ANaDoLu BeYLiKLeRi

[aZaT07]

A.ANADOLU'YA İLK TÜRK AKINLARI

Anadolu'ya ilk Türk akınları 4yy da yapılmıştır. Çeşitli seferlerle Anadolu'ya girdilerse de Anadolu'nun fetih hareketleri asıl Büyük Selçuklular zamanında başladı. Pasinler Savaşı; Selçuklular ile Bizans arasındaki ilk önemli savaştır. Zaferle pek çok ganimet elde edilmiş, Bizanstan çekinme son bulmuştur. 1071 yılında Malazgirt Meydan Savaşı ile Anadolu'nun kapıları Türklere açıldı. Bu savaştan sonra Alparslan komutanlarına Anadolu'da beylik kurma şansını verdi. Oğuz boyları (Türkmenler) Anadolu'ya yerleştiler. İlk Anadolu beylikleri ortaya çıktı. Bu beylikler Anadolu'nun Türkleşmesinde ve imarında katkıda bulundular

SALTUKLULAR

Malazgirt zaferinden sonra Alparslan'ın komutanlarından Ebulkasım Saltuk Bey'e Erzurum ve çevresini verdi. Ebulkasım 1071-1072 tarihinde Erzurum merkez olmak üzere beyliğini kurdu. Saltuklular Gürcülerle savaştılar. Bu beyliğe II.Rükneddin Süleyman Şah 1202 yılında son verdi. Erzurum ve çevresi Saltuklular Beyliği zamanında, ekonomik açıdan gelişti. Önemli ticaret merkezi oldu. Burada Saat kulesi, Kale camii ve Ulu cami bu eserlerden en önemlileridir.

MENGÜCEKLİLER

Malazgirt zaferinden sonra Alparslan'ın komutanlarından Mengücek Gazi tarafından kuruldu. Erzincan ile Kemah ve Divriği kasabaları çevresinde kuruldu.1228 yılında I.Alaeddin Keykubat son verdi.

DANİŞMENTLİLER

Beylik, Danişment Gazi tarafından Sivas merkez olmak üzere Orta Anadolu'da kuruldu. Sınırları içinde Tokat, Amasya, Çankırı, Kastamonu, Kayseri ve Malatya şehirlerine içine alarak genişledi. Danişment Gazi, Anadolu Selçuklu Sultanı I.Kılıçarslan'ın yanında haçlılarla savaştı. Haçlıların Antakya prensini yendi. Malatya'yı fethetti. Oğlu Melik Gazi ;Ermeni ve Bizanslılar ile savaştı.II.Kılıçarslan bu beyliğe 1178'de son verdi.Danişment Gazi ve oğlu Melik Gazi Anadolu'nun Türkleşmesinde büyük katkıları oldu.

ARTUKLULAR

Alparslanın komutanlarından Artuk Bey ve oğulları tarafından Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da kurulmuştur. Artuklular; Hasankeyf,Mardin ve Harput Artukluları olmak üzere 3 kol halinde hüküm sürdüler.

B.ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ'NİN TÜRK TARİHİ AÇISINDAN ÖNEMİ

Büyük Selçuklular ile açılan Anadolu kapıları, Anadolu Selçuklularınca Bizans'a artık Anadolu'nun yeni sahibinin Türkler olduğu kabul ettirildi. Yeterli gelişme sağlanamadan Haçlı saldırıları başladı. Bu saldılar yıprattı ise yine ayakta kalmasını bildi. Moğol istilasına kadar Anadolu'da refah ve mutluluk sürdü. Yapılan mimari eserler ile Anadolu'ya Türk damgası vuruldu. Bu yüzden 12yy. dan itibaren Anadolu "Türkiye" olarak adlandırıldı.

