Azerbaycan Edebiyatında Nesir

[Emine]

Azerbaycan Edebiyatında Nesir

Nesir türleri




Epik türün bölümleri


Yazılı edebiyatın en çok yayılmış janrları şunlardır: hikaye, povest (esse), roman, oçerk, hatırat.


Hikaye; Hikaye epik türün hacim itibariyle küçük bir janrı. Bu dalda yazar bir veya birkaç karakterle bağlı olan somut bir olay kısa şekilde tasvir ediyor. C. Memmedkuluzadenin "Posta kutusu", E.Hagverdiyevin "Mirza Sefer" eserleri hikayenin seciyevi örnekleridir. Hikaye janrının beklenmedik finalle biten türüne “novella” ismi verilmiştir. C. Memmedkuluzadenin "Kurbanali bey", E.Hagverdiyevin "Bomba", Mir Calalın "Bademin lezzeti" hekayeieri novella örneği sayılabilir.
Hikaye, nesirle yazıldığı gibi, nazımla de yazılabilir. Nazımla yazılmış hikayeye manzum hikâye denir. Bağımsız manzum hikâye edebiyatımıza M.Emaninin yaratıcılığı ile gelmiştir.


Povest; Povest rusça konuşma, tehkiye, masal etmek anlamında işlenen "povestvovanie" sözündendir. Poveste bazen büyük hikaye denir. Çünkü povestle hikaye birbirine yakın janrlardır. Hikayeden farklı olarak, povestde bir yok, birkaç olaydan bahsediliyor ve tasvi olunan karakterlerin sayısı da hekayedeki karakterlerin sayısından birkaç defa (kat) fazla olur. Azerbaycan edebiyatında povestin ilk örneği M.F.Ahundzadenin "Aldanmış kevakib" eseri sayılyor. C. Memmedkuluzadenin "Danabaş Köyünün Olayları", O. Veliyevin "Gülşen", M. Hüseyin'in "Kin", M. Celal'in "Dağlar da konuştu" vb eserleri Azerbaycan edebiyatında povest tarzının güzel örnekleri sayılıyor.


Roman; Roman kelimesi Fransızca, İspanyolca, İtalyanca vb dilleri içeren roman dil grubunun adı ile bağlıdır. Bu dillerde tehkiye yöntemi ile kaleme alınan herhangi bedii eser XII-XIII yüzyıllarda roman adlandırılsa da, sonraları roman özel janr gibi şekillenmiştir. Roman epik türün hacimce en büyük janrıdır. Romanda tasvir edilen olaylar ve karakterler povestle kıyaslanırsa hayli fazla. Hikaye ve povestde yazar, genellikle, kahramanın hayatının belli bir aşamasını tarif ettiği halde, romanda yazar kahramanı dinamik gelişmede göstermek, bazen onun bütün ömür yoluna göz atmak imkanı kazanıyor. Dizi biçimli iki kısımlı romana diloji, dizi biçimli üç kısımlı romana trilojı denir. M. Hüseyin'in "Apşeron" ve "Siyah taşlar" romanları birlikte diloji oluşturuyor. M.S.Ordubadinin "Gizli Bakü", "Savaşan şehir" ve "Dünya değişiyor" romanları ise trilogiya sayılıyor. Dilogiya ve trilogiyalarm her bölümü ayrıca eser olarak bağımsız roman sayılıyor ve her birinin de, bir kural olarak, kendine aıt ısmı olur. Sadece, bu bağımsız romanları az veya çok anlamda aynı konu ve aynı karakterler birleştiriyor. Tarihi çahsıyyetlerle (kişiliklerle), onların hayat ve faaliyetinin tanımı ile ilgili yazılmış romanlara tarihi roman denir. M.S.Ordubadinin Güney Azerbaycan'daki milli-devrimci hareketten bahseden "Dumanlı (sisli) Tebriz", Y.V.Çemenzeminlinin M.P.Vagiften bahseden "İki ateş arasında" ("Kan içinde"), İ.Hüseynovun İ.Nesimiden bahseden "Mahşer" eserleri tarihi roman örnekleridir.
Kahramanlann duygu ve düşüncelerinin, iç hislerinin ifadesine geniş yer veren, olayları kahramanların davranışında yansıtan romanlar psikolojik romanlar denir. Y. Semedoğlunun "Katl günü" eseri psikolojik romandır.


