Əhalinin miqrasiyası
Əhalinin miqrasiyası ayrı-ayrı vaxtlarda ölkədə baş verən içtimai-siyasi və tarixi-iqtisadi amillərin təsiri ilə getmişdir. XIX əsrin əvvəllərində (1828) Azərbaycan Rusiyamn tərkibinə qatıldıqdan sonra bura əvvəlcə ermənilər (xüsusilə Qarabağa), XIX əsrin ikinci yarısında Muğana, Gədəbəyə, Dağlıq Şirvana və Abşerona ruslar immiqrasiya etmişlər. XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində Bakıda neft sənayesinin inkişafı ilə əlaqədar dünyanın bir çox regionlarından bura müxtəlif milliətlərin nümayəndələri gəlmişlər.
İkinci Dünya müharibəsi zamanı keçmiş Sovet Sosialist Respublikası İttifaqının (SSRİ) müharibə gedən ərazilərindən köçürülən rus, ukrayna, belorus və digər millətlərin bir hissəsi də respublikamıza gəlmişdir. XX əsrin 60-70-ci illərindən isə əhali Azərbaycandan Rusiya, Ukrayna, Belorus və Mərkəzi Asiya respublikalarına miqrasiya etmişdir. İlk vaxtlarda hər il respublikamızdan 0,4-40 min nəfər adam Rusiyanın Moskva, Sankt-Peterburq şəhərlərinə, Sibir, Uzaq Şərq və digər regionlarına miqrasiya etmişlər. 1948-53-cü illərdə Ermənistandan 150 min nəfərdən çox azərbaycanlı məcburən tarixi torpaqlarından respublikamıza köçürülmüşdür.
1988-ci ildən sonra Qafqazda ictimai-siyasi vəziyyətin gərginləşməsi ilə əlaqədar Ermənistandan 190 min nəfərdərn çox azərbaycanlı, Mərkəzi Asiyadan (Özbəkistan və Qırğızıstandan) 25 min nəfər türk də Azərbaycana pənah gətirmişdir. Həmin dövrdə Bakıda və ölkənin digər ərazilərində yaşayan 500 min nəfərdən çox erməni, həmçinin başqa rusdilli əhalinin müəyyən hissəsi (ruslar, yəhudilər) respublikanı tərk etmişlər. Hazırda ölkədə miqrasiya saldosu ildə mənfi 4-5 min nəfərdir. Son iki əsr ərzində 1,5 mln. nəfər azərbaycanlı Ermənistandakı tarixi torpaqlarından qovulmuşdur.
Ölkə daxilində əhalinin miqrasiyasının əsas istiqaməti kəndlərdən şəhərə doğrudur. Miqrasiya edən əhalinin 1/5-i Bakıya gəlir. Son vaxtlar Qarabağ və Ermənistanla sərhəd rayonlarından köçürülən əhali respublikanın digər ərazilərində, xüsusilə Abşeronda yerləşdirilir.
Ölkələr |
1990-1995 |
1996-2000 |
2001-2006 |
Gələn |
Gedən |
Saldo |
Gələn |
Gedən |
Saldo |
Gələn |
Gedən |
Saldo |
Rusiya |
85666 |
205365 |
-119699 |
14876 |
45198 |
-30322 |
8133 |
20001 |
-11868 |
Ukrayna |
11244 |
31330 |
-20086 |
1839 |
3369 |
-1530 |
819 |
1157 |
-338 |
Belorus |
1426 |
5112 |
-3686 |
192 |
629 |
437 |
94 |
570 |
476 |
Qazaxstan |
9036 |
6001 |
+3035 |
1383 |
860 |
+523 |
535 |
856 |
-321 |
Özbəkstan |
17492 |
3468 |
+14024 |
1645 |
436 |
+1209 |
J34 |
90 |
+444 |
Qırğızıstan |
3209 |
1307 |
+1902 |
187 |
186 |
+1 |
75 |
66 |
+9 |
Türkmənistan |
3634 |
3603 |
+31 |
969 |
1608 |
-639 |
805 |
93 |
+712 |
Tacikistan |
537 |
268 |
+269 |
98 |
15 |
+83 |
48 |
5 |
+43 |
Gürcüstan |
20216 |
4838 |
+15378 |
2799 |
724 |
+2075 |
1466 |
137 |
+1329 |
Moldova |
390 |
544 |
-154 |
47 |
48 |
-1 |
41 |
40 |
+1 |
Estoniya |
203 |
210 |
-7 |
36 |
66 |
-30 |
4 |
4 |
0 |
Latviya |
713 |
541 |
+262 |
67 |
11 |
+56 |
31 |
1 |
+30 |
Litva |
295 |
325 |
-30 |
62 |
23 |
+39 |
19 |
13 |
+6 |
Ölkəsi göstərilməyən |
60464 |
70613 |
-10149 |
3269 |
694 |
+2575 |
85 |
0 |
+85 |
Cəmi |
214525 |
333435 |
-118910 |
27469 |
53867 |
-26398 |
12689 |
23033 |
-10344 |
Digər xarici ölkələr |
2860 |
24898' |
-22038 |
411 |
45741 |
4163 |
294 |
679 |
-385 |
Yekun |
217385 |
358333 |
-140948 |
27880 |
58441 |
-30561 |
12983 |
23712 |
-10729 |