Moğol İstilası ile Anadolu'ya Türkmen göçü arttı. Bu aşiretleri sınırları korumaları amacıyla sınır boylarına yerleştiriliyordu. Sınırlara Uç denildiğinden bu aşiret beylerine de Uç Beyleri de denirdi. Selçuklu Devletinin hakimiyetini kaybetmesi ile Uç beyleri bağımsız hareket etmeye başladılar. Böylece Anadolu Beylikleri Dönemi başladı.

Osmanoğulları Beyliği

Oğuzların Kayı boyuna mensup olan Osman Bey tarafından, 1299 yılında Söğüt'te kuruldu. Osman Bey Bizans tekfurlarıyla savaştı. Bizansın içinde bulunduğu kötü durumundan yararlanmasını bildi. Kendisine siyasi rakip olarak Bizansı seçti. Karacahisar,İnegöl,Bilecik,Yarhisar ve Yenişehir'i elegeçirdi. Sınırlarını hep Bizans aleyhine geliştirdi. Yaşlanınca oğlu Orhan Bey geçti.Orhan Bey 1326 yılında Bursa'yı aldı. Daha sonra İznik,İzmit ve Karasioğullarının topraklarını beyliğe kattı. Bizans imparatoru, Sırp ve Bulgarlara karşı kendisine yardım eden Orhan Bey'e Çimpe kalesini verdi. 1353 yılında Çimpe kalesine asker yerleştirilerek ilk kez Avrupa'ya ayak basılmış oldu. Tekirdağ'a kadar Marmara kıyıları ele geçirildi. Orhan Bey, Osmanlı devlet teşkilatını geliştirdi. Divan kuruldu. İlk olarak atlı ve yaya askeri birlikleri kurdu. Yerine geçen oğlu I.Murat zamanında Osmanlı Beyliği güçlü bir devlet haline geldi.

Karamanoğulları Beyliği

Oğuzların Avşar boyuna mensup olan Karamanlılar, Alaeddin Keykubat zamanında Anadolu'ya geldiler. Alaeddin Keykubat, onları Ermenek dolaylarına yerleştirdi. Boyun başkanı Karaman Beyi uç beyi olarak tayin etti.Anadolu Selçukluların zayıfladığı dönemde Karamanoğulları bağımsızlıklarını ilan ettiler. Moğollarla savaştılar. 1277 yılında Türkçe'yi resmi dil ilan etti. Onlar kendini Selçukluların asıl mirasçısı olarak kabul ediyorlardı. Bu yüzden Osmanlılar ile sürekli savaştılar. Osmanlı padişahı Yıldırım Karamanoğulları beyliğine son verdi. Ancak Osmanlıların Timur'a Ankara savaşında yenilmesiyle beylik tekrar kuruldu. Osmanlıları en çok uğraştıran beylik oldu. II.Bayezit Karamanoğulları beyliğini sona erdirdi.(1487)

Candaroğulları

Kuruluşundan itibaren Osmanlılarla en çok ilişkide bulunan beyliklerden biri idi. Beylik Kastamonu dolaylarında 1292 yılında İlhanlı Moğollarına bağlı olarak kuruldu. Beyliğin kurucusu Şemsettin Yaman Candar'dır. Beylik kuvvetli donanmaya sahipti. Karadeniz ticareti için Venedik ve Cenevizlilerle ilişkileri oldu. Fatih 1461 yılında bu devlete son verdi. Böylece ticari öneme sahip olan Sinop ve Kastamonu Osmanlı topraklarına katıldı.

Aydınoğulları Beyliği

Aydın,İzmir,Selçuk,Tire ve Birgi dolaylarında Aydınoğlu Mehmet Bey tarafından kuruldu. Beylik I.Umur bey zamanında en parlak dönemini yaşadı. Denizcilikte ileri gitti. Yunanistan kıyılarına ve adalara seferler yaptı. II.Murat Aydınoğulları Beyliğine son verdi.

Germiyanoğulları Beyliği

Kütahya merkez olmak üzere I.Yakup bey tarafından kuruldu. Germiyan oğullarının toprakları II.Murat zamanında Osmanlı Devletine katıldı.

