Karahanlılar

[Aylin's]

Batı Türkistan'da kurulmuş Türk devletidir (X.-XI. yy.).

Karahanlılar adı, hem bir Türk hükümdar sülâlesinin, hem de bu sülâlenin kurduğu devletin adıdır. Bu hanedandan Abdülkerim Satuk Buğra Han'ın kurduğu devlet Îslâm dinini benimsemekle Türk tarihinin uzun yıllar süren Samanlık dönemini kapatmış oldu. Bu devletin bir başka önemli yanı da, Türklüğün ağırlık merkezini Türkistan'ın daha batısına, Yakındoğu'ya doğru kaydırmış olmasıdır. Bu olay bir süre sonra Yakındoğu'da başlayacak olan ve Anadolu'nun Türkleşmesine yol açan Selçuklu hareketine olanak hazırlamıştır.

Karahanlılar, VI. büyük Türk hakanlığı hanedanıdır. Kurdukları imparatorluk Aral Gölü'nden Çin sınırına kadar uzanıyordu. Başkent başlangıçta Kâşgar'dı. Karahanlılar Büyük Kağan'ı tanımakla birlikte bağımsız bir devletti. Ama çok geçmeden doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı.

Satuk Han'dan sonra, daha yedi hanın idaresinde yüz yıllık bir egemenlik süren Karahanlılar XI. yy.ın ortalarına doğru (1040) Selçuklulara bağlı bir devlet oldu. Büyük hakanlık tacı böylece Selçuklulara devredildi. Karahanlılar Devleti'nin doğu bölümü Karahıtayların, batı bölümü Selçukluların himayesinde bir süre daha yaşamıştır.

Türk Dilinin İlk Anıtları

Türk uygarlık tarihinde Karahanlıların yeri çok önemlidir. Çünkü, tarihin ilk en büyük edebî anıtları Karahanlılar döneminde ve o zaman Kâşgar'da konuşulan Hakaniye diyeleğiyle yazıldı. Bunlar, Kâşgarlı Mahmut'un yazdığı Divanü Lûgat-it-Türk (Türk Dili Sözlüğü), Yusuf Has Hacip'in Kutadgu Bilig (Kutlu Olma Bilgisi), Edip Ahmet'in Atebet-ül-Hakayık (Gerçeklerin Eşiği) adlı eserleridir.