Okyanuslar

[ŞiMaL]

Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika'nın kuzeylerinde yer alan, Kuzey Kutbu'nu kapsayan, buzlarla kaplı denizdir. Uluslararası Hidrografi Örgütü (IHO) tarafından okyanus olarak kabul edilmektedir (Arctic Ocean). Yüzölçümü 14.090.000 km² olan devasa bir alandır. Diğer okyanuslara göre sığ bir deniz olup, en derin noktası 4.665 m, ortalama derinlik 1.038 m'dir. Rusya, ABD, Kanada, Grönland, Norveç ile kıyıları vardır. (kaynak: en.wikipedia.org)

Arktik okyanusu için farklı isimler de kullanılabilmektedir:


Türkiye'de sık karşılaşılan kullanım, Kuzey Buz Denizi'dir.
Fransızca metinlerde ya da şekillerde, "océan glacial Arctique" (Arktik buz/buzul okyanusu) şeklindeki kullanıma rastlanabilir.

Atlas Okyanusu

A lm. atlantischer Ozean, Fr. Océan Atlantique, İng. Atlantic Ocean. Dünyanın ikinci büyük denizi. Büyüklük bakımından Büyük Okyanustan sonra gelir. Doğusunda Avrasya ve Afrika, batısında Amerika (kuzey ve güney) bulunur. Bu okyanus, eski dünya ile yeni dünyayı birbirinden ayırır.


Bazıları Kuzey Buz Denizi ile Antarktika Okyanusunu da Atlas Okyanusuna dahil ederler. Genel görüş, Kuzey Buz Denizi ile Antarktika Okyanusunun buraya dahil olmadığı ve bunların sadece kuzey ve güney sınırları meydana getirdiğidir. Atlas Okyanusunun uzunluğu 15 bin kilometreye yakındır.


Atlas kelimesinin bu okyanusta battığı öne sürülen " Atlantis" kıtasından geldiği ileri sürülür. Atlas Okyanusunun yüzölçümü 106.463.000 kilometrekaredir. En geniş yeri Avrupa-Meksika Körfezi arasında olup 8000 kilometredir. Atlas Okyanusu "S" şeklindedir. Güney Amerika'nın doğu kısmındaki çıkıntı ile Afrika'nın batı kısmındaki çıkıntı birbiriyle birleştirildiklerinde birbirlerine uyarlar. Atlas Okyanusunun yatağı da "S" şeklindedir. Bu şekildeki sırt, okyanusu ikiye böler. Bu sırt muazzam bir dağ silsilesidir. Bu denizaltı dağ zincirinin iki tarafındaki kısımlarda genişliği 800 km ve derinliği 3-5 bin m olan derin vadiler vardır. Okyanusun dibi kırmızı kil ile, yukarıları ise hayvan kalıntıları ile kaplıdır.


Atlas Okyanusunun yatağı, Azor Adalarında başlar. İngiltere ile Kanada arasında bir yayla şeklinde uzanan bu düzlük çok büyüktür. Avrupa ile Amerika arasındaki telgraf kabloları bu yaylaya döşendiği için buna "Telgraf Yaylası" denir. Atlas Okyanusunun en derin yeri Porto Rico'nun kuzeyindedir. Buranın derinliği 8750 metredir. Newfoundland'ın doğusunda derinlik 6000 m ve Güney Atlas Okyanusunda ise 8260 metredir. Atlas Okyanusu, doğusundaki Akdeniz, Kuzey Denizi, Baltık Denizi ve Karadeniz ile irtibatlıdır. Okyanusun doğu kıyılarının uzunluğu 50 bin km, batı kıyılarının uzunluğu 80 bin kilometredir. Kuzey Amerika ve Avrupa sahilleri çok girintili ve çıkıntılıdır. 100 m derinliğe kadar olan sıcaklık; yüzeyindeki sıcaklık ile aynıdır. Yüzeyi sıcak olan kısımlarda derinlere inildikçe sıcaklık azalır ve dipte donma noktasına kadar varır. Yüzeyi soğuk olan yerlerde ise derinliğe inildikçe sıcaklık artar. Bu dengeyi akıntılar sağlar. Gulfstream Akıntısı tropikallerin sıcak suyunu taşırken, Labrador Akıntısı da kuzeyin soğuk suyunu güneye taşır. Atlas Okyanusuna Avrupa'dan Ren, Elbe; Afrika'dan Kongo ve Nijer; Amerika'dan ST. Lawrence, Mississippi, Orinaco, Amazon, Parana ve Uruguay nehirleri dökülür.


Atlas Okyanusunda bulunan en büyük ada Grönland'dır. Bu adayı Amerika'nın parçası sayanlar da vardır. Diğer büyük adalar; Britanya Adaları (244.000 km2), Antiller, Newfoundland, İzlanda, Kanarya Adaları, Azor Adaları, Falkland Adaları, Güney Georgia Adaları, Yeşil Burun Adaları, St. Helena, Tristian de Cunha Adalarıdır. Küçük adalar da çoktur.



Atlas okyanusunda zamanında oluşan bir anafor

Büyük Okyanus

Büyük Okyanus (Alm. Pazifischer Ozean (m), Pazifik (m), Fr. Ocean Pacifique (m), İng. Pacific Ocean), dünyadaki

Dünya, Güneş Sisteminde bir gezegen. Çapı 12.756km, kütlesi 5,97x1024 kg’dir. Güneş’e uzaklığı 149.597.890 km’dir. Güneş’in etrafında 365,25, kendi etrafında ise 1 günde döner. Ortalama yüzey sıcaklığı 15 derecedir.

okyanusların en büyüğü. Kuzey kutbundan


güney kutbuna kadar uzanan Büyük Okyanus,

Güney Kutbu, Dünya ekseninin alt kısmında (Güney ucunda) kalan noktayı tanımlar. “Güneydeki efsanevi kıta”nın bulunması 200 yıllık bir arayıştan sonra, ancak 1840’ta başarıyla sonuçlanmıştır. Yelkenlisiyle kıyılar boyunca yaklaşık 2.000 km yol alan Charles Wilkes, denizlerden oluşan Kuzey Kutbu’nun tersine, Güney Kutbu’nun olduğu yerde gerçekten bir kıta bulunduğunu kanıtlamıştır.

