Güney Azerbaycan edebiyyatı

[AyMaRaLCaN]

Salamlar,
burada Güney Azərbaycanın quzeylə ayrıldıqdan sonrakı ədəbiyyatından örnəklər olacaq.Örnəklər nə qədər yeni olsalar bir o qədər yaxşı olar.


TƏBRİZ




Gəlmişəm öpməyə torpağın yenə,
Ey əziz vətənim,cananım,TƏBRİZ!
Nə qədər ömrüm var,istərəm sənsiz
Olmasın bir günüm,bir anım, TƏBRİZ.

Gəzib dolansam da cümlə mahalı,
Mən səndə tapmışam əqlü-kamalı.
Sənsən ürəyimdən silən məlalı,
Qurbandır yolunda bu canım, TƏBRİZ.

Halal südündəndir,bədəndə canım,
Amalım,əfkarım,biliyim,canım.
Şanlı vətənimsən,AZƏRBAYCANIM,
Behiştim,rovzeyi-rizvanım, TƏBRİZ.

Vəfalı oğullar anasın atmaz,
Qürbət behişt olsa,vətənə çatmaz.
Körpələr heç zaman anasız yatmaz,
İstərəm başına dolanım, TƏBRİZ.

Bülbül tək sevmişəm qönçə çağını,
Almalı,heyvalı bağça-bağını.
Gəlmişəm öpməyə gül yanağını,
Ey əziz sevgilim,məkanım, TƏBRİZ.

Məmmədəli Məhzun.

[AyMaRaLCaN]

MAHNI



Qar əridi,axar sular nilləndi,
Çay-çəmən öcək-böcək dilləndi.
Bağ-bağçada yenə badam gülləndi,
Hanı yurdlar,hanı ellər,hanı yar?

Kim alnına qara yazı yazandı?
Az ömürdə qara günlər uzandı.
Bura qürbət,nə Lalə,Şamqazandı,
Hanı yurdlar,hanı ellər,hanı yar?

Gün qızardı,sular oldu zərnigar,
Daşdan-daşa çaldı bizi ruzigar.
Yağış yağdı,yenə gəldi ilk bahar,
Hanı yurdlar,hanı ellər,hanı yar?

İllər boyu hökm sürdü fars,
Əsir olduq,toy-düyünlər oldu yas.
Boyundakı zəncirləri basdı pas,
Hanı yurdlar,hanı ellər,hanı yar?

Hankı ocaq keçdi,hankı odlandı?
Şeir,qəzəl dəftərləri tozlandı.
Demək “insan hüquqları” yalandı!
Hanı yurdlar,hanı ellər,hanı yar?

Qar əridi,sel suları atlandı,
Dəli könlün hər dərdlərə qatlandı.
Yazıq cismim iynələrə saplandı...
Hanı yurdlar,hanı ellər,hanı yar?

Həbib Sahir,1968.

[AyMaRaLCaN]

YURD MAHNISI



Bir yerdə savaş qopsa da,
Bir yerdə barışdı.
Bax ASTARADA güllü bahar,
XOYDA da qışdı.
Əlvandı sarı dağlarımız
Sanki naxışdı.

Başdan-başa AZƏRBAYCAN
Baği-canandı.
Mavi XƏZƏRİN pərdəsi
Min rəng çalandı.
El ordusudur,qalası
Qarlı SAVALANDI.

Yurdumda axar çaylar,
Üzüm bağları vardır.
Qışlaqları var,
Ətirli yaylaqları vardır
Ulduzlu gecə,
Güllü səhər çağları vardır.

TƏBRİZİ gülşən.
Getsən bilirəm,ƏRDƏBİLƏ
Bir səhər erkən
Hər yerdə elin
Nəqşü nigarın görəcəksən.

Aldanma şirin söz desə xan,
Yoxdu vəfası.
Xan,bir əzəli düşmənimizdir,
Bizə asi.
Damdan düşüb artıq
O hərifin yerə tası!

Dur yer keşigində,igidim!
Bax,oyanıq ol!
Xan südlü inək istəyir,
Ərbabı da petrol.
Vermə,bu hərif keflidi,ha!
Öz evinə yol.

Mən söyləmərəm həsrətə qatlan,
Sitəmə döz.
Bir çox analar yollara
İllərlə tikib göz.
Xan versə də azadlıq
İnanma!Nə yalan söz!

