Üç Balam Bir Göz oyunu - azeri oyunları

[NeCeSeN]

Üç Balam Bir Göz oyunu - azeri oyunları - azeri halk oyunları

adı daha vardır ki, ‘ Ceyran bala ‘ ve Gaçay bala ‘ Ayni olan bu regsler bu üç ad altında çok yayılmıştır Regsin melodisini Garabağ’lı garmon çalan Sona Hanım meydana getirmiştir Regse ‘ Gaçay bala ‘ adı toylarda kadın kıyafeti ile oynayan profesyonel halk oyuncusu Gaçay’ın şerefine verilmiştir ‘ Ceyran bala ‘ adı da ona aittir Metinden alınmış, gönül okşayıcı bir addır Geline bah geline, Cığcığa verib teline Geline söz demeyin, Küser geder evine Menim balam, özümün balam, Gaçay balam, özümün balam Gaçay bala bir baladır, Gaşı- gözü gapgaradır Gaçaya söz demeyin, Gözleri ceyran baladır Menim balam, özümün balam, Gaçay balam, özümün balam Regs komik bir tarzda, daha çok yaşlı erkekler ve kadınlar tarafından oynanır ( Halabacı adı da buradan gelir ) Bu regs oldukça yaygındır, Garabağ’da, Nahçıvan’da, Şeki ve Bakü’de hayli geliştirilmiştir Regs Şeki’ye 1925 yıllarında gelmiş İfacı parmaklarını şıklatarak oynarken mahnıyı da okur HALAY Okuyarak ve el çırparak ifa olunan ayni tip regslere verilen genel addır Astara- Lenkaran bölgesinde meydana çıkmıştır İnkişaf etmiş hali ise Masallı’da ifa edilmektedir Azerbaycan’da yaşayan halk eskiden beri ‘Düyü ‘ ( prinç ) eker Düyü yetiştirilmesi ağır bir iştir ve zahmetlidir Düyü kollarının diplerindeki yabani otları kadınlar temizler Bu temizlemeye ‘ Alağvurma ‘ ismi verilirBurada hem sözle, hem de ahenkli ses uyumu tarzında ‘Halay ‘ mahnısı meydana gelir Halay sözü demek ki mahsulü, ağır zahmetli, uzun zamanlı işi ifade eder Bu mahnının yaratılma ve inkişaf etme tarihi bir çok asır önceye rastlar Regs düzümü, son derece sade melodisi ve basitçe el çalma şekli bunu gösterir Bilindiği üzere el çalma musiki için en eski ritim tarzıdır ‘Halay’ regsleri eskiden hiç bir musiki aleti olmadan ifa olunurdu Yakın zamanlarda def ile oynanmaya başlanmıştır Adet üzere sağ kenarda duran halaybaşı defi ritmik bir tarzda vurur Halay tipi regsler Azerbaycan’da çoktur ‘ Cehribeyim, Gülmeyi, Gıtgılıda, solo regsi Semeni ‘ bu gruptandır Regsin mahnı metni zaman içinde değişmiş, merasim, toy mahnısına çevrilmiştir Ki, bu da doğaldır Gardaş toyun mübarek, Mübarek, ay mübarek Bu tip mahnılar hem oğlan evinde, hem de gelin evinde okunurMahnıların metni çoğu zaman oyun, eğlence karakteri taşır İfa eden kadınlar ve kızlar birbirleri ile atışır, hazırcevaplık tarzında söyleşirler, oyun bir tarafın galip gelmesi ile kurtarılırdı Astara ve Lerik bölgelerinde hiç bir toy ‘ Halay ‘ sız geçmez, en meşhur regslerden biridir Oyunun ifasını sadece kadınlar yapar, 40- 50 kişi bir arada bayram kıyafetleri ile oynarlar Regsin hareketleri sadedir Düz veya daire şeklinde ileri- geri ayaklarını oynatarak giderler Bazen iki grup birbirini yorana kadar oynayarak yarışırlar Ay, yordu- yordu - yordu, Görek kim - kimi yordu Bazen yorulan kişiler kibarca çekilir, yerini yenileri alır İki grup bazen karşı karşıya durur ve yüz yüze ilerlerler, sonra geriye çekilirler Bu arada da mahnı okurlar Regs Azerbaycanlıların ‘ Benövşe ‘ isimli meşhur çocuk oyununu hatırlatır Metinler çok çeşitlidir; Ay, lo-lo, yar düymeleri mercan Veya; Aman nene, zalım nene, yar nene Veya; Bu toy kimin toyudur, Mübarek, ay mübarek Gız- oğlanın toyudur, Mübarek, ay mübarek Oğlan toyun mübarek, Mübarek, ay mübarek Ay gız toyun mübarek, Mübarek, ay mübarek HANÇOBANI 17 ve 18 asırlarda Şirvan arazisinde güneyden gelen bir kabile meydana çıkmıştıBunlar Hançobanı kabilesi diye adlandırılmışlardı Çok güçlü, mert insanlardı Bu regs onların şerefine adlandırılmış olup, o kabilenin insanlarının sert ruhlarını gösterir Yaklaşık olarak geçen yüzyıl sonlarında yaratılmış olan ‘ Hançobanı ‘ süratli temposu, son derece hırçın ve ahenkli hareketler düzümü ile ifa olunur Onu yalnızca erkekler oynar Han çobanı her ne kadar profesyonel kuruluşlarda grup oyunu olarak icra edilse de, o aslında solo regsidirYaygın bir şekilde oynanır HEYVA GÜLÜ Eli Kerimov tarafından yaratılmış bir regs melodisidir Şamahı, Astara ve Nahçıvan’da çok meşhurdur Regs solo tarzındadır ve kadınlar tarafından ifa olunur Hareketler mülayim, elastik ve estetiktir HEYRATİ Eskiden Gence’de çok geniş yayılmış ve ismini de oradan alan bir regsdir Marş ritmindedir 10- 12 genç adam birbiri ardına dizilerek oynarlardı Başda oynayan Yallıbaşı, regs sırasında elini kaldırarak sallanır ve değişik hareketler yapardı Oynayanların hepsi onunla ayni zamanda bütün hareketleri yapmalıydılar Yapamayan, geç kalan, ya da yanlış yapan Yallıbaşı tarafından elindeki kamçı ile dövülerek cezalandırılırdı Eski zamanlarda Gence’de oynanan ‘ Heyrati ‘ Yallı tarzı oyun formunda idiRegsin mertlik, cesaret ifadeli karakteri, ritmi, onu Azerbaycan’ın her tarafında tanıtmıştır Üzeyir Hacıbeyov meşhur ‘ Leyli ve Mecnun ‘ operasına ‘ Heyrati ‘ müziğini de dahil etmiştir ÇALPAPAĞ Papağı eskide daha çok yaşlılar takarlardı Regs de onlara hesr olunmuştur Regsi daha çok yaşlılar

