Əli Zeynalov

[Emine]

Əli Zeynalov


Xarici görkəmi, gözəl nitq qabiliyyəti və aktyorluq istedadı... Bu üç xüsusiyyət bir insanda cəmləşirsə, ondan əsl sənətkar olur. Zamanəsinin görkəmli aktyorlarından olan Əli Zeynalovda bu üç xüsusiyyətin hamısı birləşmişdi. Ötən əsrin 75 ili onun qismətinə düşüb və o da bu ömürdən kifayət qədər səmərəli istifadə edib. Teatr səhnəsində yaratdığı Seyran ("Namus"), Elxan ("Od gəlini"), Neznamov ("Günahsız müqəssirlər"), Eyvaz ("1905-ci ildə"), Fərhad ("Fərhad və Şirin"), Aydın ("Aydın"), Oqtay ("Oqtay Eloğlu"), Həsənzadə ("Sən həmişə mənimləsən"), Antoni ("Antoni və Kleopatra") və başqa rolları incəsənət tariximizə qızıl hərflərlə yazılıb.
Ə.Zeynalovun həyat yoldaşı da aktrisa idi. Mirvari Novruzova səhnəmizdə maraqlı, özünəməxsus rollar ifa edib. Hər iki sənətkarın ailə qurmalarının qəribə tarixçəsi var. Bu haqda danışan qızı Sədaqət xanım bildirdi ki, "Eşq və intiqam" tamaşasında Əli müəllim Çingiz rolunu, Mirvari xanım isə Qəmər obrazını oynayıblar. Elə o tamaşadan sonra iki sənətkarın eşq macərası başlayıb. Onlar münasibətlərini 1940-cı ildə rəsmiləşdiriblər. Yeri gəlmişkən, bu, Əli müəllimin ikinci nikahı imiş. Birinci evlilikdən onun bir qızı, bir oğlu olub. Mirvari xanım onları doğma balaları kimi saxlayıb. Daha sonra ailədə yeni körpələr doğulub. Beləliklə, Zeynalovlar ailəsində dörd uşaq tərbiyə almağa başlayıb.
Əli Zeynalov 1913-cü ildə Salyanda anadan olub. Amma uşaqlığı Bakıda - İçərişəhərdə keçib. Onun atası Yusif Zeynalov ilk əlifba kitabının müəllifidir. Uzun illər pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olub. Əli Zeynalovda öz atasının yolunu davam etdirib. Pedaqoji təhsil alıb. Aktyorluğa marağı böyük olduğundan müxtəlif dərnəklərə üz tutub. 1928-ci ildə Biləsuvar kənd cavanlarının hazırladığı "Şeyda" tamaşasındakı baş rolu ilə çoxlarının rəqbətini qazanıb. Bakı Pedaqoji və Teatr texnikumlarını bitirdikdən sonra o, bir müddət Moskva teatrlarında istehsalat təcrübəsi keçib, geri döndükdən sonra Şəki Dövlət Dram Teatrında işləyib. A.Şirvanzadənin "Namus" əsərində Seyran rolunu oynamaqla peşəkar teatr səhnəsinə gələn aktyor truppasına daxil olub.
Onun yaradıcılığının müəyyən dövrü İrəvan Dram Teatrı ilə bağlıdır. Atam orada görkəmli sənətkar Kazım Ziya ilə tanış olur, həmişə onu idealı, böyük müəllimi hesab edirdi. 1945-ci ildən etibarən isə o, Azərbaycan Dövlət Dram Teatrına dəvət alır və burada yaradıcılığının ən gözəl mərhələsinə qədəm qoyur.
Təqaüdə çıxdıqdan sonra "Azərbaycanfilm"in dublyaj və səsləndirmə studiyasında işlədi. Bir neçə filmlərə çəkildi: "Kölgələr sürünür", "Leyli və Məcnun", "Bir qalanın sirri"...
Əli Zeynalov öz sənətini çox sevirdi. "İki ömrüm olsaydı" adlı kitab da yazmışdı. Sadəcə, o çox ciddi, yüksək potensiala malik bir sənətkar idi. Onun oynadığı rollar hamısı bu gün təhlil olunub və təkrarsız sənət əsəridir. "Sən həmişə mənimləsən" tamaşası gedəndə bütün tamaşaya baxan gənc qızlar o rolu və Əli Zeynalovu sevməyə başladılar.
- Əli Zeynalovun gözəl danışıq qabiliyyəti və səsi var idi. O vaxt dövlət səviyəsində keçirilən bütün tədbirlərdə atam iştirak edirdi. Nodar Şaşıqoğlunun bütün filmlərində Əli Zeynalov onu səsləndirir və bundan həm tamaşaçılar, həm də hər iki aktyor razılıq edirdi.
Əvvəllər incəsənət işçilərinə özgə cür münasibət var idi. O vaxtlar Ələsgər Ələkbərov küçədə gedəndə hamı donub qalırdı. Ya da Leyla Bədirbəyli. Afişalar izlənilirdi, tamaşalar anşlaqla keçirdi. Gecə saat 12-də, birin yarısında tamaşalar bitirdi. Teatr bitdikdən sonra onlar arxa qapıda dururdular ki, aktyorları öz gözləri ilə görsünlər.

