Hücre Bölünmeleri-Hücre Bölünmesi

[Dygsuz]

Hücre Bölünmesi

Hücrenin yeni hücreler meydana getirecek şekilde bölünmesi. Hücre bölünmesi bir hücrelilerde çoğalmayla sonuçlanırken çok hücrelilerde üreme ya da büyüme amacıyla gerçekleştirilir. Prokaryot hücrelerde (bakteri hücresi vb.) bölünme ile iki özdeş (aynı) hücre oluşur. Ökaryot hücrelerde (bitki hayvan hücresi vb.) ise çekirdekteki genetik materyalin kromozomlar üstünde olması bölünmeyi karmaşıklaştırır. İlk önce çekirdek bölünür. Vücut hücrelerinde çekirdek ikiye bölünerek kendi eşini yapar. Bu olayda kromozom sayısı ilk çekirdeğin kromozom sayısına eşittir. Buna mitoz bölünme denir. Fakat üreme hücrelerinde çekirdek dört tane kromozom sayısı yarıya inmiş çekirdek oluşturur (bu çekirdeklerden bir tanesi üremede diğer ebeveynden gelen çekirdekle birleşerek yine eski kromozom sayısına ulaşır). Buna mayoz bölünme denir. Mitoz ya da mayoz bölünmeden sonra sitoplâzma bölünür. Böylece ökaryotlardaki bölünme de tamamlanmış olur.

Mitoz Bölünme
Ökaryot hücrelerin tipik çekirdek bölünmesi. Kopyalanarak sayısı iki katına çıkmış olan kromozomlar profaz ****faz anafaz ve telofaz evrelerini geçirir. Daha sonra bölünerek diploit (2n) sayıda kromozom kapsayan iki eş (aynı) çekirdeğe ayrılır. Mitozu takiben sitoplâzma bölünmesiyle ikiye bölünerek iki eş (aynı) hücreye ayrılır.

Mitoz bölünmeyle organizmanın büyümesi sağlanır. Ayrıca zarar gören hücrelerin de yerine yenileri yapılır.



Mayoz Bölünme

Üreme amacıyla üreme hücrelerde gerçekleştirilen bir çeşit çekirdek bölünmesi. Bir diploit hücreden (2n) dört haploit hücre oluşur. Mayoz bölünme üreme hücrelerinde meydana gelir. Yeni oluşan hücrelere gamet denir. Öteki ebeveynden (anadan ya da babadan) gelen gametle birleşerek zigotu oluşturur. Zigottaki kromozom sayısı beden hücrelerindekiyle aynıdır. Zigot mitoz bölünmeyle çoğalır ve embriyoyu oluşturur.



Mitoz ve Mayoz Bölünme Evreleri

Profaz

Mitoz bölünmenin ilk evresi olan profazda kromatin iplikler spiral şeklinde kıvrılıp kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur. Kromozomlar görülebilir duruma gelir. Normal olarak kısalıp kalınlaşma profazın sonuna kadar sürer; ancak bazen anafaza kadar sürebilir. Profazın sonuna doğru çekirdek zarı ve çekirdekçik erimeye başlar. Profaz yaklaşık 30-60 dakikada tamamlanır.

****faz

Hücre bölünme evrelerinden biri. ****faz evresinde profazda erimeye başlayan çekirdekçik ve çekirdek zarı tümüyle kaybolur. Kromozomlar ekvator düzleminde toplanırlar. Kromozomlar şekil ve sayı olarak en belirgin biçimde bu safhada görülür. Her biri iki kromatitten oluşan kromozomlar sentromerlerinden bağlı olarak ikiye ayrılır. Kromatitlerine ayrılan kromozomlar sentromerleriyle iğ ipliklerine tutunurlar. İğ ipliklerinin kasılmasıyla kromozomlar ikiye ayrılır ve biri bir kutba öteki de diğer kutba gitmek için harekete geçer (Eş kromozomlar aynı kutba gitmez). ****faz yaklaşık 2-6 dakika sürer.

Anafaz

Mitoz ve mayozun üçüncü evresi. Mitoz bölünme sırasında kopyaları yapılmış kromozomların uzunluğuna ayrıldığı ve her kromatidin kutuplarına doğru hareket ettiği evre.

Mayoz bölünme sırasında da homolog kromozom çiftlerinin her birinin bir kutba çekildiği (I. Mayoz bölünmesi) ve kardeş kromatitlerin ayrılarak karşı kutba geçtiği (II. Mayoz bölünmesi) evre.

Telofaz

Hücre bölünmesindeki evrelerden biri. Telofaz evresinde kutuplara toplanmış olan kromozomların kıvrımları açılarak interfazdaki duruma gelir. Çekirdek zarı ve çekirdekçik tekrar meydana gelir. İğ iplikleri kaybolur. Telofazda sitoplâzma ikiye ayrılmaya başlar.

Sitoplazma Bölünmesi

Hayvan hücrelerinde sitoplâzma hücrenin orta kısmından boğumlanıp bölünerek ikiye ayrılır. Kalıtsal materyalleri aynı olan iki yavru hücre oluşur. Bitki hücrelerinde hücre duvarı bulunduğundan anafazdan sonra hücrenin orta bölümünde oluşmaya başlayan ve gittikçe büyüyerek hücrenin sitoplâzmasını ikiye bölen bir orta lâmel şekillenir. Orta lâmel kalınlaşması yanlarda hücre çeperlerine ulaşıncaya kadar devam eder. Daha sonra; orta lâmel yanında selülozdan hücre duvarı hücre duvarlarından sonrada hücre zarı meydana gelir.

Mitoz bölünme sonucunda kromozomların sayısında ve yapısında kural olarak hiçbir değişiklik olmaz. Oluşan hücreler birbirinin tıpatıp aynısıdır.