Asya kıtasının ve


Avustralya’nın doğu sınırları ile

Avustralya, güney yarımkürede yer alan bir ülkedir. Hint ve Pasifik Okyanusları arasında uzanır. Tüm bir kıtayı kaplayan tek ülkedir. Komşuları Endonezya, Doğu Timor, Papua Yeni Gine, Solomon Adaları, Vanuatu, Yeni Kaledonya ve Yeni Zelanda'dır. En küçük kıtanın büyük bir bölümü üzerinde kurulan bir devlet. Asya'nın güneydoğusuna doğru, Güney Yarımküresinde uzanır ve dünya milletleri arasında arazi bakımından altıncı sırada yer alır. 10°-44° güney enlemleri ile 112°-154° doğu boylamları a

Amerika kıtasının batı kıyıları tarafından çevrilmiştir. 166.000.000 km2 olan yüzölçümü, kıyı denizleriyle beraber 180.130.000 km2yi bulur. Bu rakam dünyâdaki sularla kaplı sahanın yaklaşık yarısını teşkil eder. Kuzey-güney doğrultusunda en uzun mesafesi 16.000 km olmasına karşılık, doğu-batı doğrultusundaki en uzun mesafesi 17.000 kilometredir.


Büyük Okyanus'un 708.000.000 km³ su hacmi vardır ve kapladığı alan Dünya'daki toplam karaların alanından biraz daha büyüktür. Okyanusun 3.000-3.500 m'den derin her yerinde ısı 2 ºC derecenin altındadır.

Amerika Kıtası dünyanın ikinci büyük kıtası. Kuzey ve güney kutuplar arasında yer alan, doğusunda Atlas Okyanusu, batısında Büyük Okyanus, kuzeyinde Kuzey Buz denizi bulunan kara parçasıdır. Kuzeyden güneye olan uzunluğu 16.000 kilometre olup, yüzölçümü ise 42.000.000 kilometrekaredir.

Japonya,

Japonya (Japonca'da Nihon veya Nippon, (güneş) (kaynak), kelime anlamı "güneşin kaynağı"), Uzak Doğu'da adalardan oluşan bir ülkedir. Hiçbir ülke ile kara sınırı yoktur. Kuzeyinde Kore Yarımadası (Güney Kore ve Kuzey Kore) ve Rusya ile sınırlanan Japon Denizi bulunur. Batıda deniz ötesinde Tayvan ve Çin ile komşu olan Japonya'nın doğu ve güneyinde ise Büyük Okyanus bulunur.

Endonezya ve

Güneydoğu Asya'da yer alan dünya'nın en kalabalık Müslüman (200 Milyon) ülkesidir. Hollanda'nın geçmiş sömürgelerinden biridir. 17 Ağustos 1945 yılında bağımsızlığını kazanmıştır. 17.000 adadan oluşan ülke dünyanın en büyük takımada devletidir. Aynı zamanda ASEAN ve İKÖ üyesidir.

Yeni Gine gibi volkanik adalarla çevrilmiştir. Bu adalara "ateş kemeri" adı verilir.


1513 senesinde Panama Tepelerinden burayı gören ilk

Ada

Avrupalı olan

Avrasya olarak bilinen eski dünya kıtasının batısındaki büyük yarımada olan Avrupa, Sami dillerde Erep (yahut Irib) Güneşin Battığı taraf anlamına gelir. Fenikelilerden Yunanlılara geçen bu ad, Yunanca'da Europa olmuş ve Ege Denizi'ne göre batıda bulunan ülkelere bu ad verilmiştir.

Vasco Nunez de Balboa "Güney Denizi" ismini vermiştir. 1520’de

Vasco Nunez de Balboa de los Caballeres’de soylu bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen bu adam, sıradan bir asker olarak Rodrigo de Bastidas’la birlikte Yeni Dünya’ya yelken açmış ve pek çok serüven yaşadıktan sonra Espanola’da karaya çıkmıştır. Ada valisinin, Nunez de Balboa’yı iyi bir sömürgeci yapma çabası başarılı olmadı; valinin verdiği çiftliği birkaç ay sonra yüzüstü bıraktı ve alacaklılardan yakasını nasıl kurtaracağını bilmeyecek kadar beş parasız kaldı.

Magellan kendi ismini verdiği boğazı aşıp buraya açıldığında, suların sıcak olması sebebiyle buraya "Pasifik" adını vermiştir.


Kuzeyde


Bering Boğazı ile

BERİNG BOĞAZI Alm. Bering-See, Fr. Mer de Bering, İng. Bering Sea. Kuzey Pasifik Okyanusundaki Bering Denizi ile Kuzey Buz Denizi ve Chukchi Denizini birleştiren boğaz. Batısında Sibirya ve Asya'daki Kamchatka Yarımadası, doğusunda Alaska ve güneyinde Aleut Adaları bulunur. Kuzeyden güneye 1500 km, doğudan batıya 2000 km uzunluğundadır. 2.266.250 km2lik bir alanı vardır. En geniş körfezleri batıdaki Anadyr ve Norton Souhd ve doğuda Bristol körfezidir. Başlıca

Kuzey Buz Denizine, güney-batı ve batıda

Kuzey Buz Denizi Kuzey Kutbu ve Kutup dönencesi arasında, birkaç denizden meydana gelmiş, bir büyük denizdir. İçinde bulunan denizler, özellikle Beyaz Deniz, Barent Denizi, Kara Denizi, Beaufort Denizi, Grönland Denizi ve Bering Denizidir. Avrupa, Asya, Amerika’nın kuzey kıyıları ile sınırlanmıştır. Büyüklüğü takriben 12.257.000 km2dir. En derin yeri (Lena Çukuru) 5502 m’dir. Büyüklüğünün mühim bir kısmını buzullar kaplar. Şubat ayında buzların yoğunluğu artar, haziran ayında buzlar erime

Endonezya,

Güneydoğu Asya'da yer alan dünya'nın en kalabalık Müslüman (200 Milyon) ülkesidir. Hollanda'nın geçmiş sömürgelerinden biridir. 17 Ağustos 1945 yılında bağımsızlığını kazanmıştır. 17.000 adadan oluşan ülke dünyanın en büyük takımada devletidir. Aynı zamanda ASEAN ve İKÖ üyesidir.

