Edirne ve lüleburgaz kongreleri

[GARAGIZ]

Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin çalışmalarıyla gerçekleştirilen Trakya kongrelerinin amacı tıpkı bu derneğinki gibi Trakya’yı Doğusu ve Batısı ile bir bütün olarak kabul edip Osmanlı yönetiminden ayrılmasını önlemek ve gerekirse ayrı bir devlet kurmaktı. Trakya kongrelerine I. Kolordu Komutanı Cafer Tayyar (Eğilmez) Paşa da katılmıştı.
Edirne’de ilk kongre 10 Temmuz 1919’da yapılmış ve örgütlenme sorunu üzerinde durulmuştu. Sivas Kongresi Ateşkes sınırlarını esas aldığı için Batı Trakya bu sınırların dışında kalıyor ve Trakya’yı bir bütün kabul eden siyasetten ayrılıyordu. Bu nedenle Temsilciler Kurulu, Trakya adına Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetine katılacak örgütün yalnız Doğu Trakya’nın temsilcisi olarak katılmasını istemişti. Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk-ı Heyet-i Osmaniye Cemiyeti ise, her iki Trakya’nın yönetimini bütünüyle üstlenmiş olarak Anadolu Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetine katılmayı kabul etmişti. Bu anlayış farklılığı nedeniyle de katılım netleşememişti. 16 Ekimde 1919’da Edirne’de düzenlenen ikinci kongrede örgütün adı Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti olarak değiştirilmiş ve buna göre tüzük değişiklikleri de yapılmıştı. 15 Ocak 1920’de Edirne’de yeni bir Kongre yapılmış ve giderleri yerel yönetimlerce karşılanmak üzere silahlı savunma birlikleri oluşturulmasına karar verilmişti.
İstanbul işgal edildikten ve birçok milletvekiliyle birlikte bazı Trakya milletvekili de İngilizler tarafından tutuklandıktan sonra Cafer Tayyar Paşa, Mustafa Kemal’in yönergesine uyarak Edirne’de seferberlik ilan etmiş ve Trakya’nın yönetimi Kolordu Komutanlığının eline geçmişti. Bu durum karşısında bazı yerel yöneticiler ikircikli davranırlarken, Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti seferberliği destekleyerek halkı mücadeleye çağırmış ve Lüleburgaz’da bir kongre yapılmasına karar vermişti. 31 Mart’ta açılan kongreye bazı Trakya milletvekiliyle Kolordu Komutanı Cafer Tayyar Paşa da katılmıştı. Kongre başkanlığına, aynı zamanda belediye başkanı olan Şevket Bey’in getirildiği bir merkez heyeti oluşturulmuş ve Trakya’nın savunulması için öncelikli olarak sivil girişimlerde bulunulması kararlaştırılmıştı. Edirne Kongresinde ele alınan Anadolu Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile bütünleşme kararı bu kongrede de netleştirilememiş, fakat Ankara’da açılacak meclise milletvekili gönderilmesine kabul edildiği için bütünleşme bu şekilde sağlanacaktı.
Müttefiklerin San Remo’da Doğu Trakya’yı da Yunanlılara vermeyi kararlaştırdıkları haberi üzerine 9 Mayısta 1920’de, Edirne’de yeni bir kongre düzenlendi. Oturumlarını Merkez Heyeti Başkanı Şevket Bey’in yönettiği Kongrede, Trakya’nın Osmanlı yönetiminden ayrılamayacağına, Yunanlılara verilmesi halinde her türlü yollara başvurularak karşı konulmasına karar verildi. Kongre’de Trakya’nın haklarını uluslar arası konferanslarda ve Avrupa’da savunacak temsilciler görevlendirilmişti. Fakat bu kongrenin Ankara’dan ayrı kendine özgü tavır koyması Anadolu ile bütünleşmeyi güçleştirmişti. Ancak Yunan birlikleri Trakya’yı işgal edip Kolordu Komutanını esir alınca Trakya örgütleri çalışmalarına son vermek zorunda kalmışlardı.