http://cetinbayramoglubaku.files.wordpress.com/2011/09/natavan.jpg?w=300&h=281 Xurşidbanu Natevan Heyatı

Bu konu 2094 kez görüntülendi 0 yorum aldı ...
Xurşidbanu Natevan 2094 Reviews

    Konuyu değerlendir: Xurşidbanu Natevan

    5 üzerinden | Toplam: 0 kişi oyladı ve 2094 kez incelendi.

  1. #1
    Emine - ait Kullanıcı Resmi (Avatar)
    Üyelik Tarihi
    14.08.2008
    Mesajlar
    20.276
    Konular
    10681
    Beğendikleri
    0
    Beğenileri
    13
    Tecrübe Puanı
    100
    @Emine

    Standart Xurşidbanu Natevan





    [Linkleri Görebilmek İçin Üye Olmanız Gerekmektedir. Üye Olmak İçin Tıklayın...]


    [Linkleri Görebilmek İçin Üye Olmanız Gerekmektedir. Üye Olmak İçin Tıklayın...]




    [Linkleri Görebilmek İçin Üye Olmanız Gerekmektedir. Üye Olmak İçin Tıklayın...]


    Natevan 15 avqust 1832-ci ilde Şuşada anadan оlmuşdur. Mehdiqulu xan qızına öz anası Xurşudbanunun adını vermişdir. Xurşudbanu ailenin yegane övladı, hem de Qarabağ xanlıqlarının sоnuncu veresesi оlduğu üçün, оnu sarayda « Dürrü yekta» (Tek inci), el arasında ise «Xan qızı» çağırmışlar.
    Balaca Xurşudbanunun ilk terbiyeçileri sarayın tecrübeli daye ve mürebbiyeleri оlmuşdular. Mekteb yaşına çatdıqda ise evde dövrün alim ve senetkarlarından ders almağa başlamışdır. Meşğele zamanı Xurşudbanu «Quran» ayelerini ve dini ehkamları ezberlemekle yanaşı, dünyevi elmlerle de tanış оlmuşdur. XIX esrde kübar ailelerin uşaqlarına bir qayda оlaraq dоğma dili ile beraber, ereb ve fars dili, оnun serfi-nevi telim edildiyinden, Xan qızı da bu dilleri öyrenmiş, оnların vasitesile klassik şerin qayda-qanunlarını menimsemişdir. О, lazımi derecede bilik elde etdikden sоnra müntezem suretde mütalie ile meşğul оlmuşdur. Dahi şerq şairlerin ele düşen nadir kitabları, qiymetli elyazmaları Xurşudbanunu klassik edebiyyata bağlamışdır.
    Natevanın dünyagörüşünün, bedii zövqünün fоrmalaşmasında yaxın ve uzaq qоhumlarının emeyi az оlmamışdır. Qasım bey Zakir, Mirze Cavan, Mirze Adıgözel, Ehmed bey Cavanşir kimi hörmetli ve tanınmış şexsiyyetler öz yaradıcılıqları, edebi söhbet ve mübahiseleri, elece de ağıllı meslehetleri ile Xurşudbanuda şere ve senete оlan şövq ve hevesi qüvvetlendirmişler.
    Tarixçilerin ehtimalına göre, bu dövrde xarici ve daxili veziyyetin ciddi suretde gerginleşmesi ile elaqedar xan aileleri üzerinde nezaret güclendirilmiş ve Xurşudbanu Xasay bey Usmubeyle izdivaca mecbur edilmişdi. Bele bir ehtimal da vardır ki, Vоrоntsоvun şexsi yaveri Xasay bey Tiflisde оnlara mülk iddialarında kömek göstermiş ve bunun müqabilinde Xurşudbanuya evlenmeyi teklif etmişdir. 1850-ci ilin payızında Xasay bey Şuşaya gelib tоy etmiş ve Xurşudbanunu Dağıstana öz döğma kendine, оradan da Tiflise aparmışdır.