Gəl keçmə vətəndən,
Yada bel bağlama,qardaş!
Dövran belə getməz,qalmaz
Daş üzərə daş!
Şimşək kimi çax!
Sel kimi ax!
Çalxalanıb daş!

Həbib Sahir.

[AyMaRaLCaN]

Heydər Baba.


Heyder Baba, ıldırımlar şaxanda,
Seller, sular şakkıldıyıb axanda,
Gızlar ona saf bağlayıb baxanda,
Selâm olsun şovketüze, elüze,
Menim de bir adım gelsin dilüze.

Heyder Baba, kexliklerin uçanda,
Göl dibinden dovşan galxıb, gaçanda,
Bahçaların çiçeklenib açanda,
Bizden de bir mümkün olsa, yâd ele,
Açılmayan ürekleri şâd ele.

Bayram yeli çardakları yıkanda,
Novruz gülü, kar çiçeği çıxanda,
Ağ bulutlar köyneklerin sıxanda,
Bizden de bir yâd eyleyen sağ olsun,
Dertlerimiz koy dikelsin dağ olsun.

Heyder Baba, gün daluvı dağlasın,
Üzün gülsün, bulaxların ağlasın,
Uşaxların bir deste gül bağlasın,
Yel gelende ver getirsin bu yana,
Belke menim yatmış bextim oyana.

Heyder Baba, senin üzün ağ olsun,
Dört bir yanın bulağ olsun, bağ olsun,
Bizden sonra senin başın sağ olsun,
Dünya kazov-kader, ölüm-itimdi,
Dünya boyi oğulsuzdu, yetimdi.

Heyder Baba, yolum senden kec oldu,
Ömrüm keçdi, gelemmedim gec oldu,
Heç bilmedim gözellerin nec oldu,
Bilmezidim döngeler var, dönüm var,
İtginlik var, ayrılıx var, ölüm var.

Heyder Baba, igit emeğ itirmez,
Ömür geçer efsus bere bitirmez,
Nâmerd olan ömrü başa yetirmez,
Biz de vallah unutmarıx sizleri,
Göremmesek helâl edin bizleri.

Heyder Baba, Mir Ejder seslenende,
Kend içine sesden-köyden düşende,
Aşıx Rüstem, sazın dillendirende,
Yadındadır ne hövlesek kaçardım,
Kuşlar tekin ganad çalıb uçardım.

Şengülava yurdu, aşıx alması,
Gâhdan gedib orda gonax kalması,
Daş atması, alma-heyva salması,
Galıb şirin yuxu kimin yadımda,
Eser goyub, ruhumda her zadımda.

Heyder Baba, Guru gölün gazları,
Gediklerin sazak çalan sazları,
Ket kevşenin payızları, yazları,
Bir sinima perdesidir gözümde,
Tek oturub, seyr ederem özümde.

Heyder Baba, Garaçemen cadası,
Çovuşların geler sesi, sedası,
Kerbelâ’ya gedenlerin kadası,
Düşsün bu aj, yolsuzların gözüne,
Temeddünün uydux yalan sözüne.

Heyder Baba, şeytan bizi azdırıb,
Mehebbeti üreklerden gazdırıb,
Gara günün ser-nüviştin yazdırıb,
Salıb halgı bir-birinin canına,
Barışığı beleşdirib ganına.

Göz yaşına baxan olsa, gan axmaz,
İnsan olan xencer beline takmaz,
Amma heyif, kör tutduğun burakmaz,
Behiştimiz cehennem olmakdadır,
Zilheccemiz meherrem olmakdadır.

Hezan yeli yarpaxları tökende,
Bulut dağdan yenib kende çökende,
Şeyhülislam gözel sesin çekende,
Nisgilli söz üreklere deyerdi,
Ağaçlar da Allah’a baş eyerdi.

Daşlı bulağ daş-kumunan dolmasın,
Bahçaları saralmasın, solmasın,
Ordan keçen atlı susuz olmasın,
Deyne bulağ, xayrın olsun, axarsan,
Ufuglara xumar-xumar baxarsan.

Heyder Baba, dağın daşın seresi,
Keklik oxur, dalısında feresi,
Kuzuların ağı, bozu, garası,
Bir gedeydim dağ-dereler uzunu,
Oxuyaydım: "Çoban, gaytar kuzunu".

