Ömer Seyfettin, Hayatı ve eserleri-sanatı

[Doktor Amca]

Ömer Seyfettin, yazı ve öyküleriyle dilde sadeleşme hareketinin öncülüğünü yaparak yeni bir edebiyat akımının oluşumunu sağlayıp, Türk öykücülüğünde kısa öykü türünün dil, anlatım tekniği ile tematik yönden ilk özgün örneklerini vermiştir.





Aynı zamanda ulusal edebiyat akımını başlatan yazarlardan olan Ömer Seyfettin 28 Şubat 1884'te Gönen'de doğdu. Babası, Kafkasya Türklerinden yüzbaşı Ömer Şevki Beydir. Öğrenimine, dört yaşında iken, Gönen Mahalle Mektebi'nde başladı. Ailesiyle birlikte İstanbul'a gelince (1892), ilköğrenimini özel bir okul olan Aksaray'daki Mekteb-i Osmani'da sürdürdü. Babasının isteği üzerine, Eyüp baytar Rüştiyesi'nin subay çocuklarına özgü bölümüne yatılı olarak yazıldı (1893). Buradaki eğitiminden sonra (1896), Edirne Askeri İdadisi'ni (1900) ve İstanbul Mekteb-i Harbiye'yi bitirdi. 22 Ağustos 1903'te piyade teğmeni rütbesiyle mezun oldu.





Merkezi Selanik'te bulunan 3. Ordu'nun İzmir Redif Tümeni'ne, daha sonra da Kuşadası Redif Taburu'na atandı (1903-1906). İzmir Zabitan Efret Mektebi'nde öğretmenlik yaptı (1906-198). Üsteğmenliğe yükseldi. II. Meşrutiyet'in ilanı üzerine (23 Temmuz 1908), 3. Ordu'nun selanik'teki merkezinde görevlendirildi. Bir süre sonra da (1909) Makedonya sınırındaki Yakorit köyü sınır bölüğünde bölük komutanlığı yaptı. 1911'de öğrenim ücretini ödeyerek, isteğiyle ordudan ayrıldı, Selanik'e yerleşti. Ziya Gökalp ve arkadaşlarının çıkardıkları "Genç Kalemler" dergisinin kadrosuna katıldı.






Balkan Savaşı'nın başlaması üzerine, yeniden orduya çağrıldı (14 Eylül 1914). Sırp ve Yunan cephelerinde savaştı. Yanya kalesinin savunmasında Yunanlılara tutsak düştü. Naflion kasabasında bir yıl süren tutsaklığı sona erince (Kasım 1913), 4 Aralık 1913'te İstanbul'a döndü. Kısa bir süre "Türk Sözü" dergisinin başyazarlığını yaptı. Kabataş Erkek Lisesi'nde edebiyat öğretmenliğine başladı (1914). Ölünceye dek bu görevini sürdürdü. Bir doktorun kızı olan Calibe Hanım'la evlendi (1915). Bu evlilikten Güner adında bir kızı oldu (1916).





Darülfünun'da (İstanbul Üniversitesi'nde) kurulan Tedkikat-ı Lisaniyye Encümeni üyeliğinde bulundu (1917-1918). Eylül 1918'de eşinden ayrıldı. 6 mart 1920'de kaldırıldığı Haydarpaşa Hastanesi'nde şeker hastalığından öldü. Kadıköy Kuşdili'ndeki Mahmut Baba Türbesi mezarlığına gömüldü. 1939'da, kemikleri Zincirlikuyu Mezarlığı'ndaki Asri Mezarlık'a taşındı.


Edebi yaşamı


Edebiyatla ilgisi, Edirne Askeri İdadisi'nde öğrenciyken başladı. İlk şiiri "Hisss-i Müncemid", "Ömer" "imzasıyla "Mecmua-i Edebiyye" de (7 Aralık 1316, "1900", Sayı: 9); "Gizli Kağıt" adlı ilk yazısı yine aynı derginin 20 Mart 1902 tarihli sayısında; ilk öyküsü "İhtiyarın Tenezzühü" ise "Sabah" gazetesinde yayımlandı (1902).










