Arada biz kaynamayalım

[Vuslata Hasret]

İran, Türkiye'nin desteğiyle kaç kuş vuruyor?


...

Kararlılığın gösterildiği konu, bazı durumlarda birilerini karşıya almak anlamına gelir. Türkiye açısından İran, tam da bu kararlı dış politika çerçevesindeki çelişkileri barındıran bir konu. Türkiye, İran’ın nükleerleşmesine engel olmanın en yararlı yolunun bu ülkeyle diyalogun sürdürülmesi olarak görüyor. Üstelik ekonomik avantajları nedeniyle ekonomik yaptırımların sertleştirilmesine karşı çıkıyor; ayrıca İran’ın sisteme yavaşça kazandırılması gereğinde ısrar ediyor. Bu kararlılığının İran tarafından ne ölçüde dikkate alındığı ve değerlendirildiği şüpheli. Geçmişte savaş olasılığının bile gündeme geldiği Suriye ile bugün ilişkiler bu denli gelişebildiyse, bunda Türkiye’nin kararlılığı kadar Suriye’nin durumu algılamış olmasının da etkisi vardı.

Konu İran olduğunda, Suriye ilişkileri gibi bir örneğin beklenmesi zor olabilir. Zira Türkiye’nin kapasitesi ve gücü Suriye ile karşılaştırılamaz; Suriye’ye karşı kararlılık, küresel güçlerden fazla tepki de almaz. Oysa İran’a karşı sürdürülen kararlılık, hem güç ve kapasite bakımından hem de karşıya alınan oyuncular bakımından bazı riskler taşıyabilir. İran, Türkiye ile işbirliği yaptığında her iki tarafa da avantaj sağlayacak bir ülke, ancak Türkiye’nin rakibi. Bu rekabetin Ortadoğu ve Orta Asya’da tatlı-sert sürdüğü söylenebilir. Ancak İran aynı zamanda Batı ittifakının hedefi durumunda bir ülke, Türkiye ise bu ittifakın içinde. Dolayısıyla, nükleerleşme konusunda İran’a haksızlık yapıldığı düşünülse bile, hem İran’ın tutumu hem de batılı müttefiklerin ısrarı Türkiye’nin kararlılığını sürdürmede zorluklar yaratabilir.

ABD’nin ambargo ya da yaptırım kararlarının Türkiye’yi bağlamadığını sık sık dile getirmek, bir yandan BM’deki “hayır” oyu ile uyumlu olabilir. Ancak, NATO çerçevesinde füze sisteminin Türkiye topraklarına yerleştirilmesi söz konusu olursa, ABD tutumlarının Türkiye’yi bağlamadığı konusunda ısrar etmek anlamlı sonuçlar vermeyebilir. Öyle anlaşılıyor ki, nasıl ABD küresel siyasetini, Türkiye gibi bir dizi ülkeyle olan ilişkisini İran üzerinden düzenleme gayretindeyse, Türkiye de ABD ya da AB ile pazarlıklarında “İran” konusunu kullanır olmuş. Sorun şu ki, İran’ın Türkiye’ye yardım eden bir hali yok, hatta tam tersine Türkiye’nin Batılı müttefikleriyle kendisi için mücadele ediyor şeklinde görülmesinden son derece memnun. Bu yolla hem ABD ile mücadele eden cepheyi genişlettiğini, hem İsrail’i çevrelediğini hem de Arap dünyasındaki Türkiye etkisini sınırladığını hesaplıyor olabilir.

Beril Dedeoğlu / Star'daki köşesinden ilgili kısım