Malezya,

DEVLETİN ADI: Malezya Sultanlığı BAŞŞEHRİ: Kuala Lumpur YÜZÖLÇÜMÜ: 330.434 Km2 NÜFUSU: 18.630.000 RESMİ DİLİ: Malayca (Bahasa) ve İngilizce DİNİ: İslâm PARA BİRİMİ: Malezya Doları (Ringgiti)

Güneydoğu Asya’da bir ülke. Hint Okyanusu ile Büyük Okyanus arasında, Malay (Kra) Yarımadasının güney ucu ve büyük Borneo Adasının kuzey bölgesinde 13 eyâletten meydana gelmiştir.

Târihi

Malezya’nın ilk insanları olan Malayalılar, târihin ilk çağlarından îtibâren yüzyıllarc

Avustralya Adaları ile

Avustralya, güney yarımkürede yer alan bir ülkedir. Hint ve Pasifik Okyanusları arasında uzanır. Tüm bir kıtayı kaplayan tek ülkedir. Komşuları Endonezya, Doğu Timor, Papua Yeni Gine, Solomon Adaları, Vanuatu, Yeni Kaledonya ve Yeni Zelanda'dır. En küçük kıtanın büyük bir bölümü üzerinde kurulan bir devlet. Asya'nın güneydoğusuna doğru, Güney Yarımküresinde uzanır ve dünya milletleri arasında arazi bakımından altıncı sırada yer alır. 10°-44° güney enlemleri ile 112°-154° doğu boylamları a

Hint Okyanusuna, doğuda

Hindistan, Afrika ve Okyanusya tarafından çevrilen, dünyanın üçüncü büyük okyanusu. Asya’nın güneyinde, Afrika ile Avustralya arasında kalan deniz. 20° doğu boylamıyla Atlantik’ten, 147° doğu boylamıyla Büyük Okyanustan ayrılır. Bu deniz, okyanuslar içinde en küçük olanıdır. Avustralya ile Afrika arasındaki uzaklık yaklaşık olarak 10.000 kilometredir. Yüzölçümü kollarıyla berâber 74.900.000 km2yi bulur.

Panama Kanalı,

Panama Kanalı, Orta Amerika'nın en güney ülkesi Panama topraklarında yer alır ve Atlantik Okyanusu ile Pasifik Okyanusu'nu birbirine bağlar.

Magellan ve Drake boğazları ile


Atlas Okyanusuna bağlanan Büyük Okyanusun güneyinde

ATLAS OKYANUSU Alm. atlantischer Ozean, Fr. Océan Atlantique, İng. Atlantic Ocean. Dünyanın ikinci büyük denizi. Büyüklük bakımından Büyük Okyanustan sonra gelir. Doğusunda Avrasya ve Afrika, batısında Amerika (kuzey ve güney) bulunur. Bu okyanus, eski dünya ile yeni dünyayı birbirinden ayırır.

Bazıları Kuzey Buz Denizi ile Antarktika Okyanusunu da Atlas Okyanusuna dahil ederler. Umumi kanaat, Kuzey Buz Denizi ile Antarktika Okyanusunun buraya dahil olmadığı

Antarktika kıtası yer almaktadır.


Jeolojik çağlardan

Dünyanın beşinci büyük kıtası. Yüzölçümü 14.107.637 kilometrekaredir. Güney kutbu etrafında her tarafı karla kaplı, daima fırtınalı ve buz kütleleri ile çevrili bir kara parçasıdır. Antarktika, Ross ve Wendel deniz körfezleri ile Antarktika Yarımadası hariç ana hatlarıyle hemen hemen çember şeklindedir.

Paleozoik çağda meydana geldiği birçok araştırmacı tarafından iddiâ edilen Büyük Okyanusta günümüzde bile deprem ve yanardağ patlaması hâdiseleri vukû bulmaktadır. Okyanus tabanı bazaltık kayalardan meydana gelmiş olup, böyle dış tabakalara "Sima" adı verilir. Büyük Okyanus "ateş kuşağını" meydana getiren pekçok yanardağ halen faaliyetlerini sürdürmektedir.


Karalarla olan sınırları doğu ve batıda oldukça birbirine zıt bir görünüm arz eder. Güneyde Antarktika, doğuda Amerika kıtası ile olan sınırları girintisi ve çıkıntısı az olan bir yapıya sâhiptir. Bu durumu bozan tek yer Amerika kıtası ile olan sınırındaki Kaliforniya Körfezidir. Batı ile kuzey sınırları doğu ve güney sınırlarının aksine çok girintili-çıkıntılı bir yapıya sâhiptir. Girinti ve çıkıntılarının çok olması birçok kıyı denizinin teşekkül etmesine sebeb olmuştur. Bunlardan, kuzeydeki Bering Denizi, batıda Japon, Sarı, Doğu Çin, Güney Çin,

Asya ile Amerika kıtaları arasında Büyük Okyanus'un bir kolu olan deniz. Bering boğaz ile Kuzey buzdenizine bağlıdır. Yüzölçümü 2.270.000 kilometrekaredir. İklim çok serttir. Kıyılar, genel olarak buz tutar.

Filipinler, Endonezya, Mercan ve


Tasmanya denizleri en çok bilinenlerindendir. Büyük Okyanusun ada ve adacıklarının en yoğun olduğu bölge orta kesimlerdir. Bu adalar genellikle volkanik veya mercan adalarıdır. Bunun yanında okyanus dibindeki sıradağların su yüzeyine çıkması netîcesinde meydana gelmiş olan adalar da vardı. Hawaii,

bkz. Tazmanya

Galapagos,

Galapagos Adaları - Büyük Okyanus`unun batısında Ekvador`a bağlı takımadalar

Yeni Kaledonya,



Paskalya adaları bu tip adalardandır.


Kıyı şekillerinde olduğu gibi dipleri de oldukça çeşitli görünümlere sahip olan Büyük Okyanusun derinliği ortalama 4000 metre civarındadır. Dip kısımlarında yer yer bulunan sıradağlar sık sık sivri tepeler hâlinde yükselerek okyanus yüzeyine yaklaşırlar. Bâzan da derin çukurlar meydana gelmektedir. Aleut Çukuru (7822 m), Kuruli Çukuru (10.542 m) Japon Çukuru (10.230 m), Marianne Çukuru (11.022 m), Filipinler Çukuru ise Büyük Okyanustaki ölçülebilen en derin çukurdur ki, derinliği 11.521 metredir. 200 metrelik kıyı sahanlıkları doğu kıyılarına nazaran batı kıyılarında daha gelişmiştir. Dibi okyanus tortularıyla kaplı olan Büyük Okyanusta bu durum özellikle orta kısımlarda yoğundur. Genellikle bu tortular kırmızı kil şeklindedir. Kuzey kesimlerinde kalkerli tortular, kıyı denizlerinde ise kara tortuları bulunur.