İzmir'de ve Makedonya'da görevli bulunduğu yıllarda "Sebat", "Hizmet", "Serbest İzmir" (1903), "Aşiyan", "Musavver Hale", "Düşünüyorum", "Kadın", "Rumeli", "Teşvik", "Piyano", "Zeka", "Çocuk Bahçesi", "Genç Kalemler" (1908-1912) gibi dergi ve gazetelerde şiir ve makaleleri çıktı.



Askerlikten ayrılıp Selanik'e yerleştikten sonra, başyazarlığını Yunus Nadi'nin yaptığı "Rumeli" gazetesinde, "Kadın" ve "Bahçe" dergilerinde yazdı. Ziya Gökalp ve Ali Canip'le (Yöntem) birlikte yeni biçimde çıkarmaya başladıkları "Genç kalemler2 (11 Nisan 1911) dergisindeki yazılarıyla asıl ününü yaptı. Derginin ilk sayısında imzasız olarak yayamladığı "Yeni Lisan" makalesinde ileri sürdüğü görüşler ve savunduğu düşüncelerle ilgiyi çekti. Bu görüşleri Milli Edebiyat akımının başlangıç bildirisi olarak nitelendirildi.



Tutsaklığı sonrasında İstanbul'a dönünce, "Türk Sözü" dergisinin başyazarlığına getirildi (12 Nisan 1330, 1914) Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ziya Gökalp'in çıkardığı "Yeni Mecmua"da (Temmuz 1917) yayımladığı öyküleriyle ünü yaygınlaştı. "Tanin", "Vakit", "Türk Dünyası", "Zaman", "İfham" gazetelerinde (1918-20); "Türk Yurdu" (1913), "Yeni Mecmua" (1917) "İnci", "Diken", "Şair" (1918); "Donanma", "Büyük Mecmua" (1919) gibi dergilerde öykü ve romanlarının yanı sıra şiir ve makaleler yayımladı. Yarım kalan iki çevirisi; İlyada 1918'de "Yeni Mecmua"da, Kalavela ise "Türk Yurdu"nda tefrika edildi.









Sağlığında kitap olarak üç yapıtı yayımlandı: Ashab-ı Kehfimiz, (roman, 1918); Harem, (uzun öykü, 1918); Efruz Bey, (roman, 1919). Bazı öyküleri, ölümünden sonra iki ciltte toplandı: Yüksek Ökçeler, 1923; Gizli Mabet, 1923. yapıtları toplu olarak 1938'de yayınlanmaya başladı (9 cilt). Birkaç kez basılan bu ciltlerin 1950'den sonraki yeni basımlarını hazırlayan Şerif Hulusi; notlar ve varyantlar ekleyerek yapıtları 10 cilt olarak yeniden düzenledi. Bunu, 1962'de, Tahir Alangu tarafından, külliyatına girmemiş 30 öyküsü eklenerek "Toplu Eserleri" adı altında 11 ciltlik yeni basımı izledi. 1970'de yayınlanmaya başlayan "Bütün Eserleri" temalarına göre 11 ciltte toplandı. Şiirleri Fevziye Abdullah Tansel tarafından derlenerek, Ömer Seyfettin'in Şiirleri adı altında yayınlandı (1972).