Heyder Baba, Sulu yerin düzünde,
Bulax gaynar çay çemenin gözünde,
Bulağotu, üzer suyun üzünde,
Gözel guşlar ordan gelib keçeller,
Halvetliyib bulaxdan su içerler.

Biçin üstü sünbül biçen oraxlar,
Ele bil ki, zülfü darar daraxlar,
Şikarçılar bildircini soraxlar,
Biçinçiler ayranların içerler,
Bir huşlanıb, sondan durub biçerler.

Heyder Baba, kendin günü batanda,
Uşaxların somın yeyip yatanda,
Ay bulutdan çıxıb gaş-göz atanda,
Bizden de bir sen onlara kıssa de,
Kıssamızda çoxlu gam u gussa de.

Garı nene gece nağıl deyende,
Külex galxıb gap-bacanı döğende,
Gurd geçinin Şengülüsün yeyende,
Men gayıdıb bir de uşax olaydım,
Bir gül açıb ondan sora solaydım.

‘Emmecan’ın bal bellesin yeyerdim,
Sondan durub üs donumu geyerdim,
Bahçalarda tiringeni deyerdim,
Ay özümü o ezdiren günlerim,
Ağaş minib, at gezdiren günlerim.

Heçi xala çayda paltar yuyardı,
Memmed Sadıx damlarını suvardı,
Heç bilmezdik dağdı, daşdı, divardı
Her yan geldi, şıllak atıb aşardıx,
Allah, ne xoş, gemsız-gemsız yaşardıx.

Şeyhülislam münâcatı deyerdi,
Meşed Rehim lebbâdeni geyerdi,
Meşdâceli bozbaşları yeyerdi,
Biz hoş idik, hayrat olsun, toy olsun,
Farg elemez, her n’olacak, goy olsun.

Melix Niyaz verendilin salardı,
Atın çapıb gıygacıdan çalardı,
Gırxı tekin gedik başın alardı.
Dolayıya gızlar açıb pencere,
Pencerelerde ne gözel menzere.

Heyder Baba, kendin toyun tutanda,
Gız gelinler hena, pilte satanda,
Bey geline damnan alma atanda,
Menim de o gızlarında gözüm var,
Aşıkların sazlarında sözüm var.

Heyder Baba, bulaxların yarpızı,
Bostanların gülbeseri, garpızı,
Çerçilerin ağ nabatı sakgızı,
İndi de var damağımda, dad verer,
İtgin geden günlerimden yad verer.

Bayramıdı gece kuşu oxurdu,
Adaxlı gız bey corabın toxurdu,
Herkes şalın bir bacadan soxurdu,
Ay ne gözel gaydadı şal sallamak,
Bey şalına bayramlığın bağlamak.

Şal istedim men de öyde ağladım,
Bir şal alıb tez belime bağladım,
Gulam gile kaçdım, şalı salladım,
Fatma xala mene corab bağladı,
Han nenemi yada salıb ağladı.

Heyder Baba, Mirzemmed’in bahçası,
Bahçaların turşa şirin alçası,
Gelinlerin dizmeleri, tahçası
Hey diziler gözlerimin refinde,
Xeyme vurar hatıreler sefinde.

Bayram olub, gızıl palçık ezerler,
Nakkış vurub, otaxları bezeller,
Tahçalara düzmeleri düzerler
Kız-gelinin fındıkçası, henası,
Heveslener anası, kaynanası.

Bakıçının sözü, sovu, kağızı
İneklerin bulaması, ağızı,
Çerşenbenin girdekânı, mövizi
Kızlar deyer: “Atıl-matıl, çerşenbe,
Ayna tekin bahtım açıl, çerşenbe”.

Yumurtanı göyçek, güllü boyardıx,
Çakkışdırıb sınanların soyardıx,
Oynamaxdan birce meğer doyardıx,
Eli mene yaşıl aşıx vererdi,
İrza mene novruz gülü dererdi.

Novruz Ali hermende vel sürerdi,
Kâhdan enib küleşlerin kürerdi,
Dağdan da bir çoban iti hürerdi,
Onda gördün ulak ayak sahladı,
Dağa baxıb kulaxların şaxladı.

Axşam başı naxırçılar gelende,
Kodukları çekib, vurardık bende,
Nahır keçib gedib yetende kende,
Heyvanları çılpax minib govardıx,
Söz çıxsaydı, sine gerib sovardıx.