Büyük Okyanusta iki büyük akıntı mevcuttur. Biri kuzey, diğeri ise güney yarımkürede bulunan bu akıntılardan birincisi saat istikâmetinde, diğeri ise ters istikâmette meydana gelmektedir. Kuzeydeki akıntı 10° kuzey enleminde sıcak su akıntısı olarak doğu-batı istikâmetinde yol aldıktan sonra, doğuda Filipin Adalarından kuzeye doğru yönelerek Kuroşuvo akıntısı ismiyle 40° kuzey enlemine kadar akar. Tekrar doğuya dönerek Amerika kıyılarına varır. Burada güneye doğru dönerek Soğuk Kaliforniya Akıntısı ismiyle başladığı yere inerek devrini tamamlar. Ayrıca Bering Denizinden gelip bu büyük kuzey yarımküre akıntısına katılan soğuk su akıntısı da kuzey yarımküresindeki diğer önemli bir akıntıdır. Bu akıntı Oyaşivo Soğuksu Akıntısı olarak bilinir.


Güney yarımküredeki akıntılar ise Güney Ekvator Akıntısı ismi ile doğudan batıya doğru ekvatora çok yakın olarak akar. Sonra doğuda Süleyman Adaları civarında pekçok yönde akıntılar halinde kollara ayrılsa da, bunlardan en önemli olanı Doğu Avustralya Akıntısı ismiyle güneye akandır. Bu akıntı Avustralya’nın güneydoğu ucundan doğuya dönerek akarken yaklaşık 40° güney enlemi civârında batıdan gelen Soğuk Antarktik Akıntısıyla birleşir. Amerika kıtasının batı sâhillerine yetişen bu akıntı, buradan tekrar kuzeye dönerken bir başka soğuk su akıntısı ile daha birleşir. Birleştiği bu soğuk su akıntısı Peru veya Humboldt Soğuk Su Akıntısı ismiyle bilinirler. Ekvator civarında tekrar batıya dönerken akıntı dönme dâiresini tamamlamış olur. Bu iki büyük akıntı arasında kalan tam ekvator üzerinde bulunan dar bir sahada batı-doğu istikâmetinde, diğer iki akıntıya ters bir yönde akan sıcak ekvator akıntısı da mevcuttur.


Büyük Okyanusta tuzluluk oranı ve deniz suyu sıcaklıkları bölgelere göre değişir. Tuzluluk oranının en yüksek olduğu yerler tropik bölgelerdir. Buralarda binde otuz altıyı bulan tuzluluk oranı bu iki tropik bölgeler arasında yer alan ekvator bölgesinde düşüş gösterir. Kuzey bölgelerine doğru gittikçe yükselmeye başlarsa da Bering Denizinde binde otuz iki gibi bir değer alır. Buharlaşma, yağış ve akıntıların tesiriyle değişiklik arz eden tuzluluk oranı Büyük Okyanusta buraya dökülen büyük nehirler sebebiyle de (döküldükleri bölgede olsa da) değişiklik gösterir ve buralarda tuz oranı düşer. Böyle durumlara yol açan nehirlerden bâzıları; Amerika kıtasındaki Yukon, Columbia, Calarado ile Asya’daki Amur, Hoang, Ho ve Yongçe’dir.


Su sıcaklığı ekvator bölgelerinde ortalama 26-27 °C iken, kutup bölgelerine doğru gidildikçe, çizilen izotermler enlemlere çakışacakmış gibi olurlar. Kutup bölgelerine doğru gidildikçe deniz suyu sıcaklıklarındaki düşüş, kuzey bölgelerinde güney bölgelerine nisbetle daha süratli olur. Bunun sebebi ise kuzeyde karaların çok olması ve sıcaklığa tesir etmesidir. Su sıcaklığına tesir eden bir diğer faktör ise akıntılardır. Soğuk su akıntılarının olduğu yerler sıcak su akıntılarının olduğu bölgelere nazaran aynı enlemlerde olmasına rağmen daha soğuktur. Derinlik bölgelerine göre de farklı sıcaklıklarda bulunan Büyük Okyanusta dip sularının sıcaklığı 1-15°C arasında değişmektedir.


Yağış miktarının doğu bölgelerine nisbetle batıda daha çok olduğu okyanusta bu miktar güney-kuzey istikametinde artış gösterir.


Büyük Okyanus suları canlıların yaşamalarına elverişlidir. Bol balık ve plankton çeşitleri, yosunlar, mercan ve madreporların bulunduğu okyanus sularında, mercan adaları ve setleri oldukça çoktur. Her bölgesinde balıkçılığın yapıldığı Büyük Okyanusun aşağı enlem bölgelerinde inci, mercan avcılığı önemlidir. Balıkçılığın her bölgede yapılmasının bir netîcesi olarak kıyılarda balık ürünleri sanayii gelişmiştir.


Yoğun bir deniz trafiğine sâhip olan Okyanus’un önemli limanları; Yokohama, Şanghay, Hong-Kong, Kanton, Manila, Singapur, Cakarta, Sidney, Honolulu, Los Angeles, San Francisco, Panama, Vladivostok’tur.

Büyük Okyanus veya Pasifik Okyanusu, Amerika ve Asya kıtaları arasında ve dünyanın en büyük okyanusu. İsmini İspanya krallığı adına Dünya'yı dolaşan Portekizli denizci Ferdinand Magellan vermiştir. Magellan, günler süren zorlu ve fırtınalı şartlar altında adını verdiği Macellan Boğazı'ndan geçip bu okyanusa açıldığında, fırtınaların dinmesinden ve kendisini sakin suların karşılamasından dolayı Portekizcede "sakin" anlamına gelen "Pasifico" kelimesinden yola çıkarak bu ismi vermiştir.