Oçerk; Oçerk epik türün hacimce hikayeye yakın janrıdır. Hikayeden farklı olarak, oçerk gerçek yaşam olayları, somut belgelere dayanarak yazılıyor. Bu o demek ki, yazar Kahramanın ismini, özgecmişinin secıyevı olaylarını gerçek hayatta nasıl varsa, o biçimde de okuyucuya yansıtıyor. Doğrudur, hikâyede olduğu gibi, oçerkde de yazar hususlaçtşrma ve genelleme yapıyor, sanatsal bedıı tasvir ve ifade araçlarını kullanıyor, ama yazar fantezisinin, hayal gücüne geniş yer verilmıyor. Oçerkle tanışan okuyucu sohbetin somut olarak kimden, gerçek hayatta yaşayıp fealliyyet gösteren hangi insandan gittiğini hemen anlıyor. Oçerkde estetik bedıı elementler de olur. Oçerk bedii gazete yazarlıgına (publicist) yakın bir türdür.
Azerbaycan edebiyatında Mir Celal, Evez Sadık, Nurettin Babayev ve başkaları oçerkin güzel örneklerini yaratmışlar.


Hatıra (hatırat-Memuar); Hatıra, veya memuar, oçerk gibi gerçek yaşam olayları ve belgelilik temelinde yazılıyor. Ama oçerkden farklı olarak, hatırada somut bir kişiden bahsetmek limiti yoktur. Hatırad önemli koşul yazarın yer aldığı, tanık olduğu olayları tarif etmektir. Ayrıca, hatırada hacim limiti de yoktur. Hatıra oçerkten hayli büyük olabilir. C. MemmedkuIuzadenin "Hatiratım", A.Şaikin "Geçmiş günler", Ö. F. Nemanzadenin "Hatıralarım", S. Rüstem'in "Unutulmaz öğretmen", M. Hüseyin'in "Bir ay, bir gün", Anarın "Sizsiz" eserleri hatıra örnekleridir. Netlik, tarihi gerçeğin unutulmaması memuar janrının önemli özellikleridir. Bu dalda yazılan eserlerde şahsiyetlere, olaylara belli farklı yaklaşımlar da olabilir.

[Emine]

Afag Mes'ud (1956) - yazar, drama yazarı


Çağdaş Azerbaycan edebiyatının en parlak temsilcilerindendir. Birçok düzyazı (nesir) eserlerinin esas kahramanları kadınlar ve onların iç dünyasıdır. Ayrıca siyasi, psikolojik konularda da eserler yazmıştır. G.G.Markesin «Patriarhın sonbaharı», T. Vulfun «Dünyanın örümcek ağı» romanlarını dilimize cevirmişdir.


Eserleri:
•«Üçüncü katda» (1976)
•«Cumartesi gecesi» (1980)
•«Git» (1984),
•"Tek (Yalnız)" (1987)
•«Kalabalık" (1991)
•«Subbotnıy veçer» (şenbe akşamı)(Moskova 1984)
•«Hürriyet» (1997),
•«Yazı» (2005)

[Emine]

Ağalar İdrisoğlu (1950) - yazar, drama yazarı

Moskova'da A.V. Lunaçarski adına Uluslararası Tiyatro Akademisi'ni bitirmiştir.
A. İdrisoğlu 50'den fazla hikaye, esse ve hikayenin yazarıdır. "İnan bana" piyesi 1985 yılında SSCB genç drama yazarları yarışmasında galip gelmiştir. "Altın Derviş" ödülüne layık görülmüştür.


Eserleri:
•İnan bana
•En mutlu gün
•Mahkemeden önce mahkeme veya kefenini giymiş ihtiyar
•Karanlığı yaran ışık
•Vicdan muhakemesi (mahkemesi)

[Emine]

Ağamalı Sadık Efendi (1947-1995) – yazar

Edebiyata 70'lerin sonlarında gelmiştir. Hikaye ve gazete yazıları ile beraber, gündem basında düzenli olarak görev yapmıştır. Eserleri Ruscaya ve Özbek türkcesine çevrilmişdir. 1992-1993 yıllarında Azerbaycan Cumhuriyeti Kültür Bakan Yardımcısı görevinde çalışmıştır. 1991 yılında "Muhalefet" gazetesini kurdu ve gazetenin ilk baş editörü olmuştur.