[NeCeSeN]

ve kadınlar oynarlar Ağır tempoda gider, hareketleri ritmiktir Bazen mübalağalı hareketler yapılır ÇATTADI Şeki – Zağatala bölgesinde yaratılmış çok eski regslerden biridir Ağır tempodadır, onu kadınlar, ender olarak da erkekler oynar Regs Şeki, Zağatala, Baleken ve Varteşen’de çok oynanır Meraklı bir regsdir, kareografik bir kuruluşu olmayan regsi yaşlı adamlar oynarlardı Şeki’de de eskiden kaçak olup dağlarda sığınacak yer arayan kişiyi sembolize eden bir regs olarak bilinir Bu kişi yakın akrabalarının toyunun son günü birden elinde tüfeği, belinde hançeri ile ortaya çıkar ve bu regsi oynar Toydakilerin hepsi onun dostu ve akrabası olduğundan hiç kimse bunu garip karşılamaz Kaçak havaya bir- iki el ateş edip, atına atlayarak dağlara dönerdi Bazen kendisi de diğer kaçaklarla beraber musikicileri de dağlardaki meskenlerine davet eder ve orada şenlik düzenlerlerdi Ve orada ‘ Çattadı ‘ regsini oynarlardı Bu bir efsane de olabilir, ancak hakikate yakın olduğu da kabul edilir ÇİT TUMAN Grup halinde ifa olunan mahnı ve regsdirOnu daha çok genç kızlar oynar Biri ağızdan dem tutar, ki mecliste eylenen diğer konuklar da katılabilir Ve ahenge uygun olarak el çırparlar 1- Solo: Gel gedek belesine Koro: Nay-Nay, Nay- Na- Nay Solo: Sarvanlar mehlesine Koro: Nay –Nay, Nay- Na- Nay Solo: Guzu gurban keserem Koro: Nay- Nay, Nay- Na- Nay Solo: Gözlerin gilesine Koro: Nay-Nay, Nay Na- Nay Sarı yaylığ, sarı köynek Badamı çit tuman 2- Solo: Kerdiye kal kahlaram Koro: Nay- Nay, Nay- Na- Nay Solo: Dibine su bağlaram Koro: Nay-Nay, Nay-Na-Nay Solo: Eşitsem yarım gelir Koro: Nay-Nay, Nay-Na-Nay Solo: Yaylığı kucaklaram Koro: Nay-Nay, Nay-Na-Nay Sarı yaylığ, sarı köynek Badamı çit tuman Regsin belirli bir şekli ve kalıbı olmayıp, herkes becerisine göre oynamağa çalışır, ancak hareketlerin karakteri hemen hepsinde aynidir Bu regs geçen asrın ikinci yarısında Nahçıvan’da yaratılmış olup ender de olsa günümüzde de halen oynanmaktadır

alinti