızın çeyizinde, ailenin ekonomik durumuna göre 50-100 arası boncuk oyalı tülbent bulunur. Bu oyaların bir bölümü gelinin ve damadın yakınlarına hediye olarak dağıtılır. En güzel oyalı örtüler kaynanaya ve görümcelere verilir. Ayrıca düğünden sonra gelin görmeye gelen konuklara da oyalı yazmalar dağıtılır.


Kültür Köprüsü Boncuk Oyaları

Geleneksel el sanatı ürünlerimizin ince, güzel ve zengin örneklerinden olan boncuk oyaları, bir sanat ürünü olmalarının yanı sıra yapıldıkları yörenin doğal durumu, iklim ve bitki özellikleri, yörede yaşayan canlılar, kullanılan araç gereçler, halkın sosyal ilişkileri, inançları, kısaca yaşam biçimi hakkında da bilgi verir. Aynı oyaya Artvin'de subay sırması, Konya'da yılan kemiği, Balıkesir'de tren yolu denmesi bunun güzel bir örneğidir.

Oya adlarında yöresel özellikler:

Çiçekler; asma gül, güllü, karanfil oya, laleli, papatya, sümbül, boru çiçeği, dağ lalesi, gelincik, menekşe, küpe çiçeği, mum çiçeği,

Ağaçlar; bağ yaprağı, söğüt yaprağı, pıynar yaprağı, bahar dalı, kiraz oya, limon çekirdeği, çınar yaprağı,

Sebze ve meyveler; domates, maydanoz, biber oya, patlıcan oya, karnabahar; çilek, muz oyası, portakal, üzüm, dut kurusu, karpuz çekirdeği,

Yörede yaşayan canlılar: Böcek oya, örümcekli, sülük oya, eşek arısı, kelebek, kıllı kurt, kırk ayak, yılan kemiği; ördek gözü, geyik boynuzu, kaz ayağı, keçi memesi, tavşan kulağı, sıçan dişi, sığır sidiği.

Yöredeki kullanım araçları: Fayton tekeri, tren yolu, makine bıçağı, motor izi, çalı süpürgesi, kazan kulpu, merdiven, berber aynası.

Yöre insanının sosyal ilişkileri ve inançları: Elti çatlatan, kaçan kızın eteği, bey geldi hanım sallandı, kaynana dili, zenginler oyası, Ecevit burnu, Türkan Şoray küpesi; molla çiçeği, iftar tabağı, çarkıfelek, tespih oya, çitlembik oya (nazara karşı).


Manilerde türkülerde oyalar:

Oyalar, Anadolu kadının yaşamında öylesine önemli ve yaygındır ki duygu dolu türkülerde, manilerde oyalara da yer verir; o da yetmez çocuklarının adını oya koyar.

Çemberimde gül oya
Gülmedim doya doya
Dertlere karıyorum
Günleri saya saya

Mendili oyaladım
Dürmeye kıyamadım
Dürmeye kıyamazken
Nazlı yare yolladım

Mendilim oyalıdır
Sevdiğim buralıdır
Geçme kapım önünden
Yüreğim yaralıdır


Oyalı da yazma başında
Kalem oynar kaşında
Yeter beklettiklerin
Çeşmelerin başında

Başındaki yazmanın
Oyaları dışında
Beni aklına getir
Masaların başında

Şu dağların ovası
Şahinlerin tuvası
Oturmuş da yarim oy
İşler boncuk oyası

Balıkesir Boncuk Oyaları

Balıkesir, boncuk oyaları yönünden çok zengin bir yöremizdir. Tığ, iğne, mekik ve firkete kullanılarak yapılan boncuk oyaları, canlı renkleri parlak boncukları, pullarıyla göz alıcı güzelliktedir. Takı zenginliğindeki ağır oyalar kadının hem oyası, hem küpesi, hem kolyesidir. Süslenme bir sanata dönüşmüştür.


Yörede başörtüsü için bağlamak, örtünmek yerine kullanılan "tartınmak" sözcüğü, bol boncuklu, pullu oyaların ağırlığını anlatır niteliktedir

Yazmaların kenarlarına parlak renkli saten şeritler dikilmesi, bu şeritler üzerinde birden çok boncuk oyasının yer alması da bu yöreye özgüdür.

Gelin Tacı Yelpaze Oyası


Leblebi Oyası


Bahar Dalı Oyası


Elti çatlatan Oyası


Ojeli parmak Oyası


Çilek Oyası


Dürme Oyası


Domates Oyası


Kabak Çiçeği Oyası


Bey Geldi Hanım Sallandı Oyası


Arpa Sapı Oyası


Çitlembik Oyası


Molla Çiçeği Oyası


Karanfil Oya


Geyik Boynuzu Oyası


Karpuz Dilimi Oyası


Kelebek Oyası


Papatya Oyası


Üzüm Oyası


Pınar Yaprağı Oyası


Ay Yıldız Oyası


Susam Gocuğu(Patlıcan Oyası)


Motor İzi Oyası

Çeşitli kaynaklardan derlenmiştir...