Yaşadığı dönem ve düşünce dünyası


Fransız devrimiyle gelen özgürlük yanlısı düşünceler, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde yaşayan azınlıkları "ulusal bilince" yönelme mücadelelerini geliştirir. Balkan Savaşı öncesi, İmparatorluk içinde başlayan bu çözülüşe karşı devletin birliğini korumak, yıkılışını önlemek ülküsünden hareket eden siyasi akımlara (İslamcılık, Osmanlıcılık, Batıcılık) 1911'den sonra ortaya çıkan Türkçülük akımı da katılır. İmparatorluk içindeki ulusların bağımsızlık mücadeleleri ve imparatorluğun çöküşünü hazırlayan etkenler karşısında devletin birliğini ayakta tutabilecek ülkü olarak benimsenen Türkçülük akımının siyasi alanda "halka doğru" yönelişi; edebiyat alanında da "ulusal kaynaklara dönme" düşüncesini oluşturur. Halka ulaşabilmenin tek yolu olarak da ulusal bir dil, tarih ve kültür birliğine sahip çıkılmasıyla olabileceği düşüncesini yaygınlaştırır. Özünde halka yönelikliği amaç edinen bu eğilim, ulusal bir edebiyatın oluşmasında da ulusal bir dilin benimsenmesini ilke edinir. Bu görüşlerden yola çıkan Ziya Gökalp ve arkadaşlarının, İkinci Meşrutiyet'in getirdiği özgürlük ortamında, "Genç Kalemler" dergisi çevresinde başlattıkları hareket; bu akımın ulusal bilinçlenme yolundaki yönlendirici çabası sayılır. Tanzimat'tan beri süregelen dilde sadeleşme eğilimi, bu düşünceden hareketle benimsenir, geliştirilip sistemleştirilir.


"Yeni Lisan" hareketi

Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp ve Ali Canip tarafından Selanik'te çıkarılan "Genç Kalemler" dergisinde yayımladığı "Yeni Lisan" adlı makalesinde; "milli bir edebiyat vücuda getirmek için evvela milli bir lisan ister", düşüncesini savunarak, bu akımın ideolojisini oluşturan öncüleri arasında yer alır. Dilin sade, yalın ve anlaşılır olmasından yanadır. Türkçenin kurallarına göre hareket edilmesini, dilin Arapça ve Farsça sözcüklerden arındırılmasını savunur. Halkın anlayacağı bir dille yazmayı, halka gitmenin ilk koşulu olarak benimser. Ürünleriyle, bu yönelimin Türk edebiyatının ilk örneklerini verir. Milli edebiyat akımının oluşmasında önemli katkılarda bulunur.














Birinci Dünya Savaşı'nın ilk yıllarında, Ziya Gökalp ile İttihat ve terakki' Merkez Umumisi'nden belli bir kadronun belirlediği yeni kültür politikasına bağlanır. Bu dönemde (1914-1916) edebiyat dışı çalışmaları, polemik yazarlığı ve kadro adamlığı yanı ön plana çıkar. İttihat ve Terakki Fırkası'nın görüşlerini savunduğu görülür. Bu amaçla, 1914'te, "Panislamist ve Pantürkist" görüşleri savunan "Yarınki Turan Devleti" ve "Tarhan" takma adıyla "Ameli Tecrübelerden Çıkarılmış Ameli Siyaset" adlı kıtapçıkları yayımlar.


Öykücülüğünün evreleri


Yazın yaşamının ilk evresi sayılan İzmir döneminde (1903-1908) Baha Tevfik, Hemmet Necip (Türkçü), Yakup kadri, Şehabettin Süleyman gibi yazarlarla ilişki kurması; ona, düşün dünyasını zenginleştiren bir ortam hazırladı. Fransız edebiyatını yakından izlemesi, özellikle de Guy de Maupassant ve Emile Zola'yı tanıması, M. Necip Türkçü'nün dil üstüne görüşlerinden etkilenmesi bu dönemine rastlar.










Yazın yaş***** girişi şiirle oldu. Bu evrede yazdığı şiirlerinde Servet-i Fünun şairlerinin etkileri görülür. Aruz ölçüsüyle yazdığı şiirlerinde ağdalı bir dil hakimdir. "Yeni Lisan" akımı sonrası hece ölçüsüyle yazar.Dilini daha yalın ve anlaşılır kılar. Şiiri, düşüncelerini ve ülküsünü anlatabilmede bir araç olarak görür.





