Karabağ Savaşı

[Dygsuz]

Karabağ Savaşı
Vikipedi, özgür ansiklopedi



[Linkleri Görebilmek İçin Üye Olmanız Gerekmektedir. Üye Olmak İçin Tıklayın...]


Karabağ Savaşı (Şubat 1988 - Mayıs 1994), Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlanmasını isteyen[5] Ermeniler ile bunu kabul etmeyen Azeriler arasında başlanmış ve Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra Azerbaycan Cumhuriyeti ile Ermenistan Cumhuriyeti arasındaki çatışmaya dönüşen bir savaş.

Savaş öncesinde ve etnik çatışmaların sıcak savaşa dönüşmesi sonrasında Sumqayıt Pogromu, Kirovabad Pogromu, Bakü Pogromu gibi pogromlar, Hocalı Katliamı ve Maragha Katliamı gibi katliamlar yaşanmıştır.



Başlangıç

Karabağ tartışması 1988-1989 yıllarında bölgede yoğun nufusa sahip olan Ermenilerin bağımsızlık için referandum düzenleyip bağımsızlık kararı almasıyla başladı. İki toplum arasında meydana gelen karşılıklı çatışmalar ve sokak gösterileri Azerbaycan ile Ermenistan arasında büyük bir gerilim yaratmış ve yüzbinlerce kişi bu tartışmalar sonrasında yaşadığı topraklardan göç etme durumunda kalmıştır.

Ermenistan'da yapılan ve yaklaşık 40.000 kişinin katıldığı gösteri sonrasıda Ermenistan'ın Karabağ'a saldırması çatışmaları sıcak savaşa dönüştürmüştür.

[Dygsuz]

Askeran Çarpışması

Karabağ Millî Konseyi Dağlık Karabağ'ın Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne verilmesi için talepte bulunmuştur. İki gün sonra, 22 Şubat 1988'de Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin yerel merkezlerini kuşatıp Stepanakert'te Azerilerin öldürüldüğüne dair bilgiyi isteyen fakat yanıtından memnun kalamayan Azeri kalabalığı Dağlık Karabağ'a doğru yürümeye başlamıştır. Yetkililer yaklaşık bin polisiyle isyancıları bastırmış ve Askeran bölgesinde iki Azeri ölmüş ve 50 Ermeni köylü ve belirsiz sayıda Azeriler ve polisler yaralanmışlardır.

[Dygsuz]

[Linkleri Görebilmek İçin Üye Olmanız Gerekmektedir. Üye Olmak İçin Tıklayın...]

Silah deposı olarak kullanıldığı şüphelenilen Gandzasar manastırı da Sovyet güçlerinin hedef olmuştur. Fakat sempatizan olan Rus subayı aramanın yapılmasını reddetmiştir.



Sumgayıt Pogromu

27 Şubat 1988'de Azeriler'den oluşan grup[6] hem sokaklarda hem de apartmanlarında Ermenilere saldırmıştır. Yağamaların yayılması ve polis memurların ilgisiz kalmasından dolayı durumu daha da kötüleştirmiştir [kaynak belirtilmeli]. SSCB Genel Savcılığı (Генерaльный проkурор СССР)'nın açıklamasına göre, 26 Ermeni ve 6 Azeri olmak üzere toplam 32 kişi ölmüştür. Ancak görgü tanıkları çok büyük sayı aktarmaktadırlar.[7] Birçoğu, 30 kişi değil, en azından 200 kişinin öldürüldüğünü savunmaktadır.[8]

[Dygsuz]

Kirovabad Pogromu

Kasım 1988'de Kirovabad (bugünkü Gence) kentinde Azeriler tarafından işlenen ve Ermeni sakinlerini hedef alan pogrom yaşanmıştır.


Kugark'ta katliam

Arif Yunusof'un yazısına dayanarak Ekspress-khronika gazetesinin aktardığına göre, Kasım 1988'de Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin Kugark (Gugark / Գուգարք) kasabasında meydana gelen Azerilere yönelik katliam yaşanmış ve 21 Azeri öldürülmüş ve onlardan 15'i olaylar sırasında yanmıştır. 12'si Barkan kasabasında yaşayan Azeriler idi..