Güney Okyanusu

Güney Okyanusu, bazı coğrafya ve çoğu hidrografi kaynaklarına göre Antarktika Kıtası'nı çevreleyen su kitlesidir (''Şekil 1''). Bu okyanus dünyanın dördüncü büyük ve en son tanımlanmış okyanusudur.

Tanımlanma geçmişi

Büyük miktardaki yakın tarihli deniz bilimi araştırması, Antarktika çevresini batıdan doğuya doğru dolaşan bir okyanus akıntısı olan Antarktik Kutup Çevresi Akıntısı’nın (AKA; ''Antarctic Circumpolar Current, ACC'') küresel okyanus dolaşımında büyük önemi olduğunu ortaya koymuştur. AKA’nın soğuk sularının, kuzeyindeki daha sıcak sularla karşılaştığı ve karıştığı çepeçevre bölgenin adı Antarktik Bileşke’dir (''Antarctic Convergence'') ve oldukça kesin bir sınırı tanımlar. Mevsimlere göre dalgalanma gösteren bu sınır, ayrı bir su kitlesini ve eşsiz bir çevre bilimsel bölgeyi çevreler. Bileşke besin maddelerini yoğunlaştırır; bu yoğun kaynak ile deniz altı bitki yaşamı zenginleşir; gelişen bitki yaşamı da deniz altı hayvan yaşamını bollaştırır.


Tüm bu bilgiler ışığında ve 2000 yılı ilkbaharında, Bileşke’nin sınırladığı su kitlesinin beşinci dünya okyanusu olarak tanınması Uluslararası Hidrografi Örgütü (UHÖ; ''International Hydrographic Organisation, IHO'') tarafından kararlaştırılmış ve Pasifik, Atlas ve Hint okyanuslarının güney bölümlerini birleştiren bu okyanusa "Güney Okyanusu" denilmesi kabul edilmiştir. '' National Geographic Society'' (Ulusal Coğrafya Kurumu) gibi kimi kaynaklarsa, aslında denizciler arasında da uzun zamandan beri geleneksel olarak kullanılmakta olan "Güney Okyanusu" terimini halen kullanmamaktadırlar; Atlas, Pasifik ve Hint Okyanusları'nın Antarktika'ya uzandığını kabul etmekte ve göstermektedirler.


UHÖ'ne üyelik kıyı şeridi bulunan ülkelerle sınırlıdır ve örgütün toplam 68 üyesi vardır. Örgütün 2000'deki anketine yalnızca 28 üye katılmıştır: :

Arjantin dışındaki katılımcılar, Antarktika'yı çevreleyen suları ayrı bir okyanus olarak tanıma yönünde oy kullanmıştır. :
Olumlu oy kullananların 18'i "Güney Okyanusu" adını, azınlıkta kalanlar ise "Antarktika Okyanusu" adını tercih etmişlerdir. :
Ülkelerden 14'ü bu yeni okyanusun kuzey sınırının 60° G enlemi, 7'si 50° G enlemi ve diğer ülkeler de 35° G enlemine varacak kadar kuzeyde enlemler olması için oy kullanmıştır. 50° G enlemi Güney Amerika'dan geçer; yine karadan geçen 35° G enlemiyse, kuzey yarım küredeki Akdeniz'e denk gelen enlemin güney yarım küredeki simetriği gibidir. Dolayısıyla, 60° G enleminin Güney Okyanusu'nun kuzey sınırı olması karara bağlanmıştır. Genel tanım

Güney Okyanusu, Antarktika'nın kıyı şeridi ile kuzeydeki 60° G enlemi arasında kalan su kitlesidir (''Şekil 1''). Antarktika Antlaşması sınırı ile çakışan 60° G enlemi, mevsimlere göre dalgalanma gösteren Antarktik Bileşke’yi boyunca ve yaklaşık olarak gösterir. Böylece Güney Okyanusu, sırasıyla Pasifik, Atlas ve Hint Okyanusları’ndan sonra ama Arktik Okyanusu’ndan önce gelmek üzere, dünyanın beş okyanusu içindeki dördüncü büyük okyanus durumundadır. : Antarktik Bileşke, Güney Okyanusu'nun kuzey sınırının en iyi doğal sınırını oluşturur. "Kutup Cephesi" (''Polar Front'') olarak da adlandırılan Antarktik Bileşke, Yeni Zelanda hizasında 60° G enlemine çıkar ve Güney Atlantik'te de 48° G enlemine kadar uzanıp, batıdan esen kuvvetli rüzgarlarla çakışabilir. :
Avustralya'da, Güney Okyanusu'nun tanımı aynen UHÖ'nün tanımında olduğu gibi yapılsa da Antarktika'yla Avustralya ve Yeni Zelanda'nın güney kıyıları arasında kalan su kitlesi de "Güney Okyanusu" olarak kabul edilir; haritalarda da öyle gösterilir. Özellikle, Tazmanya ve Güney Avustralya kıyılarına yönelik haritalarda gözüken deniz alanları hiç "Hint Okyanusu" olarak gösterilmez; daima "Güney Okyanusu" gösterimi vardır. Coğrafi bilgiler

Oluşum

Güney Okyanusu, Antarktika ve Güney Amerika kıta levhalarının birbirlerinden uzaklaşması, bugün ''Drake'' Geçidi olarak bilinen geçidin açılması ve Antarktik Kutup Çevresi Akıntısı’nın kabaca 30 milyon yıl önce gelişmesi ile oluşmuştur. Dolayısıyla, dünyanın diğer okyanuslarına göre oldukça genç bir okyanustur. Konum bilgileri

: Konum : 60° G enlemi ile Antarktika arasında kalan su kitlesi.

: Coğrafi koordinatlar : 60° 00' G - 90° 00' D : :: Buradaki boylam tanımı ismen var olan bir tanımdır çünkü Güney Okyanusu’nun büyük bir kutup çevresi su kitlesi olmak gibi benzersiz bir özelliği vardır ve Antarktika’nın çevresini 360° boylam tarayarak çevreler.

: Haritadaki referans noktası : Antarktika Yüz ölçümü ve uzunluklar

: Toplam alan : 20.33 milyon km²: :: Bu alanda ''Amundsen'' Denizi, ''Bellingshausen'' Denizi, ''Drake'' Geçidi’nin bir kısmı, ''Ross'' Denizi, ''Scotia'' Denizi’nin küçük bir kısmı, ''Weddell'' Denizi ve diğer katkıda bulunan su kitlelerini içerir.