Öykücülüğünün birinci evresini oluşturan 1909-1913 yılları, Makedonya'da bulunduğu süreyi kapsar. Balkan uluslarının ulusal kurtuluş mücadeleleri onun "ulusal" bilince ulaşma düşüncesini etkilerken, bu dönem öykülerinin de başlıca temasını oluşturur. Buradan hareketle, yaşadığı devrin siyasal hareketlerini eleştiren, Türkçülük anlayışını destekleyen öyküler yazdı. Bu öyküleriyle bir yandan da sade dil anlayışının savunuculuğunu yaptı. Öykücülüğünün ikinci evresinde (1917-1920) toplumsal eleştiri ve taşlama yanı ağır basan öyküler yazdı. İmparatorluğun savaştan yenik çıkmasıyla iyice belirginleşin yıkılış günlerinin sorunlarına yönelir. Son dönem öykülerinde mizah yanı ağır basar. Yaşanılan koşullar, onun bu tür öyküye yönelişini hazırlar.


Romanları


Yaşadığı yıllarda yayınlanan üç romanı ( Ashab-ı Kehfimiz, Efruz Bey, Yalnız Efe, 1919) onun bu alanda yarım kalmış denemeleri olarak sayılır.










"Fantezi roman" olarak nitelendirilen Efruz Bey; 1908'den Mütareke yıllarına kadarki süreci, aydın kişilerin eleştirisi ekseninde yansıtır. Dönemin aydın hastalıklarını, siyasi akımların yanlış yönsemelerini toplumsal eleştiri bağlamında, yeni bir roman tekniğiyle verir.





Yarın kalan romanı Yalnız Efe, destansı bir nitelik taşır. Konusunu bir halk menkıbesinden almıştır. Dönemin toplumsal ortamında, yapılan haksızlıklara başkaldırarak silahlanıp dağa çıkan -kız kahraman- Yalnız Efe'nin kişiliğinde Türk halkanın direnme gücünü göstermeye çalışmıştır.


Yapıtları


Öykü: Harem, (u.ö.), 1918; Yüksek Ökçeler, (ö.s.), 1923; Gizli Mabet, (ö.s.), 1923; bahar ve Kelebekler, (ö.s.), 1927.


Bütün Eserleri, temalarına göre bir araya getirilen basım: Efruz Bey, 1970; kahramanlar, 1970; bomba, 1970; Harem, 1970; Yüksek Ökçeler, 1970; Yüzakı, 1970; Yalnız Efe, 1970; Falaka, 1970; Aşk Dalgası, 1970; Beyaz Lale, 1970; Gizli Mabet, 1970.











Tutsaklığı sonrasında İstanbul'a dönünce, "Türk Sözü" dergisinin başyazarlığına getirildi (12 Nisan 1330, 1914) Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ziya Gökalp'in çıkardığı "Yeni Mecmua"da (Temmuz 1917) yayımladığı öyküleriyle ünü yaygınlaştı. "Tanin", "Vakit", "Türk Dünyası", "Zaman", "İfham" gazetelerinde (1918-20); "Türk Yurdu" (1913), "Yeni Mecmua" (1917) "İnci", "Diken", "Şair" (1918); "Donanma", "Büyük Mecmua" (1919) gibi dergilerde öykü ve romanlarının yanı sıra şiir ve makaleler yayımladı. Yarım kalan iki çevirisi; İlyada 1918'de "Yeni Mecmua"da, Kalavela ise "Türk Yurdu"nda tefrika edildi.