Bakü Katliamı

13 - 20 Ocak 1990 tarihleri arasında Bakü'de Azeriler tarafından Ermeni sakinlerine yönelik pogrom gerçekleştirilmiştir.. Bu olay sonucunda 48 kişi ya da 66 kişi öldürülmüştür.

[Dygsuz]

Kara Ocak

Etnik gruplar arasındaki çekişme iki ülkenin nüfusunun, Azerbaycan'daki Ermenileri Ermenistan'a ve Ermenistan'daki Azerileri Azerbaycan'a dönmeye zorlamıştır.[18] Ocak 1989'da Dağlık Karabağ'ın durumunun Moskova'daki merkezi hükûmetin geçici olarak bölgeyi kontrol altına alnasına kadar büyümüş ve bu hareketi çok sayıda Ermeni tarafından memnuniyetle karşılanmıştır.1989 yazın Azerbaycan Halk Cephesi önderleri ve her zaman artan destekçileri, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ni Ermenistan'a karşı demiryolu ve hava ablukasını uygulamaya zorlamaya başarmış ve kargo ve malların %85'inin demiryolu vasıtasılya ulaştıran Ermenistan'ın ekonomisini felce uğratmışlardır (SSCB'nin geri kalan yerlerden Nahçıvan da kesilmiş oldu).[18] Ermenistan'a giden demiryolu servislerin engellenmesi kısmen Ermeni militanların Ermenistan'a giren Azeri tren ekiplerine saldırması yüzünden olmuştur. Daha sonra tren ekipleri Ermenistan'a gitmeyi reddetmeye başlamışlardır.

Ocak 1990'da Bakü'de Ermenilere karşı gerçekleştirilen başka bir pogromdan dolayı, Gorbaçov olağanüstü hal ilan etmek ve düzeni geri getirmek için MVD birliğini göndermek zorlamıştır. Sokağa çıkma yasağı belirlenmiş ve askerler ile kabaran Azerbaycan Halk Cephesi arasında çatıpşmalar yagın olmuştur. Bir olayda Bakü'de 120'den fazla Azeri ve 8 MVD askeri öldürülmüştür. Ancak bu süre içinde Azerbaycan Komünist Partisi, kentteki Ermeni nüfusunu korumaktan ziyade partiyi iktidarda tutumayı düşünüp MVD askerlerini göndermeyi gecikmiştir. Aynı zamanda "Kara Ocak" (Qara Yanvar) olarak anılan olaylar, Azerbaycan ile Rusya arasındaki ilişikileri belirlemiştir. Aralık 1988'de çatışma Kirovabad ve Nahçıvan dahil olmak üzere Azerbaycan'ın diğer kentlere de yayılmıştır. Orda Sovyet Ordusu, Ermenilere yönelik saldırlarını durdurmaya çalıştığı zaman 7 kişi (4'ü asker) öldürülmüş ve yüzlerce kişi yaralanmıştır.

[Dygsuz]

Koltso Harekâtı (1991)

30 Nisan - 15 Mayıs 1991'de Sovyetler Birliği MVD (Министерство внутренних делve / İçişleri Bakanlığı) ve Savunma Bakanlığı (Министерство обороны), Dağlık Karabağ Özerk Oblastının Şaumyan ilinde Koltso Harekâtı (Rusça: Оперaция Кoльцo / anlamı: "Halka Harekâtı") kod adı altında MVD birlikleri ve OMON (Отряд милиции особого нaзнaчения / Özel amaçlı polis ekibi) ekiplerini kullanıp ve resmî olarak bir "pasaport kontrol işlemi" gerekçesini göstererek, Dağlık Karabağ'daki yasadışı Ermeni milis müfrezelerini silahsızlandırmayı amaçlamışlardır.

