Urartular Dini

[ŞiMaL]

Urartular’da Din

Başkent Tuşpa (Van) olan Urartu Devleti; en güçlü döneminde günümüzdeki Doğu Anadolu Kuzeybatı İran Irak'ın küçük bir bölümü ile Ermenistan'ın güneyine egemendi. Sınırları kuzeyde Erzurum-Kars-Ardahan yaylası güneyde Toroslar doğuda Urmiye Gölü havzası batıda Fırat Nehri (şimdiki Karakaya baraj alanı) olarak çizilebilir. Urartu döneminde kuzeyde Diauehi Qulha Tariu ülkeleri ile bozkırlı Isqugulu toplumları batıda Hatti (Melitea Qumaha ve Tabal) güneyde Assur güneydoğuda Mana ve Parşua ülkeleri bulunmaktaydı.



Urartu adına Assur yazıtlarında ilk kez Uruatri biçiminde M.Ö.XIII.yy rastlanmaktadır. M.Ö. XIII yy ile IX. yy arasında Uruatri ve Nairi toplulukları Doğu Anadolu'da beylik ve aşiretler halinde yaşamışlardır.
Bölgede Urartularda Krallık M.Ö. IX. yy ortasında I. Sarduri ile ilan edilir. İlk Urartu yazıtı ve Van Kalesi'ndeki ilk anıtsal mimari bu krala aittir. Uratu Krallığı ;M.Ö. 7. yy'daki en güçlü krallarındandan biri olan II. Rusa'dan sonra ise gittikçe zayıflamış ve M.Ö. VI. yy başlarında tarih sahnesinden çekilmiştir



Urartular’da Din ve Tanrılar
Van/ Meher Kapı anıtındaki yazıta göre Urartu'da adlarına belirli dönemlerde kurban kesilen ve ilk üç sırayı Haldi Teişeba ve Şivini’nin paylaştığı 79 tanrı tanrıça tanrısal özellik bulunmaktadır.Haldi ;(Eşi Bagbartu/ Bagmaştu/ Arubani) Urartuların baş tanrısı idi. Haldi Assur yazıtlarında XIII.yy'dan itibaren rastlanan bir isim idi. En büyük tapınağı Muşaşir'de idi. Teişeba (Fırtına T) Hurri kökenlidir ve Hititlerde Teşup ile aynı tanrı olmalıdır. Şivini de (Güneş T) Hurri kökenlidir. Hititlerdeki Şimegi'nin karşılığıdır.
Urartular Anzaf Çavuştepe Ayanıs ve Toprakkale gibi büyük merkezlerde tanrıları için kule tipi tapınaklar ve Meherkapı gibi açık alanlardaki kayalara kapı görünümlü kutsal nişler yapmışlardı



Ölü Gömme
Urartu'da yakarak veya yakmadan gömü yapılmaktaydı. Yönetici kesim ve olasılıkla aileleri büyük kale ve merkezlerin yakınındaki çok odalı kaya mezarlarına birlikte diğerleri ise olasılıkla sosyal statülerine göre toprak altına inşa edilen oda mezarlara basit toprak mezarlara veya yakılarak urne adı verilen küplere gömülmekteydiler. Merkezde Van Kalesi batıda Palu Mazgirt Altıntepe'de kuzeyde Aras Nehri'nin güney bölgesinde doğuda Sangar (İran'da Bastam'ın kuzeyi) gibi önemli merkezlerin yakınında çok odalı kaya mezarları bulunmaktadır. Dilkaya Karagündüz ve Yoncatepe'de ise soyulmadan günümüze ulaşmış içinde birden çok gömü bulunan yeraltı oda mezarları incelenmiştir.
KAYNAK :K.KÖROĞLU