ozan

[Nasid hicrani]

HALK BİLİMİNE GÖRE...

OZAN, eski (İslam`dan önceki) Türkler`in saz şairleri. Şiirlerini kopuz denilen milli sazı çalarak besteli bir şekilde ve irticalen söylerlerdi. Bunlar aynı şekilde tekrarlanarak yayılır ve sonraki nesillere intikal ederdi. En eski ve ilk Türk şairleri ve musikişinasları (müzisyenleri) ozanlardır. Ozanlar, bulundukları boyun aynı zamanda büyücüsü, kahini, hekimi, din adamı ve bilge (hikmet sahibi - hakim) kişisi idiler. Boyları içinde büyük manevi nüfuzları ve ehemmiyetleri vardı, kutlu kişilerdi. Toplu halde yapılan kabile faaliyetlerinin birçoğunda ozanlar öncü ve düzenleyicidirler. Başlıca sıgır (av), yug (umumi yas), şölen-toy (sevinç ziyafetleri) ismi verilen ve hepsinde az çok dini bir mahiyet bulunan törenlerde ozanların rolü birinci derecededir.
Söyledikleri destanlar, sagu (mersiye)lar, kasidelerle yapılan merasimin manasını ifade ve nesillerin hafızasına nakş ederlerdi. Eski Türk hükümdarlarının yanında ve ordularda mutlaka ozanlar bulunurdu. Kopuzlarının nağmeleri ve okudukları şiirler bütün milletin zevk ve heyecanına tercüman olur , askerleri coştururdu. Hem yaşadıkları ve gördükleri olaylara, kahramanlık menkıbelerine ait şiirler söyler, ölenlere ağıtlar yakar, hem de eski Türk Milli Destanı`ndan parçalar okurlardı. Oğuzlar`ın "ozan" dedikleri bu bilge şairlere, Tonğuzlar "şaman", Altaylılar "kam", Yakutlar "oyun", Kırgızlar "bahş-ı baksı" demişlerdir. Ozanların tesis ettikleri saz refakatinde (besteli - nağmeli), hece vezni, milli nazım şekilleri ve halk dili ile sözlü (şifahi) şiir geleneği İslam`dan sonra, yazılı aydınlar edebiyatının yanı sıra da günümüze kadar devam etmiştir. Çok köklü bir gelenektir. Yalnız sonraları ozan kelimesi unutulmuş veya terk edilmiş ve bunlara "saz şairi", "aşık", çok yakın zamanlarda da "halk şairi", gibi isimler verilmiştir.
Günümüzde ise bir kısım aydınlarca umumiyetle şair anlamında kullanılmak isteniyor. Ozanların eski dini şahsiyet ve fonksiyonlarının kısmen evliyalarda devam ettiği söylenebilir. İslami devirde de devam eden ozan geleneğinin en eski şekline en yakın bir anlayış içinde Kırgızlar ve Altay Türkleri arasında yaşadığı anlaşılmaktadır. Türkiye`de de "aşıklık" olarak devam etmekte ve Doğu Anadolu gibi bazı bölgelerimizde ise fevkalade canlı bulunmaktadır. Her yıl Konya Turizm Derneği`nce düzenlenen "Konya Aşıklar Bayramı" bu geleneğin ve gösterilmekte olan ilginin bir ifadesi ve göstergesi sayılabilir.

OZAN ARİFE GÖRE

OZAN, bir ferdi ve parçası olduğu milletin içini, işini, hayatını ve herşeyini sergileyen, arzularını, dileklerini dile getiren kişidir. Geçmişini yermeden geleceğe yönelen, karanlıktan ürküp aydınlığa, karanlıktan tiksinip aklığa koşan bir kılavuz kişidir. Her yerde ve her zaman iyiyi, doğruyu, ileriyi görenlerin, gördüklerini söyleyenlerin yanlarında yer alan bir savaşçıdır. Ozan sazıyla ve sözüyle hep milleti için yaşayan, millet kaynağından kana kana içen ve yine onun için yollara düşen gönül adamıdır. Kendi mutluluğunu milletin özlenen geleceğinde araması, yel olup esmesi, yağmur olup yağması, nehir olup coşması hep onun içindir... Kısacası ozan, kafasıyla ve kalbiyle hak yolu tutan, gönlünü halka, millete, onun hayat seviyesine, işinin düzenine veren bir halk adamıdır. Milletin iyi, ileri ve uyanık olmasını isteyen, buram buram vatan kokmasını, örnek vatandaş olmasını özleyen bir duru kişidir...

[Nasid hicrani]

güncelleme............