Karasioğulları Beyliği

Karesi Bey tarafından Çanakkale ve Balıkesir dolaylarında kuruldu. Karesioğulları beyliğine Orhan Bey son verdi.

Menteşeoğulları Beyliği

Muğla ve dolaylarında Menteşe Bey tarafından kuruldu. Osmanlı padişahı II.Murat bu beyliğe son verdi.

Saruhanoğulları Beyliği

Saruhan Bey tarafından kuruldu. Manisa ve dolaylarında kuruldu.Osmanlılar tarafından yıkıldı.

Eratna Beyliği

Erzurum,Sivas merkez olmak üzere, Uygur Türklerinden Eretna Bey tarafından kuruldu. Kadı Burhanettin tarafından yıkıldı.

Kadı Burhanettin Beyliği

Eretna Beyliği'nin toprakları üzerinde Kadı Burhanettin tarafından kuruldu. Osmanlılar tarafından yıkıldı.

Dulkadiroğulları Beyliği

Adana,Maraş ve Elbistan dolaylarında Zeyneddin Karaca Bey tarafından kuruldu. Yavuz Sultan Selim bu beyliğe son verdi.

Ramazanoğulları Beyliği

Adana'nın batısında İçel dolaylarında Ramazan Bey tarafından kuruldu.

İnançoğulları Beyliği

Denizli ve dolaylarında Mehmet bey tarafından kuruldu. Germiyanoğulları tarafından yıkıldı.

Eşrefoğulları Beyliği

Beyşehir dolaylarında Seyfettin Süleyman tarafından kuruldu. Osmanlılar tarafından yıkıldı.

Sahip Ata Oğulları Beyliği

Afyon dolaylarında Sahip Ata tarafından kuruldu. Canikoğulları tarafından yıkıldı.

Taceddinoğulları Beyliği

Bafra ve Ordu arasında Taceddin Bey tarafından kuruldu. Osmanlılar tarafından yıkıldı.

C.ANADOLU BEYLİKLERİ'NİN TÜRK TARİHİ AÇISINDAN ÖNEMİ

Osmanlı Devleti ile Andolu birliği sağlanana kadar Türk halkını onlar idare ettiler. Her türlü tehlikeye karşı koydular, Bizans'tan toprak bile aldılar. Moğollara bağlı olmakla birlikle zaman zaman onlarla da mücadele ettiler. Anadolu beylikleri, siyasi birliği sağlamak için birbirleriyle de savaştılar. En zorlu mücadele Karamanoğulları ile Osmanlılar arasında geçti. Sonuçta Osmanlılar mücadeleyi kazanarak Anadolu Türk birliğini sağladı.Beylikler döneminde Türkçe resmi dil olduğundan gelişti. Her beyliğin merkezi bir kültür merkezi oldu.

D.BEYLİKLER DÖNEMİNDE TÜRK DENİZCİLİĞİ

Anadolu'da denizcilikle en çok ilgilenen beylik,Aydınoğulları idi. Aydınoğlu Mehmet Bey, İzmir'de bir donanma meydana getirdi. Ege adalarına seferler düzenlendi. Oğlu Umur Bey ise bazı Ege adalarını aldı. Umur Bey daha haçlılar tarafından alınan İzmir'i geri almak için yaptığı savaşta şehit oldu.

Anadolu beyliklerinden Saruhanoğulları ise Aydınoğullarıyla birlikte Ege denizinde ortak seferler düzenlediler. Venedik ve Bizans donanmalarıyla savaştılar. Menteşeoğullarından Mesut Bey, Rodos adasının büyük bölümünü ele geçirdi. Anadolu'da denizcilikle uğraşan diğer beylikler arasında; İsfendiyaroğulları(Candaroğulları), Karesioğulları ve Osmanoğulları vardı.