Sağlığında kitap olarak üç yapıtı yayımlandı: Ashab-ı Kehfimiz, (roman, 1918); Harem, (uzun öykü, 1918); Efruz Bey, (roman, 1919). Bazı öyküleri, ölümünden sonra iki ciltte toplandı: Yüksek Ökçeler, 1923; Gizli Mabet, 1923. yapıtları toplu olarak 1938'de yayınlanmaya başladı (9 cilt). Birkaç kez basılan bu ciltlerin 1950'den sonraki yeni basımlarını hazırlayan Şerif Hulusi; notlar ve varyantlar ekleyerek yapıtları 10 cilt olarak yeniden düzenledi. Bunu, 1962'de, Tahir Alangu tarafından, külliyatına girmemiş 30 öyküsü eklenerek "Toplu Eserleri" adı altında 11 ciltlik yeni basımı izledi. 1970'de yayınlanmaya başlayan "Bütün Eserleri" temalarına göre 11 ciltte toplandı. Şiirleri Fevziye Abdullah Tansel tarafından derlenerek, Ömer Seyfettin'in Şiirleri adı altında yayınlandı (1972).


Yaşadığı dönem ve düşünce dünyası


Fransız devrimiyle gelen özgürlük yanlısı düşünceler, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde yaşayan azınlıkları "ulusal bilince" yönelme mücadelelerini geliştirir. Balkan Savaşı öncesi, İmparatorluk içinde başlayan bu çözülüşe karşı devletin birliğini korumak, yıkılışını önlemek ülküsünden hareket eden siyasi akımlara (İslamcılık, Osmanlıcılık, Batıcılık) 1911'den sonra ortaya çıkan Türkçülük akımı da katılır. İmparatorluk içindeki ulusların bağımsızlık mücadeleleri ve imparatorluğun çöküşünü hazırlayan etkenler karşısında devletin birliğini ayakta tutabilecek ülkü olarak benimsenen Türkçülük akımının siyasi alanda "halka doğru" yönelişi; edebiyat alanında da "ulusal kaynaklara dönme" düşüncesini oluşturur. Halka ulaşabilmenin tek yolu olarak da ulusal bir dil, tarih ve kültür birliğine sahip çıkılmasıyla olabileceği düşüncesini yaygınlaştırır. Özünde halka yönelikliği amaç edinen bu eğilim, ulusal bir edebiyatın oluşmasında da ulusal bir dilin benimsenmesini ilke edinir. Bu görüşlerden yola çıkan Ziya Gökalp ve arkadaşlarının, İkinci Meşrutiyet'in getirdiği özgürlük ortamında, "Genç Kalemler" dergisi çevresinde başlattıkları hareket; bu akımın ulusal bilinçlenme yolundaki yönlendirici çabası sayılır. Tanzimat'tan beri süregelen dilde sadeleşme eğilimi, bu düşünceden hareketle benimsenir, geliştirilip sistemleştirilir.


"Yeni Lisan" hareketi

Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp ve Ali Canip tarafından Selanik'te çıkarılan "Genç Kalemler" dergisinde yayımladığı "Yeni Lisan" adlı makalesinde; "milli bir edebiyat vücuda getirmek için evvela milli bir lisan ister", düşüncesini savunarak, bu akımın ideolojisini oluşturan öncüleri arasında yer alır. Dilin sade, yalın ve anlaşılır olmasından yanadır. Türkçenin kurallarına göre hareket edilmesini, dilin Arapça ve Farsça sözcüklerden arındırılmasını savunur. Halkın anlayacağı bir dille yazmayı, halka gitmenin ilk koşulu olarak benimser. Ürünleriyle, bu yönelimin Türk edebiyatının ilk örneklerini verir. Milli edebiyat akımının oluşmasında önemli katkılarda bulunur.