: Karşılaştırmalı alan : Türkiye yüz ölçümünün yaklaşık 26 katı

: Kıyı şeridinin uzunluğu : 17,968 km İklim

: Su sıcaklıklar -2°C ile 10°C arasında değişir. :
Antarktika çevresinde doğuya doğru yol alan kiklon fırtınaları, buzul bölgelerle açık deniz arasındaki sıcaklık farkları nedeniyle, genellikle oldukça şiddetlidir. 40° G enlemi ile Antarktik Dönencesi (66° 33' 39" G enlemi) arasında kalan okyanus bölgesinde, tüm dünyada gözlenebilecek en yüksek ortalama güçte rüzgarlar gelişir. :
Kışın, okyanusun Pasifik bölümü 65° ve Atlantik bölümü de 55° G enlemlerine doğru donar (''Şekil 2'') ; yüzey sıcaklıkları 0°C’ın oldukça altına iner. :
Bazı kıyı noktalarında, kıtanın içinden esen sürekli ve yoğun rüzgarlar nedeniyle, kıyı şeridinin kış boyunca buzlanmadığı görülür. Zemin yapısı

right|thumb|300px|Şekil 2: Kutup bölgelerindeki yüzer buz (''pack ice'') alanlarının yıl boyunca, iklimlere bağlı gösterdiği dalgalanma. : Güney Okyanusu derin bir okyanustur ve boylu boyunca 4000-5000 metrelere ulaşır; sığ sulara ise oldukça kısıtlı sayıda bölgede rastlanır. :
Antarktik kıta levhası genellikle dar ve alışılmadık derecede derindir: küresel ortalama 133 metreyken, Antarktik kıta levhasının kenarı 400-800 metre arası derinliklerde seyreder. :
Antarktik yüzer buz alanının yüzölçümü, Mart ayındaki ortalama en az 2.6 milyon km²‘den Eylül ayındaki ortalama en çok 18.8 milyon km²‘ye çıkar ki, bu da yaklaşık olarak altı kattan fazla bir artış demektir (''Şekil 2''). :
Uzunluğu 21,000 km olan AKA her zaman için doğuya doğru akar. Dünyanın en büyük okyanus akıntısı olan AKA, saniyede 130 milyon m³ su taşır. Bu, dünyanın tüm nehirlerinin toplam akımının yaklaşık 100 katıdır. :
En önemli daralma noktası, Güney Amerika ile Antarktika arasındaki ''Drake'' Geçidi'dir.

: Uç yükseklikler : En alçak nokta: Güney Sandviç Çukuru’nun (''Southern Sandwich Trench'') güney ucu; -7,235 m :
En yüksek nokta: deniz seviyesi; 0 m Doğal kaynaklar

: Kıta levhası sınırında, olasılıkla büyük petrol ve doğal gaz alanları (bunların devasa kaynaklar olması da mümkündür). :
Manganez yumruları. :
Buzullarla taşınmış, mineral içeriği açısından olasılıkla zengin birikintiler. :
Kum ve çakıl. :
Buz dağları halinde taze su. :
Kalamar, yüzgeç ayaklılar ( deniz aslanı, fok, mors vb.) ve balinalar. :
Kril ve balıklar. Doğal tehlikeler

: Yüzlerce metre derine ulaşabilen su altı kısımları ile dev buz dağları; daha küçük buz dağları ya da buz dağı parçaları. :
Deniz yüzeyinde, genellikle 0.5-1 metre kalınlığında buzlanma: bu buzlanmada kısa dönemli dinamik ya da yıl(lar)a yayılan değişkenlikler izlenebilir. :
Kısa mesafeler içinde bile çok değişkenlik gösteren buzul birikimleri ile döşeli, derin kıta levhası. :
Yılın büyük çoğunluğuna hakim olan hızlı rüzgarlar ve büyük dalgalar. :
Özellikle Mayıs- Ekim arası dönemde gemi donmaları. :
Bölgenin çoğunun arama ve kurtarma olanaklarına uzak oluşu. Çevre ile ilgili konular

: Güncel konular : Antarktik ozon deliği nedeniyle bölgeye ulaşan güneşin mor ötesi ışınımlarının son yıllarda artış göstermiş olması, denizin birincil üretkenliğinde ( fitoplankton üretimi) %15'e varan düşüşler ve kimi balıkların DNA'larında bozulmalar gibi gözlemlere yol açmıştır. :
Yasa dışı, kayıtsız ve denetimsiz balıkçılık nedeniyle, ilgili yasaların şart koştuğundan 5-6 kat daha fazla olduğu tahmin edilen Patagonya dişbalığı avcılığının, bu türün nüfusunun devamlılığını olumsuz etkilemesi beklenmektedir. :
Dişbalığı avcılığının uzun hatlı ağlarla yapılması nedeniyle, deniz kuşlarının münferit ölümlerindeki büyük artış. :
Kürklü deniz aslanı koruma altındadır ve 18. ve 19. yüzyıllardaki aşırı avlanmanın ardından, nüfuslarında ciddi bir yeniden artış gözlenmektedir.

: Uluslararası anlaşmalar : Güney Okyanusu, diğer dünya okyanusları için geçerli olan tüm uluslararası anlaşmalara dahil olduğu gibi, Antarktika için geçerli olan anlaşmalara da dahildir: : Uluslararası Balina Avcılığı Kurulu (''International Whaling Commission''), 50°-130° B boylamları arasında 60° G enleminin, geri kalan bölgelerde ise 40° G enleminin güneyinde balına avcılığını yasaklar. :
Antarktik Yüzgeç Ayaklıların Korunması Anlaşması (''Convention on the Conservation of Antarctic Seals''), bu hayvanların avlanmasını sınırlar. :
Antarktik Deniz Canlıları Kaynaklarını Koruma Anlaşması (''Convention on the Conservation of Antarctic Marine Living Resources''), balıkçılığı düzenlemektedir. :
ABD de dahil olmak üzere çoğu ulus, dalgalanma gösteren Antarktik Bileşke'nin güneyinde mineral kaynaklarının araştırılması ve değerlendirilmesini yasaklamaktadır. Ekonomi

: Balıkçılık : 1 Temmuz 2000 – 30 Haziran 2001 tarihlerini kapsayan bir yıllık dönemde, Güney Okyanusu’ndaki balıkçılık ile toplam 112,934 tonluk av elde edilmiştir; bunun %87’sini kril, %11’ini ise Patagonya dişbalığı oluşturmuştur. :
1999’un sonuna doğru uygulamaya konulan uluslararası anlaşmalarla önüne geçilmeye çalışılan yasa dışı, kayıtsız ve denetimsiz balıkçılıkla, yine 2000-2001 döneminde ve bir öngörüye göre, toplam 8,376 ton Patagonya ve Antarktik dişbalığı avlanmıştır.