    Heyatının çiçek açdığı bir dövrde Xurşudbanu Tiflisde yaşamalı olmuşdur. Şeherin sefalı yerleri, tebii menzereleri ona xoş gelse de, burada yaşamağa mecbur olduğu ve çox vaxtları tek qaldığı üçün sıxılmış, qeriblik çekmişdir.
    1855-ci ilde Xurşudbanunun oğlu, 1856-cı ilde qızı dünyaya gelmişdir. Omkanın adını Mehdiqulu, qızın adını ise Xanbike qoyurlar.
    Xurşidbanu Natevan parlaq istedada ve qabaqcıl ideallara malik olan şexsiyyet olmuşdur. O, Azerbaycan medeniyyetinde ve ictimai heyatında derin izler qoymuşdur. Bu fenomenin meydana gelmesinin bir neçe esas sebebi vardır. Bunlardan birisi şairenin soy köküdür. Yeni, Natevanda iki böyük neslin – Cavanşirlerin ve Ziyad-oğlu Qacarların qanı vardır. Adlarını çekdiyimiz bu iki böyük ve şerefli neslin her birisi dünyaya bir sıra şair getirmişdir (meselen, Cavanşir neslinden Ebülfet-xan Tutinin, Qasım bey Zakirin, Ziyad-oğlu Qacar neslinden ise Ziyadi Qarabaği, Müsahib Gencevi ve bir sıra başqa şairlerin adlarını çekmek olar). Maraqlıdır, ki, Ziyadi Qarabaği ve Musahib Gençevi vaxtile Qarabağ beylerbeyisi olmuşdurlar. Natevan yaradıcılığının böyük tedqiqatçısı Beyler Memmedov “Natevanın şair qohumları” kitabında (B., 1989) bu meseleni geniş açıqlayır. Eyni zamanda, Ziyad-oğlu Qacar neslinden çıxan şairlerden söz başqa kitablarda da açılır (meselen, Mehemmedeli Terbiyyetin “Danişmedani – Azerbaycan”, B., 1987; Çingiz Qacarın “Qedim ve orta esrler Azerbaycanın görkemli şexsiyyetleri”, B., 1997 ve s.). Füzuli adına Respublika elyazmalar institutunun fondunda Müsahib Gencevinin şeir divanı saxlanılır ve bu eserin üzerinde institutun emekdaşları elmi tedqiqatlar aparırlar.
    Natevanın qızı Xanbike xanım da anasının yolunu davam etdirerek, qezeller ve rübailer yazmışdır. Onun bir-neçe qezeli Vasif Quliyevin “Dünene uzanan cığır” (B., 2000) kitabında çap olunmuşdur. Bu kitabda gösterilir ki, Xan-bike xanım “Meclisi-üns”ün üzvlerinden biri olub.
    Natevanın fitri istedadının üze çıxması ve çiçeklenmesinin başqa bir sebebi, şübhesiz, Şuşanın tekraredilmez yaradıcı abı-havası ve mühiti de olmuşdur.
    Beyler Memmedov “Xurşidbanu Natevan” kitabında yazır: “Hetta xatirelerde Natevanın “Xanlıq Şükür” adı ile tanınan xidmetçisine musiqi telimi vermekle onu meşhur xanende etmesinden de danışılır” (seh. 60). Özü de müellif qeyd edir ki, bu haqda material Nizami adına Azerbaycan Edebiyyatı Muzeyinin fondunda saxlanılır (inv. 481, seh. 7). Hal-hazırda bu materialın Füzuli adına Respublika Elyazmalar institutuna verildiyi barede gümanlar var, lakin hemin materiallar helelik tapılıb tedqiqata celb edilmemişdir.
    Natevanın poeziyası Azerbaycan xanendelerini de ruhlandırır. Böyük senetkarımız Seyid Şuşinskinin Natevan haqqında xatiresinde qeyd olunur ki, o şairenin qezellerini “Segah” üstünde oxuyarmış (Nizami adına Azerbaycan edebiyyatı Muzeyinin fondu, inv. 874). Ve ondan beri, demek olar ki, bu güne kimi tanınmış Azerbaycan xanendeleri şairenin qezellerini oxuyub, ilham alırlar.