Birinci Dünya Savaşı'nın ilk yıllarında, Ziya Gökalp ile İttihat ve terakki' Merkez Umumisi'nden belli bir kadronun belirlediği yeni kültür politikasına bağlanır. Bu dönemde (1914-1916) edebiyat dışı çalışmaları, polemik yazarlığı ve kadro adamlığı yanı ön plana çıkar. İttihat ve Terakki Fırkası'nın görüşlerini savunduğu görülür. Bu amaçla, 1914'te, "Panislamist ve Pantürkist" görüşleri savunan "Yarınki Turan Devleti" ve "Tarhan" takma adıyla "Ameli Tecrübelerden Çıkarılmış Ameli Siyaset" adlı kıtapçıkları yayımlar.


Öykücülüğünün evreleri


Yazın yaşamının ilk evresi sayılan İzmir döneminde (1903-1908) Baha Tevfik, Hemmet Necip (Türkçü), Yakup kadri, Şehabettin Süleyman gibi yazarlarla ilişki kurması; ona, düşün dünyasını zenginleştiren bir ortam hazırladı. Fransız edebiyatını yakından izlemesi, özellikle de Guy de Maupassant ve Emile Zola'yı tanıması, M. Necip Türkçü'nün dil üstüne görüşlerinden etkilenmesi bu dönemine rastlar.

Yazın yaş***** girişi şiirle oldu. Bu evrede yazdığı şiirlerinde Servet-i Fünun şairlerinin etkileri görülür. Aruz ölçüsüyle yazdığı şiirlerinde ağdalı bir dil hakimdir. "Yeni Lisan" akımı sonrası hece ölçüsüyle yazar.Dilini daha yalın ve anlaşılır kılar. Şiiri, düşüncelerini ve ülküsünü anlatabilmede bir araç olarak görür.


.................................................. ................................................



Öykücülüğünün birinci evresini oluşturan 1909-1913 yılları, Makedonya'da bulunduğu süreyi kapsar. Balkan uluslarının ulusal kurtuluş mücadeleleri onun "ulusal" bilince ulaşma düşüncesini etkilerken, bu dönem öykülerinin de başlıca temasını oluşturur. Buradan hareketle, yaşadığı devrin siyasal hareketlerini eleştiren, Türkçülük anlayışını destekleyen öyküler yazdı. Bu öyküleriyle bir yandan da sade dil anlayışının savunuculuğunu yaptı. Öykücülüğünün ikinci evresinde (1917-1920) toplumsal eleştiri ve taşlama yanı ağır basan öyküler yazdı. İmparatorluğun savaştan yenik çıkmasıyla iyice belirginleşin yıkılış günlerinin sorunlarına yönelir. Son dönem öykülerinde mizah yanı ağır basar. Yaşanılan koşullar, onun bu tür öyküye yönelişini hazırlar.


Romanları


Yaşadığı yıllarda yayınlanan üç romanı ( Ashab-ı Kehfimiz, Efruz Bey, Yalnız Efe, 1919) onun bu alanda yarım kalmış denemeleri olarak sayılır.










"Fantezi roman" olarak nitelendirilen Efruz Bey; 1908'den Mütareke yıllarına kadarki süreci, aydın kişilerin eleştirisi ekseninde yansıtır. Dönemin aydın hastalıklarını, siyasi akımların yanlış yönsemelerini toplumsal eleştiri bağlamında, yeni bir roman tekniğiyle verir.


.................................................. .............................................



Yarın kalan romanı Yalnız Efe, destansı bir nitelik taşır. Konusunu bir halk menkıbesinden almıştır. Dönemin toplumsal ortamında, yapılan haksızlıklara başkaldırarak silahlanıp dağa çıkan -kız kahraman- Yalnız Efe'nin kişiliğinde Türk halkanın direnme gücünü göstermeye çalışmıştır.


Yapıtları


Öykü: Harem, (u.ö.), 1918; Yüksek Ökçeler, (ö.s.), 1923; Gizli Mabet, (ö.s.), 1923; bahar ve Kelebekler, (ö.s.), 1927.