Eserleri
•Bana umut verin.
•Eyil senden geçeyim dünya.
•Vatan için yaşanmış efendi ömrü.
•Başsız povest.
•Köyden gelen kişi.

[Emine]

Agil Abbas (1953) – yazar

İlk hikayesi "Şirinlik" 1976 yılında yayınlandı.
Savaş, köy konusunda bir çok nesir eserleri yazmıştır.


Eserleri
•En mutlu adam
•Batmangılınc
•Simsiyah uzun saçlar.
•Kıyamet gecesi.
•Bir yol ki, Şuşaya gitmiyor.

[Emine]

Anar (1938) - yazar, çevirmen

Çağdaş Azerbaycan edebiyatının en parlak temsilcilerinden sayılyor. Roman, hikaye, piyeslerinin esas kahramanları kendi çağdaşları olan insanlardır. Çağdaş edebiyatta «şehir edebiyatını» yaratan yazar sayılyor. Ayrıca edebi-tarihi eserleri de çağdaş Azerbaycan edebiyatında önemli yer tutuyor.


Eserleri


• Beyaz liman
• Beşkatlı apartmanın altıncı katı
• Gece ışıkları
• Dede Korkut (yazıyaalma)
• Ömür bir penceredir
• Hotel odası

[Emine]

Baba Veziroğlu (1954) - yazar, çevirmen

1976 yılından itibaren gündem basında nesir eserleri ve şiirleri ile düzenli olarak yazıları yer almağa başlamıştır. Felsefi-psikolojik çalarlarla, eyalet olayları ile zengin olan bir takım ilginç nesir eserlerinin yazarıdır. Klasik Rus şairlerinden dilimize pek çeviriler yaptı. Yazarın eserleri bazı yabancı ülke halklarının dillerine çevirilmiştir.


Eserleri


• Seher treni.
• Unutulmuş görüş.
• Ocak.
• Yol.
• Dünya değmez göz yaşına.

[Emine]

Bayram Bayramov (1918-1994)-yazar


Edebi yaratıcılığa 1950 yılında başladı. Bu dönemden sonra gündem basında düzenli olarak yazıları yer almaya başladı. Saade insanların emeği, manevi aleminin zenginliği ve temiz sevgini B. Bayramovun yaratıcılığının esas konuları olarak görmek olar. Önemli toplumsal sorunlara ilişkin eserlerinde yenilik mühafizekarlığa, olumsuzluklara karşı mücadelede galip gelyor.
Eserleri bir çok yabancı dillere çevrilmiştir.


Eserleri


• Yapraklar.
• Sensiz.
• Arakesimler.
• Üç gün, üç gece.
• Kaşsız yüzük.
• Kervan yolu.

[Emine]

Cafer Capbarlı (1899-1934) - yazar, drama yazarı

C. Capbarlı modern Azerbayan drama yazarlığının kurucusu sayılır. 1915 yılından lirik ve satirik şiirler, hikaye ve dram eserleri yazmağa başlamıştır.
C. Capbarlı kendi yaratıcılığında Azerbaycan klasik drama yazarlığının en güzel yanlarını sürdürmekle beraber dünya drama yazarlığının da nailiyyetlerinden faydalanmıştır. İbsen gibi güncel, kesin ve cesur, Şiller gibi asi, Şekespir gibi zengin ve rengarenk olmağa çalışan C. Capbarlı Azerbaycan drama yazarlığında sosyal realizmin temelini koydu.


Eserleri
•Vefalı Seriye veya gözyaşları içinde gülüş
•Solğun çiçekler
•Oktay Eloğlu
•Ateş gelini
•Gülzar
•Dilara
•Dilber
•Sevil
•Almas
•Yaşar
•Dönüş

[Emine]

Celil Memmedkuluzade

Celil Memmedkuluzade (1869-1932)-yazar, drama yazarı


C. Memmedkuluzade Azerbaycan edebiyatının en ünlü temsilcilerinden sayılyor. Dram ve nesir eserlerinde anlattığı derin demokratizm ve özgürlük fikirleri ona büyük nüfuz kazandırmıştır. Doğu'da büyük yankı uyandıran "Molla Nasreddin" dergisinin yaratıcısı ve editörü olmuştur.


Eserleri
•Çay destgahı
•Kuru oyunu
•Danabaş köyünün olayları
•Posta kutusu
•Ölüler