Yaz gecesi çayda sular şarıldar,
Daş eyeler selde aşıb, şarıldar,
Karanlıxda kurdun gözü parıldar,
İtler gördün, kurdu seçip ulaşdı,
Kurd da gördün, kalkıp gedixden aşdı.

Kış gecesi tövlelerin otağı,
Kentlilerin oturağı, yatağı,
Buharıda yanar odun yanağı,
Şebçeresi, girdekânı, iydesi,
Kende basar gülüb-danışmax sesi.

Şücâ haloğlunun Baki savgeti,
Damda kuran samavarı, söhbeti,
Yadımdadı şestli keddi, kameti,
Cünemmeğin toyu döndü, yas oldu,
Nene Kız’ın baht aynası kâs oldu.

Heyder Baba, Nene gızın gözleri,
Rakşende’nin şirin-şirin sözleri,
Türki dedim, okusunlar özleri,
Bilsinler ki, adam geder ad galar,
Yahşı-pisden ağızda bir dad galar.

Yaz kabağı gün güneyi döyende,
Kend uşağı gar güllesin sövende,
Kürekçiler dağda kürek züvende,
Menim ruhum ele bilin ordadır,
Kehlik kimi batıb kalıb, gardadır.

Karı Nene uzadanda işini,
Gün bulutda eyirerdi teşini,
Kurd kocalıb, çexdirende dişini,
Sürü kalxıb dolayıdan aşardı,
Badyaların südü aşıb-daşardı.

Hecce Sultan emme dişin kısardı,
Molla Bağır emoğlu tez mısardı,
Tendir yanıb, tüstü evi basardı,
Çaydanımız ersın üste gaynardı,
Govurgamız sac içinde oynardı.

Bostan pozub getirirdix aşağı,
Doldururdux evde tahta tabağı,
Tendirlerde pişirerdik gabağı,
Özün yeyib, tohumların çıtlardıx,
Çok yemexden laf az kala çatlardık.

Verziğan’dan armud satan gelende,
Uşaxların sesi düşerdi kende,
Biz de bu yandan eşidib bilende,
Şıllak atıb bir gışgırıx salardık,
Buğda verib armudlardan alardıx.

Mirza Tağı’ynan gece getdix çaya,
Men baxıram selde boğulmuş aya,
Birden ışık düşdü otay bahçaya,
”Eyvay dedik, kurtdu”, gayıtdıx, gaşdıx,
Heç bilmedix ne vaxt küllüxden aşdıx.

Heyder Baba, ağaçların ucaldı,
Amma heyıf cevanların gocaldı,
Toxluların arıxlayıb acaldı,
Kölge döndü, gün batdı, kaş gereldi,
Kurdun gözü karanlıxda bereldi.

Eşitmişem yanır Allah çırağı,
Dayır olub mescidüzün bulağı,
Râhat olub kendin evi, uşağı,
Mensur Han’ın eli golu var olsun,
Arda kalsa, Allah ona yar olsun.

Heyder Baba, Molla’ İbrahim var, ya yok?
Mekteb açar, oxur uşaklar, ya yok?
Hermen üstü mektebi bağlar, ya yok?
Menden axunda yetirersen selâm,
Edebli bir selâm-ı mâ lâkelâm.

Hecce Sultan emme gedib Tebriz’e,
Amma ne Tebriz ki, gelemmir bize,
Balam durun, goyax gedex emmize,
Ağa öldü, tufağımız dağıldı,
Goyun olan yad gediben sağıldı.

Heyder Baba, dünya yalan dünyadı,
Süleyman’nan, Nuh’dan kalan dünyadı,
Oğul doğan, derde salan dünyadı,
Her kimseye her ne verib alıbdı,
Aflatun’nan bir guru ad galıbdı.

Heyder Baba, yaru yoldaş döndüler,
Bir-bir meni çölde goyub, çöndüler,
Çeşmelerim, çıraxlarım, söndüler,
Yaman yerde gün döndü, axşam oldu,
Dünya bize harâbe-i şâm oldu.

Emoğluynan geden gece Gıpçağ’a,
Ay ki çıxdı, atlar geldi oynağa,
Dırmaşırdıx, dağdan aşırdıx dağa,
Meşmemi Han göy atını oynatdı,
Tüfengini aşırdı, şakkıldatdı.