Ancak, belirtilen amaçlarına aykırı bir şekilde, Sovyet askerleri (Sovyet 4. Ordusuna bağlı 23. Motorize Piyade Tümeni) ve ağırlıklı olarak Azerilerin bulunduğu OMON ve ordu birlikleri, Şaumyan'daki Ermenilerle meskûn 24 köyü zorla boşaltırmıştır. Yerli Ermeniler Dağlık Karabağ'ın başka yerlerine ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne göç etmek zorunda kalmışlardır. İngiliz gazeteci Thomas De Waal, bu harekâtı Sovyetler Birliği'nin ilk ve tek iç savaşı olarak değerlendirmiştir. Erik Melander, Sovyet ve Azeri askerlerin bu ortak hareketini etnik temizlik saymıştır

[Dygsuz]

SSCB'nin dağılmasından sonra

Hocalı Katliamı

25 Şubat 1992'de Hocalı kentinde, "Memorial" İnsan Hakları Savunma Merkezi ve İnsan Hakları İzleme Örgütü'ne göre 366. Motorize Piyade Alayı'ın desteğindeki Ermenistan Silahlı Kuvvetleri tarafından Azeri siviller öldürülmüşlerdir. Ölenlerin sayısı, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin resmî kaynaklarına göre, 106'sı kadın, 83'ü çocuk olmak üzere 613 sakin ve Zaman gazetesi'nin tahminine göre toplam 1.300 kişi öldürülmüştür.


Ağdaban'a saldırı

Turan ve AssA-İrade'nin Azerbaycan Savunma Bakanlığı'na dayanarak yaptığı açıklamaya göre, 8 nisan 1992'de Kelbecer Rayonu'nun Ağdaban köyüne yönelik düzenlenen saldırıda en az 21 sivil ölmüş ve yaklaşık 60 kişi yaralanmıştır.

Maragha Katliamı

10 Nisan 1992 tarihinde Terter rayonu'nun Maragha köyü Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri tarafından saldırılmış ve Ermeni siviller öldürülmüştür. Zararlarını gözeten ve görgü tanıklarıyla röportaj yapan Caroline Cox'a göre, Azerbaycanlı askerler yaklaşık 45 köylünün başını kesmiş ve köyü yakıp yağmalamışlardır. Ve yaklaşık 100 Maragha'lı bayan ve çocuğu kaçırmışlardır.


Tehran Görüşmesi

7 Mayıs'ta İran İslam Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani, Levon Ter-Petrosyan ve Yakup Mamedov'u Tehran'a davet etmiş ve 8 Mayıs'ta görüşmüş ve barış anlaşmasının temel ilkeleri belirten communiqué'yi imzalamışlardır.

[Dygsuz]

Şuşa Muharebesi

Ermeni kuvvetlerinin Karabağ savaşı'ında kazandıkları ilk kayda değer askeri zaferdir. Şuşa kasabası'nın ele geçirilmesi aynı zamanda Stepanakert'in ele geçirilmesinin tek yolduydu.[36][37] Ağırlıklı olarak dağlık alanlardan oluşan Şuşa'nın ele geçirilmesi için oluşturulan komando birliğinin başındaki Arkadi Ter-Tadevosyan farklı stratejiler uyguladı.[38] Buna göre özellikle diaspora kanadından savaşa katılan aralarında Taşnak mensuplarınında bulunduğu Ermeni gönüllü alaylarının sık ve aralıklarla daha önce seçilmiş Azeri noktalarına saldırılar planlandı. Nitekim kısa bir süre sonra çözülmeye başlayan Azeri kuvvetlerine karşı 8 Mayıs 1992'de yaklaşık 1.000 kişilik birlikten oluşan Ermeni kuvvetlerinin Şuşa harekatı gerçekleşti. Ağır toplarla karşılık vermeye çalışan Azeri birliklerine karşı yaklaşık 2 gün süren çatışmalardan sonra Şuşa tamamen Ermeni birliklerinin kontrolüne geçti.

"Laçın Koridoru" nun açılması

Not:adı geçen koridor hakkında bilgi yok.

