Bakü Hanlığı

[Emine]

Bakü Hanlığı, 1718-1806 yıllar arasında Azerbaycanın doğusunda hüküm süren bir hanlık.
Bakü hanlarının buncuğu (Azerbaycan Tarih Müzesi)

18. yüzyılda Azerbaycan topraklarında, Mirza Muhammed Han tarafından kurulan hanlıklardan biridir. Mirza Muhammed Han yönetimde olduğu 20 yıl boyunca (1747-1768), ülke ekonomisinin ve ticaretinin gelişmesine çalıştı. Aynı zamanda denizci olan Mirza Muhammed Han, gerek ticari, gerekse de askeri sebeplerle, ülkede gemiciliğin ve tersanelerin gelişmesi için şahsen girişimlerde bulunup, bu konuda öncülük yaptı. Melik Muhammed Han'ın ölümünden sonra Bakü tahtına oğlu II Mirza Muhammed Han çıktı. II. Mirza Muhammed Han Azerbaycan'ın ünlü tarihçi-şair ve eğitimcisi Abbaskulu Ağa Bakıhanov'un babası idi. [1]

Bu dönemde ekonomi canlanmış olmakla birlikte, XVIII asrın sonlarında İran hükmdarı Ağa Muhammed Şah Kaçar'ın amansız ve yok edici baskınları Azerbaycan'a fazlasıyla zarar vermiştir. 1795 senesinde, Ağa Muhammed Şah Kaçar Bakü'yü ele geçirip yağmalamış olmakla birlikte,kısa bir sürede ordusuyla birlikte Şirvan'dan çekildi.

Hanlıklar döneminde Bakü Hanlığı 39 kentten ibaret idi və toplam 500 kişilik ordusu vardı.[2]

Bakü Hanlığı, Rusya-İran savaşları sonucunda Rusya topraklarına katıldı. 1813 ve 1828 yıllarında Gülüstan ve Türkmençay antlaşmaları imzalandı. Azerbaycan Araz Nehri boyunca, Rusya ve İran arasında paylaştırılarak bölündü.

[Emine]

Abbaskulu Ağa Bakıhanov – Azerbaycan bilim adamı, şair, Azerbaycan'daki eğitimcilik hareketin ilk önderlerinden biridir.

Bakü yakınlarındaki Hile köyünde (günümüzdeki Emircan kasabası) doğdu.

1781-1791 yıllarında Bakü hanı olmuş II. Mirza Muhammed Han'ın oğludur. Annesi asil bir Gürcü ailesindendi.

1806 yılında babasının Kuba bölgesine yönetmen tayin olunması üzerine ailesi buraya göçtü ve tahsilini Kuba'da devam ettirdi.

Mükemmel tahsil almış, Fars ve Arap dillerini oğrenmişti.

1820'da Rus Kafkasya Ordusunda askeri hizmet yaptı, Rus dilini oğrendikten sonra 1822'de Kafkasya başkomutanlığı nezdinde Şark dilleri mütercimi görevine tayin edildi.

1827-1829 yıllarında Rusya'nın İran ve Türkiye ile yaptığı diplomatik görüşmelerde yer aldı ve Türkiye'den Rusların götürdükleri kitap ve elyazmaların listesini hazırlamakla yanaşı onların ilmi değerinin de ortaya çıkmasına yardım etti.

İlk yıllar Küdsi takma adı ile şiirler yazsa da sonradan ilmi araştırmalara daha çok ilgi gösterdi.

1841 yılında uzun zamandan topladığı malzemeler esasında Azerbaycan ve Dağıstan tarihi ile ilgili Fars dilinde yazdığı "Gülistan-i İrem" eserini tamamladı, 1843-1844 yıllarında eseri kendisi Rus diline çevirdi, ancak maddi destek bulunmadığından sağlığında yayınlanmadı, Azerbaycan tarihinde önemli yeri olan "Gülistan-i İrem" eseri Rusça 1926'da, Azerbaycan Türkcesinde ise 1956'da basıldı.

1841'de albay rütbesi aldı ve yeniden askeri hizmete getirilmesi üstüne Tiflis'e göçtü.

Bu yıllarda M.Ş.Vazeh, İ.B.Kutkaşenli, M.F.Ahundov, A.S.Griboyedov ve A.S. Puşkin gibi tanınmış simalarla tanıştı.

1846 yılında Mekke'ye giderken İstanbul'a uğradı ve Osmanlı sultanı I.Abdülmecid tarafından kabul edildi. Gök cisimleri hakkında Arapça yazdığı eserini sultana takdim etti ve bu eser Osmanlıca 1848'de İstanbul'da basıldı.

Veba hastalığına tutulan Bakıhanov Ocak 1847'de Hac ziyaretini tamamladıktan sonra Mekke ile Medine arasındaki Vadi-Fatima adlanan bir yerde öldü ve orada da defnolundu.
Kategori:

Azeri yazarlar