: Turizm : 2000-2001 Antarktik yazı sırasında, çoğu deniz yolu ile olmak üzere, 12,248 turist Güney Okyanusu’nu ve Antarktika’yı ziyaret etmiştir. Bir önceki yılın turist sayısı ise 14,762’e ulaşmıştır. Ulaşım

Antarktika ve çevresindeki adalarda yer alan üs ve istasyonların (''Tablo 1'') liman ve havaalanları ile kıyıdan uzaktaki demirleme noktaları, Güney Okyanusu ve Antarktika'da temel ulaşım merkezleridir. Antarktika kıyıları boyunca bulunan az sayıdaki limanın çoğunluğu, denizlerdeki don durumu nedeniyle, hemen yalnızca yaz ortasındaki kısa dönemlerde kullanılabilir. O zamanlarda bile, limanların bazılarına buz kırıcı kılavuzlar olmadan girilemez.

Yukarıda sayılan üs ve istasyonlar hükumetlere bağlıdır ve Antarktik limanların da çoğunu işletmektedirler. Acil durumlar söz konusu olmadığı sürece, bu limanlar özel ya da ticari deniz araçlarına kapalıdır. 60° G enleminin güneyindeki herhangi bir limana uğrayan herhangi bir araç, Antarktika Antlaşması'nın 7. maddesi uyarınca, Antarktika Antlaşması gözlemcilerince incelenir. Uluslararası anlaşmazlıklar

Antarktika Antlaşması, ülkelerin Antarktika üzerinde hak talep etmelerini ertelemiştir ama Arjantin, Avustralya, Birleşik Krallık, Fransa, Norveç, Şili ve Yeni Zelanda'nın Antarktika üzerinde hak talepleri bulunmaktadır. Bazısı birbiri ile örtüşen bu talepler, Antarktika'nın Güney Okyanusu'ndaki kıta sahanlığını da içermektedir. Çeşitli devletler, Birleşmiş Milletler Deniz Kanunu Uzlaşısı'na (''United Nations Convention on the Law of the Sea, UNCLOS'') dayanarak, kıta sahanlığı taleplerini genişletme yönünde istekler de dile getirmişlerdir.

ABD, Rusya ve çoğu diğer devlet ise bahsi geçen bu kara ve deniz taleplerini tanımamakta, kendileri de talepte bulunmamaktadır (ABD ve Rusya, talepte bulunma haklarını saklı tutmaktadır). 90° B - 150° B boylamları arasındaki dilimde bulunan sularla ilgili resmi bir hak talebi ise bulunmamaktadır.

Hint Okyanusu

Hindistan, Afrika ve Okyanusya tarafından çevrilen, dünyanın üçüncü büyük okyanusu.


Asya’nın güneyinde, Afrika ile Avustralya arasında kalan deniz. 20° doğu boylamıyla Atlantik’ten, 147° doğu boylamıyla Büyük Okyanustan ayrılır. Bu deniz, okyanuslar içinde en küçük olanıdır. Avustralya ile Afrika arasındaki uzaklık yaklaşık olarak 10.000 kilometredir. Yüzölçümü kollarıyla berâber 74.900.000 km2yi bulur. Babel Mendeb Boğazı ile Kızıldeniz’e, Hürmüz Boğazı ile Basra Körfezine uzanır. Hint Okyanusunun büyük bir kısmı Güney Yarım Kürededir. Hint Okyanusunda ortalama derinlik 3500 metredir. En derin yeri 7455 m ile Sunda Çukurudur. Bu çukuru 6450 m ile Wharta Çukuru, 5360 m ile Sormaki Çukuru, 5880 m ile Madagaskar Çukuru tâkib etmektedir. Avustralya açıklarında bulunan çukurun derinliği ise 5640 metredir.


Bu Okyanusun diğer bir özelliği de denizaltı topoğrafik yapısının çeşitlilik göstermesidir. Yapılan tespitler sonunda Hint Yarımadası ile Madagaskar’ın doğusundaki Rodriguez Adalarına kadar olan alan arasında orta sırt denilen eşik vardır. Bu eşik, okyanusu ikiye ayırmaktadır. Bu sırt üzerinde Lakkadiv, Chagos, Maldiv adaları vardır.


Hint Okyanusuna dökülen nehirler; Indus, Brahmaputra, Iravadi, Salween, Granges, Şattülarap, Zambezi, Saluen, Ganj, Limpopo, Tana ve Vehbi Celebi’dir.


Önemli adaları ise; Madagaskar, Mauritius, Ceylan, Reunion, Rodriguez, Socatra, Andanans, Nicabars, Mergu, Maldiv ve Laccadiv’dir.


Hint Okyanusu tropikal bölgede bulunmaktadır. Yazın denizden karaya esen muson rüzgârları, kışın karadan denize doğru eserler. Bundan dolayı Hint Okyanusuna muson iklimi hâkimdir.


Güneydoğudan esen alize rüzgârları güney yarımküre tropikal bölgesinde hüküm sürerken, batı rüzgârları da okyanusun güney kıyısı boyunca tesirlidir. Muson mevsimi döneminde özellikle Bengal Körfezi ve Arabistan Denizinde siklonlar (fırtınalar) meydana gelir. Bu zayıf fırtınalar bâzan kasırga şiddetine kadar ulaşır. Bu tropikal fırtınalar aynı zamanda Avustralya ile Madagaskar kıyılarında da görülür.


Hint Okyanusu akıntıları, esen rüzgârlara göre değişir. Ekvatorun kuzeyinde yazın artan güneybatı muson akıntıları, kışın değişerek kuzeydoğu muson akıntılarını meydana getirir. Bu değişim, özellikle Arabistan Denizinin batısında çok belirgindir. 10 derece güney enleminin güneyindeki yüzey akıntıları saat yelkovanı yönünde yıl boyunca bir devir dâim meydana getirirler.