Bütün Eserleri, temalarına göre bir araya getirilen basım: Efruz Bey, 1970; kahramanlar, 1970; bomba, 1970; Harem, 1970; Yüksek Ökçeler, 1970; Yüzakı, 1970; Yalnız Efe, 1970; Falaka, 1970; Aşk Dalgası, 1970; Beyaz Lale, 1970; Gizli Mabet, 1970.











Tutsaklığı sonrasında İstanbul'a dönünce, "Türk Sözü" dergisinin başyazarlığına getirildi (12 Nisan 1330, 1914) Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ziya Gökalp'in çıkardığı "Yeni Mecmua"da (Temmuz 1917) yayımladığı öyküleriyle ünü yaygınlaştı. "Tanin", "Vakit", "Türk Dünyası", "Zaman", "İfham" gazetelerinde (1918-20); "Türk Yurdu" (1913), "Yeni Mecmua" (1917) "İnci", "Diken", "Şair" (1918); "Donanma", "Büyük Mecmua" (1919) gibi dergilerde öykü ve romanlarının yanı sıra şiir ve makaleler yayımladı. Yarım kalan iki çevirisi; İlyada 1918'de "Yeni Mecmua"da, Kalavela ise "Türk Yurdu"nda tefrika edildi.









Sağlığında kitap olarak üç yapıtı yayımlandı: Ashab-ı Kehfimiz, (roman, 1918); Harem, (uzun öykü, 1918); Efruz Bey, (roman, 1919). Bazı öyküleri, ölümünden sonra iki ciltte toplandı: Yüksek Ökçeler, 1923; Gizli Mabet, 1923. yapıtları toplu olarak 1938'de yayınlanmaya başladı (9 cilt). Birkaç kez basılan bu ciltlerin 1950'den sonraki yeni basımlarını hazırlayan Şerif Hulusi; notlar ve varyantlar ekleyerek yapıtları 10 cilt olarak yeniden düzenledi. Bunu, 1962'de, Tahir Alangu tarafından, külliyatına girmemiş 30 öyküsü eklenerek "Toplu Eserleri" adı altında 11 ciltlik yeni basımı izledi. 1970'de yayınlanmaya başlayan "Bütün Eserleri" temalarına göre 11 ciltte toplandı. Şiirleri Fevziye Abdullah Tansel tarafından derlenerek, Ömer Seyfettin'in Şiirleri adı altında yayınlandı (1972).


Yaşadığı dönem ve düşünce dünyası


Fransız devrimiyle gelen özgürlük yanlısı düşünceler, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde yaşayan azınlıkları "ulusal bilince" yönelme mücadelelerini geliştirir. Balkan Savaşı öncesi, İmparatorluk içinde başlayan bu çözülüşe karşı devletin birliğini korumak, yıkılışını önlemek ülküsünden hareket eden siyasi akımlara (İslamcılık, Osmanlıcılık, Batıcılık) 1911'den sonra ortaya çıkan Türkçülük akımı da katılır. İmparatorluk içindeki ulusların bağımsızlık mücadeleleri ve imparatorluğun çöküşünü hazırlayan etkenler karşısında devletin birliğini ayakta tutabilecek ülkü olarak benimsenen Türkçülük akımının siyasi alanda "halka doğru" yönelişi; edebiyat alanında da "ulusal kaynaklara dönme" düşüncesini oluşturur. Halka ulaşabilmenin tek yolu olarak da ulusal bir dil, tarih ve kültür birliğine sahip çıkılmasıyla olabileceği düşüncesini yaygınlaştırır. Özünde halka yönelikliği amaç edinen bu eğilim, ulusal bir edebiyatın oluşmasında da ulusal bir dilin benimsenmesini ilke edinir. Bu görüşlerden yola çıkan Ziya Gökalp ve arkadaşlarının, İkinci Meşrutiyet'in getirdiği özgürlük ortamında, "Genç Kalemler" dergisi çevresinde başlattıkları hareket; bu akımın ulusal bilinçlenme yolundaki yönlendirici çabası sayılır. Tanzimat'tan beri süregelen dilde sadeleşme eğilimi, bu düşünceden hareketle benimsenir, geliştirilip sistemleştirilir.