Heyder Baba, Gara Kolun deresi,
Hoşgenâb’ın yolu, bendi, beresi,
Orda düşer çil kehliğin feresi,
Ordan keçer yurdumuzun özüne,
Biz de geçek yurdumuzun sözüne.

Hoşgenâb’ı yaman güne kim salıb?
Seyyidlerden kim kırılıb, kim kalıb?
Amir Gafar dam daşını kim alıb?
Bulax gene gelib gölü doldurur,
Ya guruyub, baxçaları soldurur.

Amir Gafar seyyidlerin tacıydı,
Şahlar şikar etmesi geygacıydı,
Merde şirin, nâmerde çox acıydı,
Mazlumların hakkı üste eserdi,
Zalimleri gılıç tekin keserdi.

Mir Mustafa dayı, uca boy baba,
Heykelli, sakkallı, Tolstoy baba,
Eylerdi yas meclisini, toy baba,
Hoşgenâb’ın âb-ı rûsu, erdemi,
Mescidlerin, meclislerin görkemi.

Mecdüssâdât gülerdi bağlar kimi,
Gürülderdi, buludlu dağlar kimi,
Söz ağzında erirdi yağlar kimi,
Alnı açık, yakşı, derin kanardı,
Yaşıl gözler çırax tekin yanardı.

Menim atam süfreli bir kişiydi,
El elinnen dutmax onun işiydi,
Gözellerin âhire galmışıydı,
Onnan sonra dönergeler dönüpler,
Mehebbetin çıraxları sönüpler.

Mir Sâlih’in delisoylux etmesi,
Mir Aziz’in şirin şahsey getmesi,
Mir Memmed’in gurulması, bitmesi,
İndi desek, ehvâlâtdı, nağıldı,
Keçdi getdi, itdi batdı, dağıldı.

Mir Abdül’ün aynada kaş yakması,
Cövcülerinnen, kaşının akması,
Boylanması, dam-divardan baxması,
Şah Abbas’ın dürbini, yâdeş behayr,
Xoşgenâb’ın hoş günü, yâdeş behayr.

Sitâr’ emme nezixleri yapardı,
Mir Gadir de her dem birin gapardı,
Gapıb, yeyib, dayça tekin çapardı,
Gülmeliydi onun nezix gappası,
Emmemin de, ersininin şappası.

Heyder Baba, Amir Heyder neyniyir?
Gelin gene samavarı keyneyir,
Day gocalıb, alt engiynin geyneyir,
Gulak batıb, gözü girib gaşına,
Yazıx emme, havâ gelib başına.

Hanım emme Mir Abdül’ün sözünü,
Eşidende eyer ağzı, gözünü,
Melkâmıd’a verer onun özünü,
Da’vaların şuhluğılan gatallar,
Eti yeyib, başı atıb yatallar.

Fizze hanım Hoşgenâb’ın gülüydü,
Amir Yahya em gızının kuluydu,
Ruhsâre artist idi, sevgiliydi,
Seyid Hüseyn Mir Salih’i yansılar,
Amir Cefer geyretlidir, gan salar.

Seher tezden naxırçılar gelerdi,
Goyun guzu dam bacada melerdi,
Emme Can’ım körpelerin belerdi,
Tendirlerin gavzanarı tüstüsi,
Çörexlerin gözelliği, istisi.

Göyerçinler deste kalkıb uçallar,
Gün saçanda gızıl perde açallar,
Gızıl perde açıb, yığıb kaçallar,
Gün ucalıb, artar dağın celâli,
Tebietin cevanlanar cemâli.

Heyder Baba, garlı dağlar aşanda,
Gece kervan yolun azıb şaşanda,
Men hardasan, Tehran’da, ya Kâşan’da,
Uzaxlardan gözüm seçer onları,
Hıyâl gelib, aşıb keçer onları.

Bir çıxaydım Damgaya’nın daşına,
Bir baxaydım keçmişine, yaşına,
Bir göreydim neler gelmiş başına,
Men de onun dağlarıynan ağlardım,
Kış donduran ürexleri dağlardım.

Heyder Baba, gül xonçesi handandı
Amma hayıf, ürex gazası kandı,
Zindegânlık bir karanlık zindandı,
Bu zindanın derbeçesin açan yok,
Bu darlıxdan bir gurtulub gaçan yox.