[Emine]

Səməd Vurğun

Azərbaycanın xalq şairi (1956). Azərb.SSR EA akademiki (1945), Azərb.SSR əməkdar incəsənət xadimi (1943). SSRİ Dövlət Mükafatı Laureatı (1941,42) adlarına layiq görülən Səməd Vurğun Azərbaycan Yazıçıları İttifaqının məsul katibi (1934-37), sədri (1941-48), Azərbaycanın Xarici Ölkələrlə Mədəni əlaqə Cəmiyyətinin sədri, Azərb.SSR EA vitse-prezidenti (1954-56) olmuşdur. 1918 ildə Qazax müəllimlər seminariyasına daxil olmuşdur. Seminariyanı bitirdikdən sonra (1924) Qazax, Quba və Gəncədə müəllimik etmişdir. Öz ədəbi fəaliyyətinə 1926-cı ildən başlamışdır. İlk dəfə mətbuatda "Mavi göl" şe'ri ilə "Gənc isçi" qəzetində çıxış etmişdir. 1920-30 illərdə Vurğunun səsi ciddi surətdə ədəbi mühitin və geniş oxucu kütlələrinin nəzərini cəlb etdi. Bu illərdə yazdığı "Şairin andı", "Aprel", "Fonar" kimi şe'rlər dərin ictimai-siyasi mə'na ilə dolu idi. Sonralar yazdığı şe'rlərində, "Şikəstəyə məktub", "Azərbaycan", "Şair, nə tez qocaldın sən...", "Ana", "Bahar", "Şuşa", "Bahar və mən", "Bəstəkar", "Göygöl", "Bakı" və s. Səməd Vurğun yaradıcılığının hər sahəsində gözəl sənət nümunələri yaradır. Səməd Vurğun Azərbaycan şe'rində poema janrının böyük yaradıcısıdır.O, "26-lar", "Bəsti", "Talıstan", "Muğan", "Zəncinin arzuları", "Zamanın bayraqdarı", "Aygün", "Komsomol poeması" kimi poemalarını canlı və zəngin bədii boyalarla işləmişdir. Səməd Vurğunun yaratdığı dramlar bizim milli dramaturgiya və teatrlarımızın qarşısında yeni yüksəliş yollari açdı. O, "Vaqif" (1927), "Fərhad və Şirin" (1941), "Xanlar" (1939), "İnsan" (1945), "Şairin Həyatı", "İki Sevgi" kimi dramlar yazmışdır. 1938-ci ilin oktyabr aylarında Bakıda Azərbaycan Dövlət Dram Teatrında "Vaqif" poeması tamaşaya qoyulmuşdur. "Vaqif" pyesi Azərbaycan teatrının Moskvada qastrol səfərləri zamanı (1948) Moskvada göstərilmişdir. "Sovet Azerbaycanının 15 illiyi münasibəti ilə mən Azərbaycan nümayəndələrinin tərkibində Kreml qəbulunda öz şerlərimi oxuyurdum. Bu mənim həyatımda unudulmaz dəqiqələr idi. (Səməd Vurğun yazırdı.)" Səməd Vurğun "Yevgeni Onegin" Puşkin, "Qız və Ölüm" Qorki, "Pələng gönündə vityaz" Şota Rustaveli ,"Leyli və Məcnun" Nizami əsərlərini Azərbaycan dilinə tərcümə etmişdir. Səməd Vurğunun yaradıcılığı bütün Azərbaycan xalqı üçün qiymətli və əzizdir.