"Yeni Lisan" hareketi

Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp ve Ali Canip tarafından Selanik'te çıkarılan "Genç Kalemler" dergisinde yayımladığı "Yeni Lisan" adlı makalesinde; "milli bir edebiyat vücuda getirmek için evvela milli bir lisan ister", düşüncesini savunarak, bu akımın ideolojisini oluşturan öncüleri arasında yer alır. Dilin sade, yalın ve anlaşılır olmasından yanadır. Türkçenin kurallarına göre hareket edilmesini, dilin Arapça ve Farsça sözcüklerden arındırılmasını savunur. Halkın anlayacağı bir dille yazmayı, halka gitmenin ilk koşulu olarak benimser. Ürünleriyle, bu yönelimin Türk edebiyatının ilk örneklerini verir. Milli edebiyat akımının oluşmasında önemli katkılarda bulunur.














Birinci Dünya Savaşı'nın ilk yıllarında, Ziya Gökalp ile İttihat ve terakki' Merkez Umumisi'nden belli bir kadronun belirlediği yeni kültür politikasına bağlanır. Bu dönemde (1914-1916) edebiyat dışı çalışmaları, polemik yazarlığı ve kadro adamlığı yanı ön plana çıkar. İttihat ve Terakki Fırkası'nın görüşlerini savunduğu görülür. Bu amaçla, 1914'te, "Panislamist ve Pantürkist" görüşleri savunan "Yarınki Turan Devleti" ve "Tarhan" takma adıyla "Ameli Tecrübelerden Çıkarılmış Ameli Siyaset" adlı kıtapçıkları yayımlar.


Öykücülüğünün evreleri


Yazın yaşamının ilk evresi sayılan İzmir döneminde (1903-1908) Baha Tevfik, Hemmet Necip (Türkçü), Yakup kadri, Şehabettin Süleyman gibi yazarlarla ilişki kurması; ona, düşün dünyasını zenginleştiren bir ortam hazırladı. Fransız edebiyatını yakından izlemesi, özellikle de Guy de Maupassant ve Emile Zola'yı tanıması, M. Necip Türkçü'nün dil üstüne görüşlerinden etkilenmesi bu dönemine rastlar.




.................................................. .......................................





Yazın yaş girişi şiirle oldu. Bu evrede yazdığı şiirlerinde Servet-i Fünun şairlerinin etkileri görülür. Aruz ölçüsüyle yazdığı şiirlerinde ağdalı bir dil hakimdir. "Yeni Lisan" akımı sonrası hece ölçüsüyle yazar.Dilini daha yalın ve anlaşılır kılar. Şiiri, düşüncelerini ve ülküsünü anlatabilmede bir araç olarak görür.





Öykücülüğünün birinci evresini oluşturan 1909-1913 yılları, Makedonya'da bulunduğu süreyi kapsar. Balkan uluslarının ulusal kurtuluş mücadeleleri onun "ulusal" bilince ulaşma düşüncesini etkilerken, bu dönem öykülerinin de başlıca temasını oluşturur. Buradan hareketle, yaşadığı devrin siyasal hareketlerini eleştiren, Türkçülük anlayışını destekleyen öyküler yazdı. Bu öyküleriyle bir yandan da sade dil anlayışının savunuculuğunu yaptı. Öykücülüğünün ikinci evresinde (1917-1920) toplumsal eleştiri ve taşlama yanı ağır basan öyküler yazdı. İmparatorluğun savaştan yenik çıkmasıyla iyice belirginleşin yıkılış günlerinin sorunlarına yönelir. Son dönem öykülerinde mizah yanı ağır basar. Yaşanılan koşullar, onun bu tür öyküye yönelişini hazırlar.