Heyder Baba, göyler bütün dumandı,
Günlerimiz birbirinden yamandı,
Birbirizden ayrılmayın, amandı,
Yakşılığı elimizden alıblar,
Yakşı bizi yaman güne salıblar!

Bir soruşun bu karkınmış felekden,
Ne isteyir bu kurduğu kelekden?
Deyne, keçir ulduzları elekden,
Goy tökülsün, bu yer üzü dağılsın,
Bu şeytanlık gorxusu bir yığılsın.

Bir uçaydım bu çırpınan yelinen,
Bağlaşaydım dağdan aşan selinen,
Ağlaşaydım uzak düşen elinen,
Bir göreydim ayrılığı kim saldı?
Ölkemizde kim kırıldı, kim kaldı?

Men senin tek dağa saldım nefesi,
Sen de kaytar, göylere sal bu sesi,
Baykuşun da dar olmasın kefesi,
Burda bir şîr darda kalıb bağırır,
Mürüvvetsiz insanları çağırır.

Heyder Baba, gayret ganın gaynarken,
Garakuşlar senden gopub kalkarken,
O sıldırım daşlarıynan oynarken,
Kavzan, menim himmetimi orda gör,
Ordan eyil, gâmetimi darda gör.

Heyder Baba, gece durna keçende,
Köroğlunun gözü gara seçende,
Kıratını minib, kesib biçende,
Men de burdan tez metleba çatmaram,
Eyvez gelib çatmayında yatmaram.

Heyder Baba, merd oğullar doğginan,
Nâmerdlerin burunların ovginan,
Gedixlerde gurdları dut boğginan,
Goy guzular ayın şayın otlasın,
Goyunların guyrukların gatlasın.

Heyder Baba, senin könlün şad olsun,
Dünya varken ağzın dolu dad olsun,
Senden keçen yaxın olsun, yad olsun,
Deyne menim şâir oğlum Şehriyâr,
Bir emridir gem üstüne gem galar.

Şəhriyar (Seyid Məhəmməd Hüseyn Behcət Təbrizi) - Təbriz, 1951.

[AyMaRaLCaN]

Biriya qoymaginan, bəndəri kəs, Şah qaçır a!


Biriya qoymaginan, bəndəri kəs, Şah qaçır a!
Daha düşməz əlinə, durma tələs, Şah qaçır a!


Çapdı iranlıların var-yoxunu, yağlı yedi,
Laybalay cibləri puldu, şələsi bağlı gedir,
Tacu-təxtə baxır, amma ürəyi dağlı gedir,
Yükü çoxdur, gücənir, təngi-nəfəs Şah qaçır a!
Biriya qoymaginan, bəndəri kəs, Şah qaçır a!


Rza xan məmləkəti gör necə pamal elədi,
Binəva xəlqini axır suçu hammal elədi,
Elə iş gördu - bütün şahları ibtal elədi,
Dövrədən də səsinə verdilər səs, Şah qaçır a!
Biriya qoymaginan, bəndəri, kəs Şah qaçır a!


Demə İran gələcək, sən sevin İran olacağ,
Məmləkət zülmü sitəmdən daha viran olacağ,
Müstəbidlər gənədə sahibi fərman olacağ,
Bizi təqib edəcək bir gün ƏSƏS, Şah qaçır a!
Biriya qoymaginan, bəndəri kəs, Şah qaçır a!

Məhəmməd Biriya

- (Məhəmməd Bağırzadə) Azərbaycan Demokrat Firqəsinın maarif naziri. 1914-cü ildə Cənubi Azərbaycanın Təbriz şəhərində dünyaya gəlib. Atası sənətkar olub. 1920-ci ildə Qüzey Azərbaycana muhacirət edib. İlk təhsilini Bakıda alıb. 1929-ci ildə anası vəfat etdikdən sonra yenidən Təbrizə qayıdıb. Şair milləti Pəhləvi zülmünə qarşı mubarizəyə dəvət edib. 1945-ci ildə Azərbaycan Demokrat Firqəsi hökumət qurandan sonra maarif naziri seçilən Məhəmməd Biriya məktəblərdə Azərbaycan dilinin tədrisinin proqramını yaradıb. 1947-ci ildə Azərbaycan Demokrat Firqəsi dağılandan sonra Qüzey Azərbaycana qaçıb. Sovet dövründə Sibirə sürgün olunub. Azərbaycan maarifinin inkişafında böyük rol oynayıb.

alinti

[/B]