[Dygsuz]

1992 Haziran-Temmuz taarruzları

1992 Haziran-Temmuz taarruzları Karabağ Savaşında olmuş bir savaş dizisidir.Ermeniler Şuşa ele geçirdikten sonra KGB'deki bir Ermeni sempatizanı Azeri taaruzunu yapılacağını söylemiştir.Bunu duyan Ermeniler hemen savunma hattı oluşturmaya başladı.Ermeniler bölgeye çok sayıda mayın,makineli tüfek ve kum torbası ile savunma oluşturdu.Bu teçsisatların tamamını Ruslardan aldılar.Azeriler Haziranda taaruzlarına başladı ancak hepsi püskürtüldü.Temmuzun ortalarında savaş iyice kızıştı fakat Ermenilerin gece yaptığı bir baskınla Azeriler taaruzlarını kesti ve geri çekildi.

[Dygsuz]

Mardakert ve Martuni Taarruzları


Mardakert ve Martuni Taarruzları 1992 yılında yaz sonu ve sonbaharın başında Ermeniler ve Azeriler arasında Karabağ Savaşı sırasında meydana gelmiştir.

Saldırı 27 Haziran'da, Melkonian savaşçıların karşı koymaya çalıştıkları Jardar köyünün yakınlarına doğru başlatıldı. Tanksavar mermileri Azerilerin zırhlarını yok etti ve müfrezelerin istilaya karşı koymalarını sağladı. Sıcak çatışma bölgelerinde manevra alanı kısıtlı olduğunda ve savunucuların bu araçları kolaylıkla vurduğu hassas hedeflerde zırhlı araçların hazır bulunmasının faydasız olduğu kanıtlandı. İlerleyen günlerde ve haftalarda Azeriler tarafından birkaç saldırı daha yapıldı. Bu saldırıların hepsi savuşturuldu ve Melkonian'ların örgütlenmesi ve liderliği itibar kazandı.[1] Sonraki saldırılar her iki taraftan da yüzlerce daha fazla erkek ve zırhlı araç içeriyordu. Herbir tarafta da çok sayıda zayiat olmasına rağmen, Azerilerin ölü ve yaralıları Ermenilerinkinden çok daha fazlaydı.



Ağustosun sonlarında, iki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler arttı ve iki ülke de Almatı'da Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından düzenlenen ateşkes antlaşmasını kabul etti. Bu, 1 Eylül'den itibaren başlayacaktı ve yerleşim bölgesindeki uluslararası gözlemciler tarafından incelenecekti.

Üç tarafın da çatışmaya geri dönmesiyle beraber bu ateşkes birkaç gün içinde sona erdi. Ermeni güçleriyle yapılan yoğun savaştan Azerbaycan bazı kazançlar elde etti. 7 Eylül'de, Mardakert'in kuzey bölgesi dahil ihtilaflı bölgelerin %25'inin kontrol altında tutulduğu hesaplandı. 23 Eylül'de Azeriler farklı yönlerden yapılan yeni bir saldırı başlattı. Başlıca planları birkaç yüz ermeni ve azeri askerinin öldürüldüğü Laçın Koridoru'nu kapatmaktı. [2]

2 Ekim'de Ermeni güçleri civardaki Azeri köylerini zaptetti. Bu saldırı Kurapatkino'daki Azeri karargahlarının ele geçirilmesiyle sonuçlandı, Ayrıca Ermeniler, Ruslardan eğitim aldı ve 20 tane Azeri savaş uçağını düşürdü. Strela-4 ve Strela-10 karadan havaya füzelerin kullanımıyla bu gerçekleştirildi




Mardakert ve Martuni Taarruzları
Karabağ Savaşı'nın bir parçası
Tarih 1992 yılı yaz sonu ve sonbahar başları
Bölge Mardakert ve Martuni, Dağlık Karabağ
Sonuç Ermenistan zaferi
Taraflar
Flag of Armenia.svg Ermenistan Cum.
Flag of Azerbaijan.svg Azerbaycan Cum.
Kumandanlar
? ?
Güçler
? ?, Zırhlı araçlar, savaş uçağı
Kayıplar
En az birkaç yüz Ermeni kayıplarından daha fazla en az birkaç yüz, 20 tane savaş uçağı