Güneydoğu Ekvator Akıntısı, güneydoğu alize rüzgârları vâsıtasıyla batıdan doğuya doğru akar. Akıntının ortalama hızı 20-25 mildir. Madagaskar Adasına çarpan Güney Ekvator akıntısı biri kuzey, diğeri güneybatı istikâmetlerine doğru iki akıntı meydana getirir ve güneybatıya doğru giden akıntıya Mozambik Akıntısı denir. Bu akıntı Mozambik Kanalı ile güneye doğru akar. Güney Afrika’nın doğu kıyısı açıklarında Apulha Akıntısıyla birleşir ve İğne Burnu Akıntısı adını aldıktan sonra 40 derece paralelde batı rüzgârları akıntısına karışır. Batı rüzgârlarının hakim olduğu bölgelerde olan batı rüzgârları akıntısı, Batı Avustralya akıntısının Ekvator bölgesinin kuzeyinde devridâimini tamamladığı yerde, biri doğu, diğeri kuzey olmak üzere ikiye ayrılır. Doğu akıntısı, Güney Büyük Okyanus Akıntısına, kuzey akıntısı da Güney Ekvator Akıntısına karışır.


Hint Okyanusu denizcilik bakımından çok eski târihe sahiptir. Üzerinde ulaşım yapılan ilk okyanustur. Eski Mısırlılar, Araplar ve Çinliler, kıyıları boyunca ticâret yaptılar. Marko Polo ve Vasco dö Gama Hint Okyanusuna varan ilk Avrupalılardır. Hint Okyanusu aynı zamanda üzerinde târih boyunca birçok araştırmalar yapılan bir okyanustur.


İpek ve baharat ticaretinin deniz yoluyla yapılmaya başlanmasından sonra Avrupalılar, Hint Okyanusu kıyılarında ve adalarda birçok koloniler kurmuşlardır. 1869’da Süveyş Kanalının açılmasıyla Avrupa ile deniz ulaşım mesâfesi kısaldı. Hint Okyanusu kıyılarında kurulan limanlarla buralarda ticâret çok gelişti. Zamilar, Bombay, Singapur ve Aden limanları bunların önde gelenlerindendir. Bugün Hint Okyanusunda daha çok petrol ve ürünlerinin taşımacılığı yapılmaktadır.



Maldiv Adaları Hint Okyanusun'da


Issız adacıklar, mercan kayalıklarında açmış rengarenk çiçekler, ayaklarınızın arasında dolaşan yüzlerce balık ve mis gibi baharat kokusu... Maldiv Adaları, Hint Okyanusu'nda, Sri Lanka'nın güney batısında, bir ucundan öbür ucuna yarım saatte yürüyebileceğiniz 190 adadan oluşuyor. Bunların 202'sinde yaşam var, 56'sı turistik amaçla işletiliyor.

Turist kabul eden adaların çoğu Male North, Male South ve Ari bölgelerinde yer alıyor. Bir yat kiralayıp dolaşarak bu güzel beldeleri keşfedin. Tarihi mek‰nlar ve müzelere meraklıysanız Maldivler fikrinden vazgeçin. Şehir hayatından bıkan ve ortalıkta kimseleri görmek istemeyenler için... Ver elini Malvid Adaları...

Cocoa Adası
Robinson Crusoe'nun yazarı Robert Louis Stevenson onu "Hint okyanusundaki en ilahi ada" olarak tanımlıyor. Deniz öyle berrak ve kumsal öyle ipeksi ki, kum nerede bitiyor deniz nerede başlıyor, kestirmek zor. Palmiye ağaçlarının gölgesinde dinlenen bir avuç saz bungalow ve yemyeşil bir toprak örtüsü... Kumsalda beyaz mercan ve ahşaptan yapılan bungalow'larda her tür lüks ve konfor var. Ama Cocoa Adası'nda en güzel şey, kumsala ve civardaki mercan göllerine bakan bar olsa gerek. Cocoa'da scuba diving dünya standartlarında. Dalış sporuna başlamak istiyorsanız, yeni hizmete giren Soleni Dive Center'a mutlaka uğrayın.

Banyan Tree
Vabbinfaru Adası'nda tam ruhunuzu dinlendirebileceğiniz bir yer. Krallara layık cibinlikli yataklar, lezzetli yiyecekler, her saat oda servisi ve sağlık kulübünde güzel bir masaj. Koni şeklinde saz damları olan 48 bungalow, yeşil renkli cam kapılarından meltemi odanıza davet ediyor. Ve tabii yattığınız yerden muhteşem manzarayı seyretme imk‰nı sunuyor. Odada ahşap mobilyalara ferforje şamdanlar eşlik ediyor. Mini bar, saç kurutma makinesi, kasa ve kahve makinesi var. Otelin sağlık merkezinde Doğu yöntemleri ya da Avrupa usulü esansların kullanıldığı terapilerle her şeyden arınmanız mümkün. Derin su dalgıçlığı, scuba diving ve şnorkelle dalış gibi pek çok su sporu hizmeti veren otelin İlaafathi ve Sangu restoranlarında geleneksel mutfağın lezzetli örneklerini bulabilirsiniz. Plaj kıyafeti kabul edilir!

(En iyi zaman: Ocak-Temmuz, Eylül-Ekim)

Okyanus Akıntıları

Orjinal Boyutunda Açmak İçin ( 1134x576 ve 589KB ) Buraya Tıklayın







Kaynaklar


http://www.odci.gov/cia/publications/factbook/print/oo.html Amerikan Merkezi Haberalma Teşkilatı (''Central Intelligence Agency, CIA'') Dünya Bilgi Kitabı'nda (''World Factbook'') Southern Ocean : bu maddenin yazılmasında temel alınan kaynak; İngilizce.
http://en.wikipedia.org/wiki/Southern_Ocean Wikipedia'da Southern Ocean : bu maddenin yazılmasında çıkış noktası olarak başvurulan kaynak; İngilizce.
http://geography.about.com/od/learnabouttheearth/a/fifthocean.htm About.com'da The Fifth Ocean
http://www.greenpeace.org/turkey/campaigns/denizler/gueney-okyanusu Greenpeace Mediterranean'da Güney Okyanusu