Şerləri:

Azərbaycan

Çox keçmişəm bu dağlardan,
Durna gözlü bulaqlardan!;
Eşitmişəm uzaqlardan
Sakit axan arazları;
Sınamışam dostu, yarı...

El bilir ki, sən mənimsən,
Yurdum, yuvam, məskənimsən,
Anam, doğma vətənimsən!
Ayrılarmı könül candan?
Azərbaycan, Azərbaycan!

Mən bir uşaq, sən bir ana,
Odur ki, bağlıyam sana:
Hankı səmta, hankı yana
Hey uçsam da yuvam sənsən,
Elim, günüm, obam sənsən!

Fəqət səndən gen düşəndə,
Ayrılıq məndən düşəndə,
Saçlarıma dən düşəndə
Boğar aylar, illər məni,
Qınamısan ellər məni.

Dağlarının başı qardır,
Ağ örpəyin buludlardır.
Böyük bir keçmişin vardır,
Bilinməyir yaşın sənin,
Nələr çəkmiş başın sənin.

Düşdün uğursuz dillərə,
Nəs aylara, nəs illərə.
Nəsillərdən nəsillərə
Keçən bir şöhrətin vardır;
Oğlun, qızın bəxtiyardır...

Hey baxıram bu düzlərə,
Ala gözlü gündüzlərə;
Qara xallı ağ üzlərə
Könül istər şe'r yaza;
Gəncləşirəm yaza-yaza...

Ölməz könül, ölməz əsər,
Nizamilər, Füzulilər
Əlin qələm, sinəm dəftər,
De gəlsin hər nəyin vardır,
Deyilən söz yadigardır.

Şair, nə tez qocaldın sən...!

Nemətsə də gözəl şer,
Şair olan qəm də yeyir.
Ömrü keçir bu adətlə,
Uğurlu bir səadətlə.
Görən məni nədir deyir:
Saçlarına düşən bu dən?
Şair, nə tez qocaldın sən!

Dünən mənə öz əlində
Gül gətirən bir gəlin də
Gözlərində min bir sual
Heykəl kimi dayandı lal…
O bəxtəvər gözəlin də
Mən oxudum gözlərindən:
Şair, nə tez qocaldın sən!

Ovçuluğa meyil saldım,
Gecə - gündüz çöldə qaldım,
Dağ başından enib düzə
Bir ox kimi süzə - süzə
Neçə ceyran nişan aldım;
Cavab gəldi güllələrdən:
Şair, nə tez qocaldın sən?

Bəzən uca, bəzən asta,
Ötür sazım min sim üstə.
Andı yalan, eşqi yalan,
Dostluğu da rüşvət olan,
Ürək yıxan bir iblis də
Üzəvari deyir hərdən:
Şair, nə tez qocaldın sən!

Saç ağardı, ancaq ürək
Alovludur əvvəlki tək.
Saç ağardı, ancaq nə qəm!
Əlimdədir hələ qələm…
Bilirəm ki, deməyəcək
Bir sevgilim , bir də Vətən:
-Şair, nə tez qocaldın sən!

(1953)

Ala Gözlər

Yenə qılıncını çəkdi üstümə,
Qurbanı olduğum o ala gözlər.
Yenə cəllad olub durdu qəsdimə;
Qələm qaş altında piyalə gözlər!

Başımdan getmişdi sevdanın qəmi,
Xəyalım gəzirdi, bütün aləmi.
Bu dustaq könlümü deyin yenəmi
Çəkdiniz sorğuya, suala gözlər?

Sevda yolçusuyam əzəl yaşımdan,
Könlüm ayrı gəzir, can sirdaşımdan.
Dağıdır huşumu, alır başımdan
Süzülüb gedəndə xəyala gözlər!

Gərdənin minadır, boyun tamaşa,
Ay da həsəd çəkir o qələm qaşa!
Bir cüt ulduz kimi verib baş-başa
Yanıb şölə salır, camala gözlər!