Batı Hun İmparatorluğu

[Dygsuz]

Batı Hun İmparatorluğu

Milâttan sonraki ilk yüzyılda Hun İmparatorluğu Doğu ve Batı Hunları olmak üzere iki ayrı devlete bölündüler. Bunlara Güney ve Kuzey Hunları da denir.
Batı Hunları ile ilgili kaynaklar ve yorumlar çok çeşitlidir. Bazı kaynaklar Batı Hun İmparatorluğu ile Avrupa Hun İmparatorluğu'nu ayırmakta ve bunları iki ayrı devlet olarak kabul etmekte, bazıları ise Batı ve Avrupa Hun İmparatorluklarını birbirlerinin devamı sayarak tek devlet kabul etmektedir. Batı Hunlarının geldikleri yer konusunda da değişik görüşler ileri sürülmesine karşın, son yapılan araştırmalar bu Hunların Büyük Hun İmparatorluğu'nun dağılmasından sonra Orta Asya'dan göç eden kavimler olduğunu kesinleştirmiştir. Batı Hunlarının Asya kökenli ve Büyük Hun Devleti'ni kuran kavimlerin torunları olduklarına artık kesin bir gözle bakılmaktadır. Bu konuda tarihsel, kültürel ve toplumsal bilgiler kanıtlanmıştır.

Kuzey Hunları


Hohanyeh ve beraberinde Çin'in kuzeyine yerleşen Hunlar "Güney Hunları"m oluşturdular. Cici ve taraftarları da "Kuzey Hunları"nı meydana getirdiler.

Devletin kuzey kesimine hakim olan Cici Han, hakimiyetini batıya doğru yaymayı uygun gördü ve M.Ö. 51 'de bunun için harekete geçti. Önce, Tanrı Dağları'nın kuzeyi ve Isıg Göl civarındaki Wu-sunları, sonra Ogurları, kuzeydeki Kırgızları ve İrtiş Nehri etrafındaki Ting- lingleri hakimiyeti altına alarak birleştirdi. İki yıl içinde kazandığı bu başarılardan sonra Aral Gölü'ne kadar olan bütün batı topraklarını idaresine aldı. Cici, Çu-Talas nehirleri arasına etrafı surlarla çevrili yeni bir şehir yaptırarak, güçlü devletinin başkentini de buraya taşıdı. Böylece Türkistan sahasına Türklerin yerleşmelerini sağlamış oldu. Cici'nin surlu şehir inşa etmesi Türk tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır. Çünkü bu ilk Türk yerleşik hayatının, şehir hayatının da başlangıcı sayılmaktadır.

Cici'nin ölümünden sonra kısa sürede toparlanan Kuzey Hunları Orta Asya'daki bütün ekonomik bakımdan önemli şehirleri ellerinde bulunduruyorlardı. Bundan dolayı da Çin'in askerî ve siyasî hedefi halinde idi. Çinliler hem kendileri, hem de kışkırttıkları Moğol Tunguz karışımı Wu-huan ve Sienpiler vasıtasıyla Kuzey Hunlarını ortadan kaldırmaya ve Türk birliğini bozmaya çalışıyorlardı. Bu amaçla Hun ülkesinde çeşitli iç isyanlar, ayaklanmalar çıkartıyorlardı.
Bütün bu gelişmelerin sonucunda zayıflayan Hunlar, ünlü Çin generali Pan-Çao'nun kumandasında otuz yıl süren askeri harekat sonunda Kaşkar, Hami, Yarkent, Hoten dahil sayıları 50'yi bulan zengin ve kervan yolu üzerindeki önemli şehirleri kaybettiler. Özellikle 73-74, 89-90-91 yıllarındaki harekâtlar Hunların Orta Asya hakimiyetlerini ortadan kaldırırken, doğudan da Sienpilerin şiddetli saldırılan devletin tamamen yıkılmasına yol açtı. Nihayet Sienpiler 147-156 yılları arasında Kuzey Hunları'nı ortadan kaldırdılar. Burada zamanla çoğalan Hunlar batıya göçerek Avrupa Hun İmparatorluğunun kurulmasında rol oynadılar.


Güney Hunları

48 yılından beri Çin sınır bölgelerinde yaşayan Güney Hunları, burada kuzeyden gelecek akınlara karşı karakol vazifesi görmekteydiler. Sık sık iç karışıklıklar olmaktaydı.

177'den itibaren yoğun bir şekilde Güney Hunlarına yönelen Sienpi akınları, devleti zayıflatmaya başladı. Bunun üzerine zaten Çin tarafından tayin edilmiş olan Güney Hun hükümdarı, Çin'e tamamen teslim olunmasını istedi. Bunun üzerine bu Şanyü, milleti tarafından öldürüldü. Devlet başsız kaldı. Boylar, kendi hallerinde yaşamaya başladılar.

Son tayin edilen Güney Hun Şanyüsü'nün Çin'de hapsedilmesi ve ülkenin 5 eyalete bölünmesi, bu eyaletlerin Çinli idarecilere verilmesi Güney Hun Devleti'ni sona erdirdi (216).