Akılcılık

[Aylin's]

Akılcılık, bilginin kaynağının akıl olduğunu savunan, doğru bilginin ancak akıl ve düşünce ile elde edilebileceği tezini savunan felsefi bir yaklaşımdır. Bu akıma göre, kesin ve evrensel bilgilere ancak akıl aracılığıyla ve tümdengelim yöntemi ile ulaşılabilir. Bilginin sadece deney ötesi yöntemlerle elde edilebileceğini savunur. Mesela matematik, kesin bilgi örneğidir bu görüşe göre. Zira doğru bilginin ancak akıl ve düşünce ile elde edilebileceği tezini savunur.


Akılcılık, deneyciliğin karşıtıdır, hakikate ancak ve ancak akıl ile ulaşılabileceğini savunur. Rasyonalizm geleneği “Elea Okulu” ile başlatılabilir. İlk akılcı filozof da Parmanides ‘tir diyebiliriz. Parmanidis’ e göre duyumlar değişebilen şeyler olduklarından bilginin temeli olamazlar, bilakis akılın değişmeyen ilkeleri bilginin temeli olabilir.

18 yüzyılda büyük bir eleştiriye maruz kalmıştır. Buna rağmen bu dönemde, sayıları az da olsa, akılcılığı savunan filozoflar olmuştur. Mesela, Christian August Crusius, Moses Mendelssoh. Her ikiside onca eleştiriye rağmen, akıcılığı savunmuştur o dönemde. Alman filozof Kant da geleneksel akılcı düşünce okulunu tenkit etmiştir. Kant, yeni bir rasyonalizm fikrini temelendirmeye yönelmiştir. Yine bu dönemde (18yy) , akılcılığa en büyük eleştiri deneyci çevrelerden gelmiştir. Başlangıçtan beri, çok farklı türlerde akılcılık yorumları ya da yaklaşım biçimiyle karşılaşılır. Akılcılığın kurucu isimlerinden biri Aristotales’ tir. Bunun dışında akılcılığın en önemli savunucuları; Descartes, Spinoza, Leibniz ve Malebranche’ dir.

Genel olarak kişinin akılcı olarak adlandırılabilmesi için iki temel noktayı onaylaması ve kabul etmesi gerekmektedir: "Akılcı sezgi a priori bilgimizin tamamı veya bir kısmının kaynağıdır, ve de Gerçeğin a priori bilgisi mümkündür".

Akılcılık geleneği, Parmanides'ten Hegel'e uzanan bir gelişim cizgisi gösterir. Bu çizgi üzerinde birbirinden çok farklı akılcılık anlayışlarıyla karşılaşılır.

Akılcılık konusunda en temel eleştiriler, Kant'tan gelir. Kant’ da bir akılcılık savunucusudur oysa. Kant, “Saf Aklın Eleştirisi” adlı eserinde bu noktadaki temel eleştirisini ortaya koymuştur ve de felsefi ilkelerini açıklamıştır. İşte bu yüzden, eleştirel felsefenin kurucusu Kant sayılır. O, bu yolla ampirizmin ve rasyonalizmin yetersizliklerinden kurtulmaya çalışmıştır. Bir diğer ünlü akılcı filozof Spinoza ise başlarda Descartes'in metafizik savlarını benimsese de, zamanla Descartes'in savlarını bırakarak daha farklı bir metafiziksel anlayış geliştirmiştir. Spinoza, dinin de akılcı eleştirisini yapmıştır. O’ na göre Tanrı ,yaratılmış dünyadan ayrı olarak mevcut değildi. Leibniz de başlarda Descartes'in fikirlerinin takipçisi olmuştur. Fakat daha sonra Descartes'in fikirlerini reddederek, kendi geliştirdiği metafiziksel fikirleri savunmuştur.