    Natevan poeziyası professional Azerbaycan bestekarların eserlerinde de öz eksini tapır. Bunun parlaq misalı tanınmış bestekar Xalq artisti, professor Vasif Adıgözelovun Natevanın sözlerine yazılmış meşhur “Qerenfil” mahnı-romansı ola biler. Onu da deyek ki, son vaxtlarda bestekar “Xan qızı Natevan” operasını artıq yazıb bitirmişdir.
    XX esr azerbaycan edebi mühiti bir sıra qüdretli senetkarlar, o cümleden şaire qadınlar yetişdirmişdir: Xurşidbanu Natevan, Fatma xanım Kemine, Aşıq Peri ve s.
    Xurşidbanu Natevan zemanesinin görkemli şexsiyyetlerinden olmuş, tekce Azerbaycanda deyil, bütün Zaqafqaziyada xeyirxahlığı ve mesenatlığı ile tanınmışdır. O, kasıblara el tutmuş, Şuşaya su kemeri çekdirmişdir.
    Xurşudbanu Natevan Qarabağın sonuncu hakimi Mehdiqulu xan Cavanşirin qızı, İbrahimxelil xanın nevesidir. O, ana terefden Gence hakimi Cavad xanın neslindendir. Anası Bedircahan beyim ise Ziya xanın nevesi Uğurlu beyin qızıdır.
    Fealiyyeti
    Natevanın yaradıcılıq fealiyyeti tekce şeirle bitmir. O ressamlıqla da meşğul olurdu, hemçinin, onun nefis el işleri, müxtelif janrda tikmeler bacarığı da olmuşdur.
    Yaradıcılıqla beraber Xan qızının ictimai ve idareetme fealiyyetini qeyd etmek olar (tesadüfi deyil ki, qohumlar arasında Xurşidbanuya “Dürrü yekta”, yeni, tek inci-xanlıqın yegane varisi deyermişler).
    Natevanın xeyirxahlığı ve xeyriyyeçiliyi de göze çarpır. Beyler Memmedov “Xurşidbanu Natevan” eserinde gösterir ki, Şuşanın bir qrup şairleri bedii meclisi teşkil edilmesinin zeruriyyetini derk edirdiler. Lakin, meclis düzeltmek üçün şerait ve imkan yox idi. Ziyalılar yalnız Xan qızının kömeyine ümid edirdiler. Xan qızı bu şairlerin teklifini memnuniyyetle qebul etmiş ve neticede qısa bir müddetde Şuşada “Meclisi-üns” (yeni, dostluq, ülfet meclisi) yarandı. Bu meclise rehberliyi ve onun bütün xerclerini Xan qızı öz üzerine götürmüşdür. Tesadüfi deyil ki, Beyler Memmedov öz eserlerin birinde Natevanı “Meclisi-üns”ün üreyi adlandırırdı. Şuşada Mir Möhsün Nevvab Qarabağinin rehberliyi ile “Meclisi-feramuşan” adlı daha bir poetik meclis de fealiyyet gösterirdi.
    Mehz bu zaman Xurşidbanu (şaire öz nenesinin adını daşıyırdı, o da Genceli Cavad-xan Ziyad oğlu Qacarın doğma bacısı idi) “Natevan”, yeni, “kimsesiz”, “kömeksiz” texellüsünü özüne gotürmüşdür.
