Halk Oyunlarının Oluşunda Yatan Etkenler Nelerdir?

[Emine]

Halk Oyunlarının Oluşunda Yatan Etkenler Nelerdir?


1- Doğal etkenler: Su baskını deprem fırtına şimşek v.s. gibi doğal olaylardan etkilenme sonucu oluşan halk oyunlarında doğanın bu güçlerinin izlerini görmek olasıdır. Örneğin: Artvin dolaylarında oynanan Deli Horon - Coşkun Çoruh'ta Çoruh ırmağının düzenli düzensiz akışları yansılanmıştır.

2- Yöre Nitelikleri: Oyunun doğduğu yörenin dağlık ovalık olması sıcak ya da soğuk bir iklim taşıması hatta hatta daha derinlemesine bir gözlemle söylersek yörenin sıra dağlar tek dağlar biçimini taşıması dahi oynların kişiliğinde açıkça görülmektedir.

3- Kişi Adları: Bazı yörelerde kendilerinden söz ettirecek derecede önemli işler başarmış kişilerin adları birçok oyunlarımıza isim olmuştur. Örneğin; Atabarı Sinanoğlu Zeybeği Oğuzlu Abdurrahman Halayı v.s.) gibi. Özellikle Trakya'da kişi adı taşıyan oyunlara çok rastlanır. Debreli Hasan Kâzibe Kara Yusuf Ali Paşa bunlara örnek olmaktadır.

4- Dinler: Şamanizm ve İslamiyetin etkisi Sinsin Samah ve mevlevi oyunlarımızda görülür.

5- İnsan-Hayvan İlişkileri: Türkler'de ilk çağlardan beri gerek dinsel kalıntılar sonucu gerekse ekonomik yaşantı nedenleri ile insan-hayvan ilişkileri birçok oyunun konusuna girmiştir. Kartal Halayı (Tokat) Tavuk Barı (Erzurum) Antalya ve Burdur yörelerinin Teke Zortlatmaları bunlara birkaç örnek olabilir.

6- Doğa Verimi ve Üretimi Günlük Yaşam: Özellikle Silifke ve İçel yöresinin oyunlarında kıtlıktan kurtulup bolluğa erişmenin sevinci doğa verileri karşısında duyulan şükran duygusu günlük yaşam (yoğurt yapma yayık dövme inek sağma ekmek yoğurma v.s.) gibi günlük uğraşlar açıkça sergilenmektedir.

7- Askeri Düzen ve Savaş: En büyük özellikleri erlik savaşçılık olan Türkler'in birçok oyunlarında yapılarının özlerinin bu niteliği anıtlaşmıştır. Bursa'nın Kılıç-Kalkan'ı Cirit oyunları Köroğlu Barı bunlara birkaç örnek olabilir. Ayrıca bu özellik bazı efe oyunlarında da görülebilir.

8- Bölge İl Adları: Çorum Halayı Dikili Zeybeği Sivas Halayı Balıkesir Bengisi Tekirdağ Karşılaması Balkan Gaydası Tırakya Horası İstanbul Kasabı Aydın Zeybeği v.s. örneklerinde görüldüğü gibi bazı yöre ve il adları da oyunlarımıza isim olmuştur.