Mızraplı – tezeneli çalgılar

[-]

MIZRAPLI – TEZENELİ ÇALGILAR

Gitar:
Lavta türü bir çalgı.Lavta gibi perdeli bir sapı vardır ve aynı şekilde parmakla telleri çekilerek çalınır.Lavtadan farklı olarak sırtı düzdür.Ön yüzü ise kenarlardan içe doğru hafif eğilimlidir.Normal modern gitarların altı tellidir.Çok eski zamanlardan beri kullanılan, yaygın bir çalgıdır.Bugünkü gelişimine İtalya ve İspanya’ da ulaşmıştır.Gitarın İspanyollara özgü bir türü de aristokrat çevrede yaygın olan Vihnela’ dır.
Gitar, XVII. yüzyılda popüler olduktan sonra, İngiltere ve Amerika ‘ya geçti.1830’ larda bu ülkelerde en popüler çağına ulaştı.
Bağlama:
Kökeni Orta Asya’ ya dayanan kopuz, bağlama ailesinin atasıdır.Kopuz önceleri su kabağının üstüne deri gerilerek ve kirişten teller takılarak, daha sonra gövdesi ağaçtan oyulup üstüne tahta göğüs takılmış, telleri de metal ile çalınmıştır.17. yüzyıldan itibaren kopuzun adı bağlama olarak söylenmiştir.Bağlama adının sap üzerindeki perde bağlarından geldiği sanılmaktadır.
Bağlamanın kısımları: Gövde, göğüs, sap, perde bağları, teller, burgular, üst eşik, orta eşik ve alt eşiktir.
Bağlama yurdumuzun her yöresinde kullanılan bir halk çalgımızdır.Bazı yerlerde “saz” adı ile bağlama ve bağlama ailesindeki diğer çalgılar kastedilmektedir.
Bağlama ailesi kapsamına giren halk çalgılarının büyükten küçüğe doğru sıralanışı şu şekildedir: Meydan sazı, divan sazı, çöğür, bağlama, bozuk, tanbura, cura bağlama, cura, ikitelli ve bulgarı’ dır.
Meydan Sazı:
30-32 perde vardır.Tel olarak bas ses veren bam telleri takılır.Bunun içindir ki davudi bir ses verir.Gerek büyük oluşu, gerekse tellerinin kalın olması nedeniyle çalınması oldukça güçtür.Bunun sonucunda meydan sazını çalan yok denecek kadar azalmıştır.
Cura:
Bağlama ailesinin en küçük çalgısıdır.”Cura”, Kastamonu yöresinde bodur ve küçük anlamına gelir.üç telli ve dokuz perdelidir.Boyları genellikle 55 cm. dir.
Ud:
Kısa saplı, iri gövdeli, telli bir Türk çalgısıdır.Türk sanat müziğindeki yeri ve önemi büyüktür.Sapında perdeleri bulunmaz.Mızrapla çalınır.Ses genişliği üç buçuk oktavdır.Ceviz, maun ve gül ağacından yapılır.
Tanbur:
Uzun saplı, perdeli bir çalgıdır.Mızrapla çalınır.Üç oktav ses genişliği vardır.Geleneksel Türk sanat müziği olan tanburun gövdesi ceviz, maun veya gül ağacından yapılır.
Kanun:
Geleneksel Türk sanat müziği çalgısıdır.İki elin işaret parmağına takılan iki mızrapla çalınır.Sol yanda bulunan mandallar, seslerin makama göre düzenlenmesini sağlar.Mızrağı kaplumbağa kabuğundan yapılır.