    “Meclisi-üns”de tanınmış Qarabağ şairleri ile yanaşı meşhur xanende ve sazandeler de iştirak etmişler Bunlardan Hacı Hüsü, Meşedi Isi, Molla Veli, Molla Abbasqulu, Meşedi Dadaş, Ebdülqeni ve Sadıqcanın (Sadıq Esed oğlunun) adlarını çeke bilerik. Meşhur tarzen Qurban Pirimov yazırdı: “Xurşidbanu neinki şeir, elece de musiqini çox sevirdi. Xanendelerden Hacı Hüsü ve Meşedi Isi onun meclisinde oxuyardılar. Bu xanende oxuyarken Natevanın qezellerinden tez-tez istifade ederdiler. Son vaxtlara qeder Cabbar onun qezellerini öz repertuarında saxlardı” (Natevan haqqında xatireler. Nizami adına Azerbaycan Edebiyyatı Muzeyinin fondu, inv. 874). Füzuli adına Respublika Elyazmalar Instiututun fondunda saxlanılan Mir-Hesen Ağamirovun “Natevan haqqında xatirelerde” (inv. 1788) qeyd olunur ki, Natevanın her bir meclisinde musiqiçiler iştirak edirdiler, Natevanın bezi meclisleri ise sırf musiqi meclisi hesab olunurdu ve burada Natevanın qezelleri de oxunurdu.
    Yaradıcılığı
    Genc şaire Şuşada “Meclisi üns” edebi meclisini teşkil etmişdir. 1973-cü ilde Şuşaya su kemerini çekdirmişdir: bu su kemeri indi de “Xan qızı bulağı” adı ile meşhurdur. Natevan Araz çayından Mil düzüne de su kemeri çekmeye teşebbüs etmişdir.
    O, yaradıcılığa 50-ci illerden enenevi şerq mövzusu ve şerlerle başlamışdır. Qezellerinde mehebbet, tebiet gözellikleri (“Gülün”, “Qerenfil” ve s.) terennüm olunmuşdur. 16 yaşlı oğlunun ölümünden sonra Natevan bedbin ruhlu şerler yazmışdır.
    (“Ağlaram”, “Olaydı”, “Getdi”, “Sensiz”, “Ölürem” ve s.) Eserleri derin semimiyyeti, ince lirizmi ile seçilir. Yüksek senetkarlıq nümunesi olan şerlerinde tekrir, qoşma, redif, mecaz ve s. bedii vasiteler meharetle işlenmişdir. M.N.Nevvab, S.E.Şirvani ve başqaları ona şer hesr etmişler.
    Natevan hem de istedadlı ressam olmuşdur. Onun bedii tikmeleri “Gül defteri” (1886) adlı albomundakı resmler buna sübutdur.
    Şexsi münasibetlerin, dövranın haqsızlığı, zalımların sitemi şairi vaxtsız qocaltmış, onu heyat işığına hesret qoymuşdur. Ağlamaqdan gözlerinin nuru getmiş, bedeni taqetden düşmüşdür.
    Memmed Rahimin «Natevan poeması», İ.Efendiyevin «Natevan» pyesi şaireye hesr olunmuşdur.
    Xurşidbanu Natevan 1897-ci il, 1 oktyabrda vefat etmişdir ve Ağdamın “İmaret” qebiristanlığında defn olunmuşdur. Adına küçe, klub, kitabxana ve mekteb vardır. Xan qızının elyazmaları, şexsi geyim ve eşyaları nadir eksponat kimi arxiv ve müzeylerimizde saxlanılır.
    Bakıda heykeli, Şuşada büstü, Ağdamda qebirüstü abidesi qoyulmuşdur.
    İbrahimxelil xanın nevesidir.
    Qarabağın hakimi Mehdiqulu xan Cavanşirin qızıdır.
    Xasay xanın heyat yoldaşıdır.



    Konu Bilgileri       Kaynak: www.azeribalasi.com

          Konu: Xurşidbanu Natevan

          Kategori: Azerbaycan Şahsiyetleri

          Konuyu Baslatan: Emine

          Cevaplar: 0

          Görüntüleme: 2094


Etiketler

Yetkileriniz

  • Konu Acma Yetkiniz Yok
  • Cevap Yazma Yetkiniz Yok
  • Eklenti Yükleme Yetkiniz Yok
  • Mesajinizi Degistirme Yetkiniz Yok
  •  

Giriş

Giriş